Микроорганизмдер физиологиясы
жүктеу/скачать 21.8 Kb.
|
1 2
Ìèêðîîðãàíèçìäåð ôèçèîëîãèÿñû|
Микроорганизмдер физиологиясы Микроорганизмдердің физиологиясы-микробтардың тіршілігін,қорекнуін, зат алмасу, тыныс алу,өсу,көбею және қоршаған ортамен байланысын зерттейтін микробиологияның бөлімі болып саналады. Физиологияның негізін-үнемі жұріп тұратын зат алмасу процесі- метаболизм құрайды. Метаболизм бір біріне қарама-қарсы және бір-бірімен тығыз байланыста болатын,ассимиляция (анаболизм) және диссимиляция(катаболизм) процестерінен тұрады. Ассимиляция процесі кезінде-қоректік заттар қорытылады және олар жасуша структарасын синтездеуге қатысады. Бұл процесс энергия жұмсау арқылы жүреді. Диссимиляция процесі кезінде-қоректік заттар ыдырайды,яғни ірі молекулалар қарапайым қосылыстарға ыдырап, бос энергия бөледі. Қарапайым қосылыстардың бір бөлігі жасушадан шығарылып, ал бір бөлігін жасуша қайта пайдаланып, олар ассимиляция процесіне қосылады.Бұл қоректік заттардың синтезі мен ыдырау процестері-ферменттердің қатысуымен жүреді. Микроорганизмдердің ерекшелігі- тез жүретін(интенсивті) зат алмасу процесінде. Бір микроб жасушасы бір тәулік ішінде өз салмағынан 30-40 есе ауыр қоректік заттарды қорыта алады. Бактериялардың физиологиясы Зат алмасу процесін түсіну үшін микроорганизмдердің химиялық құрамын білу керек. Барлық тірі организмдерде болатын химиялық заттар-микроб жасушасында да бар. Негізгі элементтері-органогендер (көміртегі, сутегі,оттегі,азот) бұлар күрделі органикалық заттарды (ақуыз,көмірсуы,майлар) құру үшін қолданылады.Микроорганизмдерде минералды элементтер де бар, олардың көбі органикалық заттармен химиялық байланыста болса, кейбіреуі жасушада тұз күйінде болады. Сан жағынан алғанда жасушаның негізгі компоненті болып су саналады, ол жасушаның 75-80%-ын құраса, ал қалған 15-25%құрғақ заттың үлесіне тиеді. Олар-органикалық (ақуыздар, нуклеин қышқылдары, көмірсулары,майлар) және минералдық қосылыстар. Бактериялардың химиялық құрамы, қоректену жағдайы,энергия алу және көбею тәсілдері жағынан бір-бірінен айырмашылығы бар. Олар сыртқы ортаның көптеген факторларына бейімделгіш және тұрақты болып келеді. Бактериялардың химиялық құрамы Бактериялардың құрамына ақуыздар, нуклеин қышқылдары, көмірсулары, липидтер, минералдық заттар кіреді.Су-бактериялық жасушаныңнегізгі компоненті,оның 80% салмағын су құрайды.Барлық қоректік заттар жасушаға сумен еніп, қорытылңһған заттар сумен шығады.Су өз алдында қосылыс ретінде микроб жасушасында бос күйінде кездеседі, бірақ оның көп бөлігі жасушаның көптеген компонентерімен (ақуыз, көмірсуы, майлар) байланыста болады және жасуша құрылымының құрамына кіреді. Бос күйдегі су-жасушада болып жатқан химиялық реакцияларға қатысады, көптеген химиялық қосылыстардың еріткіші болып саналады және коллоидтер үшін дисперсиялық орта болады. Жасушада бос судың құрамы-жасушаның жасына,физиологиялық күйіне,сыртқы ортаның жағдайына байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, капсула түзетін микроорганизмдерде судың мөлшері көп болады.Спора түзетін бактерияда судың мөлшері 18-20%-ға азаяды. Жасушада судың жойылуы-метаболизм мен көбею процестерін тоқтатады,бірақ бактериялық жасушаны жоймайды. Ақуыздар-бактерияның 40-80% кепкен массасын құрайды және оның негізгі биологиялық қасиеттерін анықтайды. Бактериялар-құрылыс компонентерінің құрамына кіретін және метаболизи процесіне қатысатын 200-нан астам ақуыздардан тұрады, олардықасиеттерің көбінің ферментативтік қасиеттері белсенді. Бактериялық жасушалардың ақуыздары олардың антигендік және иммуногендік,вируленттік және түрлік қасиеттерімен байланыста болады. Олар жай ақуыздар-протеиндер және күрделі ақуыздар-протеидтер.Жасушалар тіршілігінде нуклеопротеидтардың маңызы зор-бұлар ақуыздың нуклеин қышқылдарымен қосылысы ДНК және РНК.Одан басқа микроб жасушасында көп мөлшерде липопротеидтер,гликопротеидтер,хромопротеидтер болады. Ақуыздар- цитоплазмада,нуклеоидта тараған және олар жасуша қаырғасының құрылымының құрамына кіреді. Ақуыздар- цитоплазмада,нуклеоидта тараған және олар жасуша қабырғасының құрылымының құрамына кіреді. Ақуыздарға ферменттер,көптеген токсиндер (микроорганизмдердің уы) жатады. Микроорганизмдердің түр ерекшелігі-ақуыздық заттардың сандық және сапаы-жасушаның 10-30лдалық құрамына байланысты. Нуклеин қышқылдары-жасушаның 10-30% кепкен массасын құрайды.ДНК молекуласы хромосома түрінде тұқымқуалаушылықты анықтайды,РНК молекулалары ақуыздарды синтездеуге қатысады. ДНК-нуклеоидта, РНК-нуклеоид пен цитоплазмада қышқылдаболады. Нуклеин қышқылдарының жалпы мөлшері-микробтың жасы мен түріне байланысты болады. Көмірсулары -жай (моно-, дисахаридтер) заттар және комплексті құрамдар түрінде кепкен массаның 12-18% -ы құрайды. Оларды микроб жасушасы-энергия және көміртегі көзі ретінде пайдаланады. Көмірсулардың-жасушаның көптеген структуралары құрылған, олар жасуша қабықшасы, капсула және т.б. Олар грам оң бактерияларға тән-тейхой қышқылының құрамына кіреді. Микроорганизмдер жасушасы-жай(моно-,дисахаидтер) және жоғары молекулалы (полисахаридтер) көмірсуларынан тұрады. Кейбір бактерияларда қосымша заттар болады, олар химиялық құрамы жағынан гликоген мен крахмалға ұқсас, жасушада қор заттарының ролін атқарады. Көмірсулардың құрамы-әртүрлі микробтарда олардың жасына, даму жағдайына байланысты әртүрлі болады. Липидтер-жасушаның 0,2-40% кепкен массасын құрайды. Олар цитоплазмалық қабырғасының құрылысына кіреді. Олар цитоплазмада қор заттарының ролін атқарады. Майлар-энергия алмауға қатысады. Липидтер негізінен бейтарап майлардан,май қышқылдарынан, фосфолипидтерден тұрады. Олардың жалпы мөлшері микроорганизмнің жасы мен түріне байланысты. Мысалы: туберкулез микобактерияларында липидтің мөлшері 40%-ды құрайды,бұл осы бактериялардың сыртқы ортаның факторларының әсеріне төзімділігін дәлелдейді. Микроорганизмдер клеткасында майлар- көмірсулары және ақуыздармен қосылыста болып, микроорганизмдерде токсигендік қасиет қалыптастыратын –күрделі кешен түзуі мүмкін. Минералдық заттар –клеткалардың органикалық қалдықтарынан тұрады, олар жанып, күлге айналған клеткалардың 2-14% кепкен массасын құрайды. Олар: фосфор, калий, натрий, күкірт, темір, кальций, магний және микроэлементтер ( цинк, мыс, кобальт, барий, марганец, хром, молибден, және т.б.) Минералды заттар мен микроэлемменттер микроб клеткасының осмостық қысымын, рН ортасын, тотығу-тотықсыздану потенциалын реттеуге қатысады, ферменттерді белсенді етеді, микроб клеткасының витаминдері мен структуралық компонеттер тобына кіреді. Фосфор – клетка ішінде энергияның акумуляторы болып саналатын АТФ – ның (аденозинтрифосфор қышқылы), нуклеин қышқылдарының, фосфолипидтердің, көптеген ферменттердің құрамына кіреді. жүктеу/скачать 21.8 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2