Қоғамдық-гуманитарлық бағытта бейіндік оқытудың әдістемелік ерекшеліктері

Жаңа мақсаттарға бағдар мен білім беру нәтижелері жоғары сынптарда – бұл әрбір адамның әлеуметтік мәртебесіне қойылатын жаңа талаптарға жауап береді. Oсы талаптардың ортасында аса маңыздысы – еңбек нарығының сұранысына қарай дербес бoлу, жауапкершілікті сезіну, таңдаудың табыстылығы мен өмірлік жоспарларының жүзеге асуы, азаматтық пікірінің қалыптасуы, оқи білуі, іс әрекеттің жаңа амалдарын игеру [56].

Сoнымен бірге, бейінді білім беру – бұл оқушының қабілеті мен икемділігін, білім беру сұраныстарын ескеретін саралық оқытудың әртүрлілігі. Бейінді білім берудің мақсаты – оқушылар мен жастарды бастапқы және жалпы білім беретін бейінді кәсібилікке дейінгі дайындауды қамтамасыз ету; дербес ғылыми-зерттеу және өз-өзіне білім беру мен өзін-өзі дамыту үшін қажетті ізденушілік қасиеті; интеллектуалды, психикалық, шығармашылық, адамгершілік және тұлғаның әлеуметтік сапалық көрсеткіштерін, болашақ кәсіби тәжірибе жинақтауы және әлеуметтік тәжірибелі-бағдарлы болуын жетілдіру. Білім берудің жаңа жүйесінде негізгі мектепті аяқтаған оқушылар таңдау бағытына қарай бейінді сыныптарда оқуын жалғастырады.

Бейіндік оқыту қазақстандық білімді жаңартудың бір механизмі болып табылады, сондай-ақ оқушыларға білім беру ары қарай өмірлік тәжірибеде қолданылуға бағдарлануы тиіс.

Oсыған байланысты бүгінде өзекті болып отырған тапсырмалар орта, бастауыш және жоғары кәсіби білім ұйымдары мен мектептің жоғарғы сатысын ықпалдастыру және бейіндеудің ыңғайлы жүйесін жасау, еңбек нарығының сұраныстарын ескере отырып, оқушыларды әлеуметтендіру мен оқытуды даралауға бағдарлау, жалпы білім беретін мектептердің жоғарғы сыныптарында бейіндік оқыту жүйесін жасау болып табылады.

Қoғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектептерде бейіндік oқытуды ұйымдастыру oқушылардың жеке икемділігі мен қабілеттілігін аса толықтай қанағаттандыруды қамтамасыз етеді. Бейіндік білім беру oқушының одан әрі әлеуметтенуін ынталандырады.

Бейіндік оқыту жүйесін жетілдіру мектеп бітірушілерді қазіргі заманғы әлемдегі бәсекелестік жағдайына тез бейімдеуге дайындау тұрақты даму факторында маңызды болып табылады. Кез-келген дамыған елдердің бәсекелестік қабілеттері оның әлеуметтік капиталының дамуы мен байланысты және көбінше білім беру жүйесінің жағдайымен анықталады.

Осыған байланысты білім беру саласында осы пәндерді оқытудың:

1. 
   Функционалдық бағыттылығының күшейтілуі есебінен, басқа жағынан мәдени мәтіннің қосылуынан «Тіл және әдебиет», «Адам және құқық» бейіндік-бағдарланған пәндердің параметрлері анықталды;
   
2. 
   «Тіл және әдебиет», «Адам және құқық» білім саласы бойынша кіріктірілген курстар ашу;
   
3. 
   Әр түрлі элективті курстар дайындау.
   

Элективті курстың мазмұны, бейіндік курс мазмұны мен базалық мазмұнына қарағанда, бейіндік оқыту үдерісінің тұлғаны дамытуға бағдарланған тәрбиелі-білім беру, қалыптастыру және ойлауды дамыту, әр түрлі өмір ағымдарында нақты шешім қабылдауға үйретудің ерекшелігін анықтайды.

Бейіндік пәндердің органикалық үйлесуі (жеткілікті және тереңдетілген деңгей), маңызды жалпы орта білімді жаңартуды құраушы ретінде базалық және элективті бейіндік курстар жоғары сынып оқушыларының бейіндік оқуда көздеген мақсаттарына жетулеріне мүмкіндік береді.

Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бейіндік пәндер мазмұнын жаңарту бойынша жұмыс және бейіндік оқытуды ұйымдастыру тек дәстүрлі ғана емес, сондай ақ қазіргі заманғы жаңа технологияларды пайдалануды талап етеді.

Бейіндік оқытудың негізінде дағды мен меңгеру, білім жүйесіне ие болудың тұлғалық-бағдарлы ойлары орын алған, сондықтан кіріктірілген сабақ рөлдік ойын түрінде, оқиғалық, иммитациялық, ұйымдастыру іс- әрекеттерінде, ойындар, тапсырмалар, еркін қарым-қатынас жолымен оқытылатын және осы іс-әрекеттерге тартылу белсенді түрде оқу үдерісіне енгізілуі керек. Оқытудың басым әдістері – проблемалық, зерттеу, дербес жұмыс, компьютердің қолдауымен өткізілетін сабақтар, зертханалық практикумдар.

Бейіндік білім беру кәсіби білімді кеңейту үшін объективті жағдай жасауға, тәжірибені байытуға, танымдық қабілеттерге ие болуға, тәжірибелік және оқушылардың әлеуметтік іс-әрекетін, сонымен қатар, тұлғаның бүтіндей (шығармашылық, адамгершілік) қасиеттерін қалыптастыруға бағытталған.

1. 
   Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы (2012ж. 14.12.). – Астана, 2012.
   
2. 
   Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі
   2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспары /Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 ж. 25.06 №832 қаулысымен бекітілген.
   
3. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы /Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 ж.07.12. №1118 Жарлығымен бекітілген.
   
4. 
   Бахтикиреева, У.М. К вопросу нового философско-методологического обоснования филологических исследований// Материалы пленарного заседания Съезда филологов в Республике Казахстан «Основные приоритеты развития филологического образования Казахстана». – Астана, 2013. – С. 5-8.
   
5. 
   Абдыкаримов, Б.А., Мамерханова, Ж.М., Соколова М.Г. Методическое пособие к изучению курса «Педагогика профильного обучения». - Караганда, 2007. – 243 с.
   
6. 
   Аксёнова, Э.А. Зарубежный опыт профильного обучения в старшей школе// Профильное обучение: состояние, поиск, перспективы. Книга для учителя. – М. Новая школа, 2005. – 184 с.
   
7. 
   Смағұлова, Г.Қ. және т.б. Шетелдік тәжірибедегі 12 жылдық білім беру //әл-Фараби атындағы ҚазҰУ хабаршысы. – Алматы, 2012. – Б. 9-11.
   
8. 
   Концепция профильного обучения на старшей ступени общего образования. – М.: РАО, 2002. – 18 с.
   
9. 
   Концепция обществоведческого образования в общеобразовательной школе – [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://pedsovet.kob.ru/.
   
10. 
    Концептуальные основы развития профильного обучения в Республике Казахстан (Проект). – Астана: Национальная академия образования им.Ы.Алтынсарина, 2013. – 24 с.
    
11. 
    Современное состояние профильного образования в Республике Казахстан// Концепция предпрофильной подготовки и профильного обучения учащихся (проект). – Астана, 2006. - С. 12-17.
    
12. 
    Берлібаев, Б.Т. Қазақстанда тарихи білімнің қалыптасуы мен дамуы: тарихи-теориялық зерттеу (1920-2001 жж.). – Алматы, 2010. – Б. 45-47.
    
13. 
    Тоқбергенова, У.Қ. Жоғары сыныптардағы ғылыми-жаратылыстану бағыты пәндерінің білім беру мазмұнын саралау ерекшеліктері. Әдістемелік құрал. – Астана, 2010. – 48 б.
    
14. 
    Қазақстан Республикасының 27 шілдедегі № 319 «Білім туралы» Заңы.
    
15. 
    Зимняя, И.А. Ключевые компетентности как результативно-целевая основа компетентностного подхода в образовании: авторская версия. - [М.: Исследовательский центр проблем качества подготовки специалистов, 2004.] -
    19 с.
    
16. 
    Хуторской, А. Ключевые компетенции как компонент личностно-ориентированной парадигмы образования //Народное образование. – 2003. – №2. – С.4-9.
    
17. 
    Дүйсебек, Ә.Т., Туяков, Е.А. Модернизация казахстанского образования в контексте общечеловеческих, национальных и личностных приоритетов //Материалы международной научно-практической конференции «Образование: Традиции и инновации». – Прага, Чешская Республика (27.12.2012 г.). –
    С. 347-351.
    
18. 
    Модель организации профильного обучения во взаимосвязи школы, вуза и Центра дополнительного образования. – [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.pedagoguk.ru.
    
19. 
    Муканова, С.Д. Концептуальные основы развития профильного обучения в Республике Казахстан //Білім беру мекемесі басшыларыныц аныктамалығы = Справочник руководителя образовательного учреждения. – 2011. – № 8. – С.74-84.
    
20. 
    Рамаханбетова, Ш.Е. Профессиональная ориентация старшеклассников на художественное образование средствами изобразительного искусства: автореф. дисс... канд. пед. Наук (13.00.01) /Ш.Е. Рамаханбетова. – Душанбе, 2012. – 21 с.
    
21. 
    Васильев, С. Профессиональная ориентация учащихся как одно из условий осознанного выбора профиля обучения //Мектеп директоры = Директор школы. – 2008. – № 3. – С.35-37.
    
22. 
    Дубровина О.В. Информационный банк в системе профильного обучения: Структура управления, рекомендации, программы элективных курсов. – М.: Учитель, 2009. – 175 с.
    
23. 
    Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бағдарлы оқытудың тұжырымдамасы. – Астана, 2010. – Б.12-15.
    
24. 
    Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан. – 26 тамыз 1994. Б. 2-4.
    
25. 
    Каргапольцева, Н.А. Личностное самоопределение школьников в профильном обучении// Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. – Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. - С. 11-13.
    
26. 
    Смирнова, Н.В. Индивидуальные образовательные маршруты в различных педагогических средах //Диалог в образовании. Сборник материалов конференции. Серия «Symposium», выпуск 22. – СПб.: Санкт-Петербургское философское общество, 2002.
    
27. 
    Антропова, Л.В. Акметехнологии в профессиональной подготовке учителя адаптивной школы// Школьные технологии. – 2003. – №6.
    
28. 
    Ястребов, Л.И., Ястребов, Е.В. Проблемы профильного обучения: взаимодействие учреждений общего, дополнительного, профессионального образования и работодателей. – [Электронный ресурс]. – Режим доступа:
    http:// http://vio.uchim.info.
    
29. 
    Якиманская, И.С. Технология личностно-ориентированного образования / И. С. Якиманская. –М.: Изд-во Просвещение, 2000. – 280 с.
    
30. 
    Селевко, Г.К. Современные образовательные технологии. – М.: Народное образование, 1998. - 256 с.
    
31. 
    Кульневич, С. В., Лакоценина, Т. П. Анализ современного урока. Изд. 2-е - Ростов н/Д: Изд-во «Учитель», 2004. - 228 с.
    
32. 
    Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. – С. 80-85.
    
33. 
    Чошанов, М.А. Гибкая технология проблемно-модульного обучения: Методическое пособие. – М.: Народное образование, 1996. – С. 45-48.
    
34. 
    Амонашвили, Ш. А. Здравствуйте, дети!: Пособие для учителя/ Предисл. А. В. Петровского. - М.: Просвещение, 1983. - 208 с.
    
35. 
    Белова, Т.Г. Роль исследовательской деятельности в развитии одаренных учащихся// Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. – С.240-244.
    
36. 
    Гривко, Е.В., Якупов, С.С. Алгоритм использования современных информационных технологий в организации индивидуальной творческой деятельности учащихся по естественнонаучному профилю// Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. - С. 45-50.
    
37. 
    Кузахметов, Р.К., Галицкая, О.А. Применение в профильном обучении научно-образовательных интернет-ресурсов// Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. – С. 63-67.
    
38. 
    Повзун, В.Д., Повзун, А.А. «Портфолио» как способ развития критического мышления и оценки значимых образовательных результатов школьника в условиях профильного обучения// Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. – С.83-88.
    
39. 
    Кузьмин, О.А. Творческие книжки учащихся как разновидность портфолио// Профильное обучение в системе дополнительного образования детей: проблемы, поиски, пути решения [текст]: Материалы всероссийской научно-практической конференции. Оренбург, ИПК ГОУ ОГУ, 2006. – С141-158.
    
40. 
    Золотова, Г.А. Коммуникативная грамматика русского языка
    /Г.А. Золотова, Н.К. Онипенко, М.Ю. Сидорова. – М.: Изд-во МГУ, 1998. –
    528 с.
    
41. 
    Булатбаева, К.Н. Функционально-коммуникативная технология обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им.С.Торайгырова, 2005. – 351 с.
    
42. 
    Измайлова, М.А., Шакенова, М.Т. Текстоцентрическое обучение русскому языку как основа формирования функциональной грамотности школьника// Білім-Образование.– 2013. – № 2. – С.101-107.
    
43. 
    Методические рекомендации по написанию эссе.– СПб: Государственный Университет Высшая Школа Экономики Санкт-Петербургский филиал, 2005.
    
44. 
    Обучение русскому языку в школе: Учеб. пособие для студентов пед. Вузов /Е.А. Быстрова, С.И. Львова, В.И. Капинос и др.; Под ред.
    Е.А. Быстровой. – М.: Дрофа, 2004. – 237 с.
    
45. 
    Ястребов, Л.И., Якушина, Е.В., Значение мультимедиа-программ в образовании// Вопросы Интернет образования. – М., 2006, №34 – С.35-37.
    
46. 
    Шариков, А.В. Медиаобразование: мировой и отечественный опыт. - М.: Изд-во Академии педагогических наук, 1998. - С.50-51.
    
47. 
    Кабдолова, К.Л., Жусанбаева, Г.М., Айдарова, З.Ш., Алдибаева, Т.А Использование материалов программы «Культурное наследие» в основной школе. Методическое пособие. – Астана, 2010. – 48 с.
    
48. 
    Козленко, С.И., Саплина, Е.В. Современные образовательные технологии на уроках истории в профильной школе /С.И.Козленко, Е.В.Саплина //История. Прил. к газ.ПС. - 2007. - № 21. - С. 38-47.
    
49. 
    Гладкая, И.В., Ильина, С.П., Ривкина, С.В.Основы профильного обучения и предпрофильной подготовки: Учебно-методическое пособие для учителей / Под ред. А.П. Тряпицыной. – СПб.: КАРО, 2005. - 128 с.
    
50. 
    Каспржак, А.Г. Элективные курсы – ответ на запросы ученика и учителя, семьи и государства. – Директор школы. – 2006. – №1. – С. 7-11.
    
51. 
    Бабанский, Ю.К. Педагогический эксперимент. Введение в науч. исследование по педагогике. - М.: Изд-во Просвещение, 1982. – 239 с.
    
52. 
    Зимняя, И.А. Ключевые компетенции – новая парадигма результата образования. //Высшее образование сегодня. – 2003. – № 5. – С. 34-42.
    
53. 
    Добрецова, Н.В. Использование потенциала системы дополнительного образования детей в целях реализации профильного обучения // Бюллетень программно-методических материалов для учреждений дополнительного образования детей (региональный опыт), 2006. - №1 (36). – С. 8-9.
    
54. 
    Человек и культура как антропологические феномены в учебном диалоге. Элективные курсы: учебно-методическое пособие /под ред.
    Е. Н. Атарщиковой. – Ставрополь: СГПИ, 2008. – 312 с.
    
55. 
    Андриенко, Е.В., Пономарева, Е.С. Формирование коммуникативной компетентности учащихся в процессе профильного образования //Педагогика жэне психология = Педагогика и психология (КазНПУ им.Абая). – 2010. – №1. – С. 28-32.
    
56. 
    Дүйсебек, Ә.Т. Векторы обновления содержания образования в контексте современных мировоззренческих трансформации //Сб.материалов
    III Международной научно-практической конференции «Теория и практика современного образования». – Санкт Петербург, 20-21 ноября 2012 г. – С.28-34.
    

Қаріп түрі «Times New Roman». Шартты баспа табағы 5,0.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы» РМҚК