«Өнеркәсіптік биотехнология негіздері» пәнінен ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік материалдары

1. 
   «Технология» түсінігіне анықтама беріңіз.
   
2. 
   Технологияның қандай класстары бар?
   
3. 
   «Биотехнология» түсінігіне анықтама беріңіз.
   
4. 
   Адамшөп тамырынан дәрі-дәрмек алу биотехнологияға жата ма?
   

1. 
   Сүт, бал, шұжық, нан, өсімдік майының өндірісі биотехнология болып табыла ма?
   
2. 
   Биохимия саласының қандай түрі биотехнологияда қолданылады?
   
3. 
   Химия-технологиясымен салыстырғанда биотехнологиялық процестердің артықшылығы қандай?
   
4. 
   Жануарлар (мүйізді ірі қара мал), өсімдік( бұршақ), және микроағзалар (малазықтық ашытқылар).
   

Студенттер 4 топқа бөлінеді:

1. 
   6 топ тапсырманы орындайды
   
2. 
   1 топ-сарапшылар-орындалған тапсырманы 5 балдық жүйе бойынша бағалайды.
   

Әр топпен биотехнологияның белгілі бір салаларда қолданылуын қысқаша көрсету

1. 
   топ- Экологиялық биотехнология
   

3 топ-Биотехнологияның басқа салалары

2. Өндірістің технологиясын толық талдамай, өнімнің нақты түрлеріне, олардың қолданылуына сипаттама беріңіз.

3. Тапсырма бойынша есеп беру.

Сарапшыларға анықтама

Сарапшылар әрбір топқа жекеше тағайындалады. Сарапшылар тапсырмаларға дайын болу керек. Орындалған тапсырманы келесі жүйе бойынша бағалайды:

5 балл-тапсырма толық орындалды, топтың барлық мүшелері белсенді қатысты.

4 балл- тапсырма орындалды, бірақ аздаған ескертулер болды,топтың барлық мүшелері белсенді қатысты.

3 балл- тапсырма орындалды, бірақ ескертулер бар, топтың барлық мүшелері белсенді қатысты.

2 балл- тапсырма орындалды, қатты ескертулер бар немесе топтың мүшелері толық қатыспады.

Сарапшылардың жұмысын оқытушы бағалайды.

Тәжірибелік сабақ №4

Тақырыбы: Халық шаруашылығының әртүрлі салалары үшін биотехнологияның маңызы

Студенттер 7 топқа бөлінеді:

3. 
   6 топ тапсырманы орындайды
   
4. 
   1 топ-сарапшылар-орындалған тапсырманы 5 балдық жүйе бойынша бағалайды.
   

Әр топпен биотехнологияның белгілі бір салаларда қолданылуын қысқаша көрсету

1 топ- Медицинадағы биотехнология

2 топ- Тағам өнеркәсібіндегі биотехнология

3 топ- Ауыл шаруашылығындағы биотехнология

2. Өндірістің технологиясын толық талдамай, өнімнің нақты түрлеріне, олардың қолданылуына сипаттама беріңіз.

3. Тапсырма бойынша есеп беру.

Сарапшыларға анықтама

Сарапшылар әрбір топқа жекеше тағайындалады. Сарапшылар тапсырмаларға дайын болу керек. Орындалған тапсырманы келесі жүйе бойынша бағалайды:

5 балл-тапсырма толық орындалды, топтың барлық мүшелері белсенді қатысты.

4 балл- тапсырма орындалды, бірақ аздаған ескертулер болды,топтың барлық мүшелері белсенді қатысты.

3 балл- тапсырма орындалды, бірақ ескертулер бар, топтың барлық мүшелері белсенді қатысты.

2 балл- тапсырма орындалды, қатты ескертулер бар немесе топтың мүшелері толық қатыспады.

Сарапшылардың жұмысын оқытушы бағалайды.

1. 
   Типтік биотехнологиялық өндірістің басты сатыларын атаңыз.
   
2. 
   Әртүрлі биотехнологиялық өндірістердеқандай дайындық сатылары кездеседі:
   
3. 
   Өндірістің негізгібиотехнологиялық сатыларын жүзеге асыратын процесс түрлерін атаңыз.
   
4. 
   Ферментация сатысындағы биотрансформация және биокатализдердің қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар?
   
5. 
   Сұйықты ажырататын және биомасса сатыларын жүзеге асыратын процесс түрлерін атаңыз.
   
6. 
   Жасуша ішілік және жасушадан тыс метаболизм өнімдерінің сатыларында қолданылатын процесстерді атап беріңіз.
   

1. 
   Дезинтеграция процесін және оның стерильденген микроорганизмдерден айырмашылығын сипаттаңыз.
   
2. 
   Қоспадан биоөнімдерді тазалау кезінде қолданылатын процесті атаңыз.
   

1. 
   Биоөнімдерді концентрлеу үшін қандай процесстер қолданылады:
   
2. 
   Биоөнімніңдайын түрінен алынатын процесті атаңыз.
   
3. 
   Биотехнологиялық өндірістің әртүрлі сатыларында арнаулы өнім концентрациясы қалай өзгереді?
   

Жұмыстың мақсаты: Технологиялық сұлба үлгісі бойынша биотехнологиялық өндірістің классификациясын анықтау. Биотехнологиялық өндірістің толық блок-сұлбасын құрастыру.

1. 
   Технологиялық сұлба үлгісі бойынша биотехнологиялық өндірістің классификациясы қалай анықталады?
   
2. 
   Ферментация сатысындағы өнім концентраттар өндірісінен қандай айырмашылығы бар:
   
3. 
   Инактивирленген биомасса өндірісі, биопрепараттар, микроорганизмдердің әлсізденген биомассасы және микроорганизмдердің өнделген биомассасының қандай артықшылығы бар?
   

Жұмыстың мақсаты: Технологиялық сұлба үлгісі бойынша биотехнологиялық өндірістің классификациясын анықтау. Биотехнологиялық өндірістің толық блок-сұлбасын құрастыру.

1. 
   Биотехнологиялық өндірістің блок-сұлбасына түсінік беріңіз.
   
2. 
   Кормовой лизин өндірісінің блок-сұлбасына сипаттап беріңіз.
   
3. 
   Нан пысыратын ашытқылар өндірісінің блок-сұлбасына сипаттап беріңіз.
   

Жұмыстың мақсаты: Технологиялық сұлба үлгісі бойынша биотехнологиялық өндірістің классификациясын анықтау. Биотехнологиялық өндірістің толық блок-сұлбасын құрастыру.

1. 
   Биомасса ферментализаторының өндірісінің блок-сұлбасын сипаттап берінің.
   
2. 
   Пеницилин өндірісінің блок- сұлбасын сиапттап беріңіз.
   
3. 
   Биологиялық науларды (сток) тазалаудың блок -сызбасын сипаттап беріңіз.
   

Мақсаты: Ферменттеу процесін зерттеу. Ферменттеу процесінің жіктелуін білу.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Ферменттеу процесінің жіктелуін айт:
   

б) негізгі фаза сиапты бойынша

в) оттегіне қатысы бойынша

г) жарыққа қатысы бойынша

д) бөгде микрофлорадан қорғану дәрежесі бойынша

ж) орындалу тәсілі бойынша

2. 
   Ферменттеу процесінің күйін сипаттайтын негізгі параметрлер қандай?
   
3. 
   Ферменттеудің негізгі фазаларын ата
   
4. 
   Лаг-фазаның стационарлы өсу фазасынан айырмашылығы қандай:
   

Мақсаты: Ферменттеу процесін зерттеу. Ферменттеу процесінің жіктелуін білу.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Микроағзалардың жалпы және жеке өсу жылдамдығына анықтама беріңіз.
   
2. 
   Генерация уақыты деген не, және оның жекеленген өсу жылдамдығымен байланысы қандай:
   
3. 
   Субстраттың жалпы және жеке жылдамдық қолданысы деген не? Өздеріңе таныс ферменттеу процесініңкинетикалық сипатын атап шығыңыз.
   
4. 
   Өздеріңе таныс ферменттеу процесінің кинетикалық сипатын атап шығыңыз.
   
5. 
   Периодтық ферменттеу процесінің артықшылығы мен кемшілігі қандай?
   

Мақсаты: Микроағзаларды культивирлеу процесінің стехиометриясын зерттеу

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Химиялық реакцияның аналогиясы бойынша микробиологиялық процестің жалпыланған стехиометриялық теңестірілуін түсіндіріп беріңіз.
   
2. 
   Биомассаның шартты формуласын оның элементті құрамынан қалай анықтауға болады:
   
3. 
   Биомассаның С-моль түсінігін анықтаңыз.
   
4. 
   Биомассаға Стоухамер формуласын келтіріңіз. С-молдің молекулалық массасы қандай:
   

Мақсаты: Микроағзаларды культивирлеу процесінің стехиометриясын зерттеу

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Қолданылатын көміртектік субстраттан биомассаның стехиометриялық шығуын қалай санауға болады?
   
2. 
   Субстраттар мен биомассадағы қолжетімді электрондар деген не?
   
3. 
   Субстратты жалпы және жеке қолдану жылдамдығы деген не?
   

Мақсаты: Микроағзаларды культивирлеу процесінің стехиометриясын зерттеу

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Субстраттың, биомассаның және өнімнің метаболизмінің қалпына келу дәрежесін қалай санауға болады:
   
2. 
   Қолданылған субстрат пен қалыптасқан өнім мен биомасса бола тұрып, ферментация процесінің стехиометриялық коэффициентін қалай санауға болады:
   
3. 
   Субстраттың, қалыптасқан өнім метаболизмімен биомассаның қолданыс жылдамдығын біле тұра, ферменттеу процесінде бөлінген жылу көлемін қалай анықтайды?
   

Мақсаты: Биотехнологиялық өндірісте қолданылатын шикізат түрлерін зерттеу.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Технологиялық процестерге және стандарттарға арналған шикізаттың негізгі түсініктерін баяндаңыз
   
2. 
   Ферменттеу процесіне қолданылатын суға қойылатын талаптар қандай:
   
3. 
   Ферменттеу процесінде шикізаттың көмір-сулы көздерін атаңыз.
   
4. 
   Ферменттеу процесіндегі көмірсулы шикізаттың көмірсулы емес көздері туралы айтыңыз.
   

Мақсаты: Биотехнологиялық өндірісте қолданылатын шикізат түрлерін зерттеу.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Ферментті орталардағы азотты тамақтану көздері-бейорганикалық заттардфы атаңыз.
   
2. 
   Ферменттік ортадағы органикалық азот деген не:
   
3. 
   Ферменттік ортада қолданылатын органикалық азоттың негізгі көздерін атаңыз.
   
4. 
   Ферменттеу процесінде фосфорлы тамақтану көздерін атаңыз.
   
5. 
   Ферменттеу процесіндегі микро және макроэлементтердің көздерін атаңыз.
   

Мақсаты: Үздіксіз культивирлеудің тубулярлы және хемостатты процестерді зерттеу.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Микроағзаларды культивирлеудің тубулярлы процесі жөнінде және оның периодтық ферменттеу процесімен ұқсастығы:
   
2. 
   Микроағзаларды үздіксіз культивирлеудің тубулярлы процесінің кемшіліктерін атаңыз.
   
3. 
   Бірлік реактормен үздіксіх культвирлеудің хемостатты процесін сипатта
   
4. 
   Моно моделі негізінде хемостатты процестің математикалық анализін келтіріңіз.
   
5. 
   Үздіксіз хемостатты процесс пен периодты ферменттеу процесінде биомасса бойынша өнімділігін қалай салыстырамыз:
   
6. 
   Биомасса бойынша өнімділік процесі қайсысында көбірек: хемостатты да ма, әлде периодтық ферменттеу поцесінде ме:
   

Мақсаты: Үздіксіз культивирлеудің тубулярлы және хемостатты процестерді зерттеу.

1. 
   Қарапайым хемостат пен реттеу контуры бар хемостаттың айырмашылығы
   
2. 
   Турбидостал не үшін қажет: Хемостаттан айырмашылығы қандай: Артықшылығы мен кемшілігі
   
3. 
   Респиростат, оксистат, рН-стат, нутристат, теплостатқа қысқаша анықтама бер.
   
4. 
   Үздік культивирлеудің кемшіліктері мен артықшылықтарын айтыңыз.
   

1. 
   Ферментация процестерін масштабтау дегеніміз не:
   
2. 
   Аэробты үрдістер үшін масштабтаудың параметрі ретінде еріген оттегін қолдануға бола ма?
   
3. 
   Оттегі бойынша массаберілудің жоғары коэффициенті дегеніміз не? Ол туралы масштабтаудың параметрі түрінде айтып беріңдер.
   

1. 
   Микроағзалардың жасушаларына механикалық араластырудың әсерін қалай анықтауға болады?
   
2. 
   Тірі жасушаларға өсімдік жасушасына, ашытқы, бактериялық жасушаға араластырудың қандай жылдамдығын қолдануға болады?
   
3. 
   «Астыдан үстіге» және «үстіден астыға» масштабтау деген не?
   

1. 
   Ферменттерді иммобилизациялау принципі неге негізделеді:
   
2. 
   Ферменттерді иммобилизациялаудың негізгі әдістері қандай:
   
3. 
   Ферменттерді иммобилизациялау үрдістерінің сапасын бағалау тәсілдерін сипаттаңыз.
   
4. 
   Өмірге белгісіз және тірі иммобилденген жасушалардың арасындағы айырмашылықтарын сипаттаңыздар.
   

1. 
   Иммобильденген жасушалар мен ферменттер (гранула) түйіршіктеріндегі дуффузды шектеулері қандай:
   
2. 
   Иммобилденген жасушалар мен ферменттерге негізделіп, үрдістердің реализациялануының принципиалды технологиялық сызбаларын жасаңдар.
   
3. 
   Иммобильденген катализатормен биотрансформация процесінің артықшылықтары мен кемшіліктерін келтіріңдер.
   
4. 
   Өндірістік технологияларда ферменттерді қолданудың мысалдарын келтіріңдер.
   

1. 
   Бөлшектердің өлшемдері бойынша суспензияларды бөлудің түрлі әдістерін қолдану шектерін атаңдар.
   
2. 
   Микроағзалар биомассасын бөлу үшін тұндыру әдістерінің ерекшеліктері неде:
   
3. 
   Иловты көрсеткіш деген не?
   

1. 
   Коагуляция флокуляциядан немен ерекшеленеді? Культуралды сұйықтықтан микроағзалар биомассасының бөлінуі кезіндегі олардың рөлі.
   
2. 
   Фильтрлейтін ұнтақтың қабаты бар фильтрацияның мәні неде:
   
3. 
   Биотехнологияда фильтрлейтін ұнтақ ретінде қандай материалдарды қолданады:
   
4. 
   Микрофильтрлеудің артықшылығы мен кемшіліктері қандай:
   
5. 
   Микроорганизмдер флотациясы неге негізделеді?
   

1. 
   Микроорганизмдер биомассаының бір сатылы экстаргирлеу процесінің көп сатылы экстрагирлеу поцесінен айырмашылығы неде?
   
2. 
   Суперкритикалық сұйықтықтармен экстрагирлеу не береді:
   
3. 
   Суперкритикалық сұйықтықтардың биомассасының экстрагенді ретінде қолданылатын заттарды атаңыз, және температурасы мен қысымы бойынша кртикалық нүктелерінің паратметрлерін ата
   

1. 
   Суперкритикалық сұйықтықтар көмегімен қандай заттарды экстрагирлеуге болады:
   
2. 
   Микробиологиялық синтездің лабильді өнімдерінің сұйық фазалы экстракциясының ерекшеліктерін ата
   
3. 
   Неге пенцилин экстаркциясы кезінде төменгі рН қолданылады
   
4. 
   Неге пенициллин экстакциясы кезінде экстаркторы қолданылады?
   

1. 
   Микробиологиялық синтез өнімдерінің сорбциялы бөлу әдістерінің негізгі түрлерін атаңыз
   
2. 
   Ленгюр изотермиясы дегеніміз не?
   
3. 
   Ионды алмасу процесінің қорғаушы күші болып не табылады?
   
4. 
   Ионды алмасу ашық түрдегі колоналарының жабық фильтрлардан айырмашылығы?
   

1. 
   Сұйық ионды алмасудың сұйық фазалы экстрогенттерден айырмашылығы?
   
2. 
   Микропориетті сорбенттермен адсорбциялаудың ионды алмасудан айырмашылығы?
   
3. 
   Хромотографияның дисорбциядан айырмашылығы?
   
4. 
   Хромотографияның қанлдай түрлері бар?
   
5. 
   Микробиологиялық синтез өнімдерінің бөліну кезіндегі хромотаграфияның артықшылықтары мен кемшіліктерін ата?
   
6. 
   Металдар абсорбциясының негізгі механизмдерін ата?
   

1. 
   Дәрістің констептісі
   
2. 
   Бирюков В.В. «Основы промышленной биотехнологии» М. «КолосС», «Химия» 2004 г
   
3. 
   Егорова Н.К., Клунова О.О « Основы биотехнологии».
   
4. 
   Биотехнология /Клунова, С.М. – 2010
   
5. 
   Биотехнология: теория и практика / Под ред. Н. Загоскиной, Л. Назаренко / - 2009
   
6. 
   Жануарлардың өсіп-өну биологиясы мен биотехнологиясы/ /Аятханұлы, М. – 2010
   
7. 
   Микроағзалық биотехнология: қолданбалы микробиологияның негізгі қағидалары /Глейзер А.Н. – 2012
   
8. 
   Биотехнология /Жатқанбаев, Ж.Ж. - 2011