Операциялық жүйелерге кіріспе Операциялық жүйе (ОЖ) – қолданушыға есептеу жүйесіндегі есептерді (процесс, мәселе, т.б.) тиімді шешу мүмкіндігін тудыру мақсатында жүйелік басқарушы программалардың қолданушы программаларын орындауды жоспарлау және есептеу машинасының барлық ресурстарын (программалар, деректер, аппаратура және т.б.) басқару үшін тағайындалған қажетті ақпараттық жинағымен бірлестіріліп реттелген тізбек. Операциялық жүйе (ОЖ) – қолданушыға есептеу жүйесіндегі есептерді (процесс, мәселе, т.б.) тиімді шешу мүмкіндігін тудыру мақсатында жүйелік басқарушы программалардың қолданушы программаларын орындауды жоспарлау және есептеу машинасының барлық ресурстарын (программалар, деректер, аппаратура және т.б.) басқару үшін тағайындалған қажетті ақпараттық жинағымен бірлестіріліп реттелген тізбек. Жалпы айтқанда ОЖ – белгілі бір дәстүрлерге, жабдықтар параметрлеріне, белгілі бір функцияларды орындайтын, сонымен қатар қызметтерді әртүрлі қолданбалы программалар арасында тарататын программалар көлеміне сүйенетін аса ауқымды ұғым. Операциялық жүйенің негізгі міндеті – ол ресурстық басқару, ол компьютерлік қондырғылар: - Процессор,
- Жады,
- Кірістік –шығыстық құрылым
Операциялық жүйе әртүрлі функциялары ұйымдастырылады, оларға: - Интерфейстік қолдануды анықтау,
- Кондырғы ресурсын қолданылатын ресурсын ажыратуды қамтиды,
- Бір режимдегі қолданыстармен жұмысты қамтиды,
- Ортақ ресурстарға қолданысты болдыруды қадағалайды
Операциялық жүйенің қандай функцияны қамтитынына қарамастан, ол эксплуатанциондық қажеттерді қамтуы тиіс, және де келесідей сапаға иелі болуы қажет. - Сенімділік. Сенімділік біраз көлемдік жүйеде сенімді болу қажет, қандай қондырғыда болса да. Бағдарлама немесе қондырғыда жүйе қателіктерге ие болса, онда ол қателікті тауып және сол кезінде жөндеуге тиіс.
- Қорғау. Жүйе кедергілерден сақтануы керек.
- Тиімділігі. Операциялық жүйе программалық жүйеде күрделі комплексті қамтиды. Бұл жүйе экономды болуы қажет, көп ресурс қолданушыда қалу үшін.
- Болжаушылық. Бағдарламаны іске қосқанда, қолданушы өзінің күткен нәтижесін болжай білу қажет.
- Ыңғайлылық. Операциялық жүйе қолданушыға ыңғайлы болуы қажет.
Операциялық жүйе, компьютерлік қондырғының аналогтығы, өзінің даму жолында радикалдық қатармен өзгеріп отырды, осыны жалғасу деп атайды. Нолдік жалғасу (40 жылдар). Ең алғашқы есептеуіш машиналарда Операциялық жүйе болмаған, қолданылатын бағдарламалар машиналық кодта болған. Алғашқы жалғасу (50 жылдар) Операциялық жүйенің 50 жылдардағы негізгі ерекшеліктері жеделдету құрлысында және тапсырмадан тапсырмаға көшуде болып табылады. Ең алғашында опреациялық жүйеде концепция атауы жүйелі файлдарда пайда болады. (мысалыға, стандартты жүйелі файл шығыс- кіріс). 50 жылдардың аяғында меншіктік фирмалар – операциялық жүйедегі компьютерді қолдануда келесідей мінездеме қойды: - Пакеттік тапсырма,
- Кіріс –шығыс немесе басқару жүйесі IOCS – input-output control system
- Автоматтық өзгеріс бір бағдарламадан екінші бағдарламаға өту.
- Қатерден кейін қалпына келтіру
- Қолданушға өзінің тапсырмасын түсінікті етіп жеткізу
Зерттеуші лабраториялық фирма General Motors ең алғаш 50 жылдары операциялық жүйені өздерінің компьютерінде IBM-701-де жасап шығарған деп саналады. Екінші жалғастыру (60жылдар) Операциялық жүйе мультипрограммалық тәртіпте жұмыс ретінде құрылады, бұл кезде бірнеше қолданушы бағдарламалар бір негізгі компьютерлік жадыда болады, ал орталық процессор бір тапсырмадан екінші тапсырмаға ауысады. Мультипроцессор типіндегі алғашқы жүйе пайда болады, егер жалғыз санауыш комплекс бірнеше процессорда болса, осы мультипроцессор комплекстік қуаттылықты арттыру үшін пайда болды. Операциялық жүйеде уақытты бөлгіш пайда болады, олар диалогтық немесе интерактивтік режимде жұмысты қамтиды. Осы жылдары алғаш тиімді уақыт жүйесі пайда болды, бұл кезде компьютерлер техникалық процеске қолданылды. Сондай–ақ Burroughs фирмасы өзінің компьютеріне В5000 - ОS MCP (Master Control Program – негізгі басқарушы бағдарлама), мұнда жаңа заманға сай концепциясы бар операциялық жүйе құрылды; - Мультибағдарлама;
- Мультипроцесс;
- Виртуалды жады;
- Операциялық жүйенің жоғары бөліктегі жазылуы;
- Белгілі бір тілде бағдарламалау.
Үшінші жалғастыру (70-жылдар) Үшінші жалғастырудың пайда болуы операциялық жүйенің IBM фирмасы 1946 жылы System/360 компьютерін дәл келді, бұл компьютерлер ортақ машина ретінде құрылған. Операциялық жүйенің үшінші жалғасудағы ерекшелігі көпрежимді жүйе болуында болып табылады. Операциялық жүйе үшінші жалғасуда бағдарлама қамтуында ерекше орынға ие болды. Бақылау сұрақтары: - ОЖ анықтамасын беріңіз.
- ОЖ функцияларын атап шығыңыз.
- Мультибағдарламалық және мультипроцессорлық тәртіптерінің айырмашылықтары туралы айтып беріңіз.
- Мультибағдарламалардың пайда болу себептері.
- ОЖ негізгі қасиеттері.
Достарыңызбен бөлісу: |
