Орынғали, М. Нұра өзені мен Теміртау қаласын болашақта не күтіп тұр? / Мәншүк Орынғали // Атамекен. – 2006. – 14 қыркүйек (№17)

Атмосфераның ластануымен салыстырғанда су жүйелерінің ластануы үлкен қауіп төндіреді. Оның себебі ауадан гөрі сулы ортада өздігінен тазалану, яғни регенерация процесі өте баяу жүреді, су қоймаларын ластайтын көздердің қатары да көбейе түсуде.Қазіргі таңда Ертіс, Нұра, Сырдария, Іле өзендері, Балқаш көлі неғұрлым қатты ластанған. Соның ішінде Нұра өзенін ерекше атауға болады. Нұра өзені кішігірім өзендер тобына жатады. Қыс айларында ағысы тоқтап қалатындықтан шығысы нөльге тең өзен деп атайды. Сондықтан бұл өзенге ешқандай лай су құйылмауы керек. Бұл төңіректе гигиеналық талаптарға сай суды тазалайтын биологиялық тазартқыштар жеткіліксіз. Ең үлкен саналатын Теміртаудағы су тазартқыш қондырғы лас суларды жартылай ғана тазартады. Кейбір улы заттардың (родониттер, цианиттер, темір және күкірт қоспалары, сынап және тағы басқалар) сол қалпымен өзенге құйылу фактілері әлі де өте жиі кездеседі.

Аридті территориялардың өзен алаптарынын геожүйелерін анықтау мен оны картаға түсіру негіздерін зерттеген Г.М.Жаналиеваның (1993) ғылыми тұжырымдарына сүйенсек, Нұра өзені алабы біртұтас макрогеожүйеге жатады. Оның құрамдас бөліктері - өзен тармақтарынан тұратын ірі субгеожүйелер. Нұра өзенінің жоғары алабында шығу тегі жағынан біртекті, функционалдық біртұтас Нұра-Ақбастау, Байқожа, Матақ, Ащысу, Шилі салаларының табиғи антропогендік комплекстері қалыптасқан. Жоғарғы Нұра өзені алабының геожүйелерінің тілімденген рельеф формаларында қалыптасқан негізгі антропогендік өзгеріс — жайылымдардың нашарлауы. Олардың таралуында беткей аралықта айырмашылық едәуір. Дефляциялық және су эрозиясы үрдістері қырқалар мен ұсақ шоқылардың оңтүстік беткейлерінде айтарлықтай қарқынды.

Нұра өзенінің орта ағысы алабының геожүйесі Нұра, Ашағанды, Жайылмы, Үлкен Құндызды өзендерінің салаларының оң жақ жағалауы мен Есен, Шерубай-Нұра өзендерінің оң жақ жағалауында орналасқан геожүйелердің аумағын қамтиды. Самарқант, Ынтымақ, Самар су бөгендері мен Ертіс-Қарағанды каналы әсер ететін аймаққа жақын орналасқандықтан техногенез әсері басым, сондықтан табиғи комплекстердің өздігінен дамуында өзгеріс байқалады. Әсіресе Теміртау тау-кен комбинаты маңында орналасқан геожүйелердің табиғи дамуында өзгерістер көп. Өзен суларындағы ластандырушы элементтердің ШМШ (ПДК) мөлшерінің нормадан ауытқуы (әр түрлі ингредиенттердің орташа мөлшері): сынап пен мыс - 4 ШМШ, мұнай қалдықтары-10 ШМШ, фенол-9 ШМШ, аммоний азоты-15 ШМШ, нитраттар-16 ШМШ.

Өзеннің төменгі ағысында Шерубай-Нұра, Жартас бөгендері орналасқан. Ертіс-Қарағанды каналы Қарағанды өнеркәсіптік комплексінен, Саран химиялық тау-кен байыту комбинатынан, Абай энергетикалық тау-кен шахталық өнеркәсіп торабынан келіп түсетін әр түрлі ластаушы ингредиенттерді таратушы орталық болып табылады. Су көздері мен атмосфера арқылы металдар әр түрлі қашықтықта тарайды. Осының нәтижесінде антропогендік ландшафтардың өнеркәсіптік, қоныстық, транспорттық модификациялары дамыған.

Жалпы алғанда Нұра макрогеожүйесі төңірегінде 25-ке жуық бөгендер бар. 1973 жылдан бастап Ертіс-Қарағанды каналы Нұра өзенінің су режиміне елеулі әсер етуде. Өзен алабындағы судың жалпы мөлшерінің 15% ауыз су мен тұрмыстық қажеттілікке, 35% өнеркәсіп пен энергетикаға, ал 50% егістікті суару үшін пайдаланылады.