Пайдаға салынатын салықтар

МАҚСАТЫ

(а) компания балансында мойындайтын активтердің (міндеттемелердің) баланстық құнының орнын болашақта толтыру (өтеу); және

(b) компанияның қаржы есептілігінде мойындалатын операциялар және ағымдағы кезеңнің басқа да жағдайлары.

Активтерді немесе міндеттемелерді мойындаудың өзінен есеп беретін компания осы активтердің немесе міндеттемелердің баланстық құнының орнын толтыруды немесе өтеуді көздейтінін көрсетеді. Егер де баланстық құнының орнын толтыру немесе өтеу бұрынғымен салыстырғанда көбірек (азырақ) салық төлеуге соқтыруы ықтимал болса, егер де мұндай орнын толтыру немесе өтеу салық салдарын тудырмайтын болса, онда бұл Стандарт жекелеген жағдайларды қоспағанда, компания кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін (кейінге қалдырылған салық активін) мойындауын талап етеді.

Осы Стандарт компанияның салық операцияларының салдары мен басқа да жағдайларды бұл операциялар мен жағдайлардың өзін ескеретін сияқты есепке алуды талап етеді. Сонымен пайда мен залал есептерінде көрсетілген салық операциялары мен басқа да жағдайлардың салдары пайда мен залал есептерінде де көрініс береді. Капиталда тікелей көрсетілген барлық операциялар мен басқа да жағдайлардың салық салдары да капиталда тікелей көрініс табады. Сол секілді кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерін кәсіпорындарды біріктірген кезде мойындау да осы біріктіру кезінде пайда болған оң немесе теріс іскерлік беделдің мөлшеріне немесе ұйым біріктіру құнының үстінен сатып алатын бірегейлендірілетін активтердің, міндеттемелердің және шартты міндеттемелердің таза әділ құнындағы сатып алушы-ұйымның кез келген үлесінен арту мөлшеріне әсер етеді.

Осы Стандарт сондай-ақ пайдаланылмаған салық залалдарынан немесе пайдаланылмаған салық кредиттерінен пайда болатын кейінге қалдырылған салық активтерінің мойындалуына, қаржы есебінде пайдаға салынатын салықты көрсетуге және пайдаға салынатын салыққа жататын ақпаратты ашуға қатысты.

ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ

1. Осы Стандарт пайдаға салынатын салықтың есебі үшін қолданылуы тиіс.

2. Осы Стандарттың мақсаты үшін пайдаға салынатын салыққа салық салынатын пайдаға негізделетін барлық ұлттық және шетелдік салықтар кіреді. Сондай-ақ пайдаға салынатын салыққа пайданың көзінен ұсталатын, еншілес компания, қауымдастырылған компания төлейтін немесе есеп беретін компанияға бөлінген пайдадан бірлескен қызмет шеңберінде төленетін салық сияқты салықтар кіреді.

3. [Жойылды].

4. Осы Стандарт мемлекеттік субсидияны есептеу әдістеріне (20-«Мемлекеттік субсидияны есепке алу және мемлекеттік көмек туралы ақпаратты ашып көрсету» IAS Халықаралық стандартын қараңыз:) немесе инвестициялық салық кредиттеріне қатысты емес. Алайда осы Стандарт осындай жәрдемақылардан немесе инвестицияланған салық кредиттерінен туындайтын уақытша айырмашылықтарды есептеуге байланысты болады.

АНЫҚТАМАЛАР

5. Осы Стандартта мынадай терминдер төменде көрсетілген мағынада пайдаланылады:

Бухгалтерлік пайда - салық төлеуге кететін шығысты шегерілгенге дейінгі кезең ішіндегі таза пайда немесе залал.

Салық салынатын пайда (салық салу кезінде есептелетін залал) – салық органдары белгілеген ережелерге сәйкес анықталатын кезең ішіндегі пайда (залал), осыған байланысты пайдаға салынатын салық төленеді (өтеледі).

Салық төлеуге кететін шығыстар (салық өтемінен түскен кіріс) - ағымдағы салыққа немесе кейінге қалдырылған салыққа қатысты кезең ішіндегі таза пайданы немесе залалды есептеуге қосылатын жиынтық көлем.

Ағымдағы салық – салық салынатын пайдаға (салық салу кезінде есептелетін залалға) қатысты кезең ішінде төленуге (өтелуге) тиісті пайдаға салынатын салық сомасы.

Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері – салық салынатын уақытша айырмашылықтарға байланысты алдағы кезеңдерде төленуге тиісті пайдаға салынатын салық сомасы.

Кейінге қалдырылған салық активтері - алдағы кезеңдерде өтелуге тиісті пайдаға салынатын салық сомасы. Ол мыналарға байланысты:

а) есептелген уақытша айырмашылықтарға;

(b) пайдаланылмаған салық залалдарын алдағы кезеңге көшіруге; және

(с) пайдаланылмаған салық кредиттерін алдағы кезеңге көшіруге.

(а) салық салынатын уақытша айырмашылықтар, активтің немесе міндеттеменің баланстық құнының орны толатын немесе өтелетін алдағы кезеңдердегі салық салынатын пайданы (салық залалын) анықтаған кезде салық салынатын соманың пайда болуына және туындауына әкеліп соқтыратын уақытша айырмашылықтар болып саналатын айырмашылықтар; не

(b) ұстап қалынатын уақытша айырмашылықтар. Тиісті активтің немесе міндеттеменің баланстық құнының орны толатын немесе өтелетін алдағы кезеңдердегі салық салынатын пайданы (салық салу кезінде есептелетін залалды) анықтаған кезде нәтижесі ұстап қалу болып саналатын айырмашылықтар.

Активтің немесе міндеттеменің салық базасы - салық салу мақсатында активке немесе міндеттемеге берілетін көлем.

6. Салық төлеуге кететін шығыстарға (салық өтемінен түскен кіріске) ағымдағы салық шығыстары (ағымдағы салықты өтеуден түскен кіріс) және кейінге қалдырылған салық шығысы (салық өтемінен кейінге қалдырылған кіріс) енгізіледі.

Салық базасы

7. Активтің салық базасы – компания активтің баланстық құнын өтегеннен кейін алатын кез келген салық салынатын экономикалық пайдадан салық салу мақсатында есептелетін сома. Егер де осы экономикалық пайдаға салық салынбайтын болса, активтің салық базасы оның баланстық құнына тең болады.

М ы с а л д а р 1. Станок 100 тұрады. Салық салу мақсатында амортизацияның 30 сомасы ағымдағы және алдағы кезеңге есептелді, қалған құны алдағы кезеңдерде не амортизация түрінде, не істен шыққан кезде шегеру жолымен шығарылатын болады. Станокты қолдану нәтижесінде алынған түсімге кіріске салық салынуы тиіс, станокты іске асырудан алынған кез келген табысқа салық салынатын болады, ал іске асырудан болған кез келген шығын салық салу мақсатында есептелетін болады. Станоктың салық базасы 70-ке тең болады. 2. Баланс бойынша алуға есептелген пайыз сомасы 100 тең болады. Тиісті пайыздық түсімге касса негізіндегі салық салынады. Алуға есептелген пайыздардың салық базасы нөлге тең болады. 3. Сауда дебиторларының баланс бойынша сомасы 100 болады. Тиісті түсім салық салынатын пайдаға (салық залалына) кіргізілген. Сауда дебиторларының салық базасы 100-ге тең болады. 4. Еншілес компаниялардан алуға есептелген дивидендтердің баланстық құны 100-ге тең. Дивидендтерге салық салынбайды. Шын мәнінде активтің барлық баланстық құны экономикалық пайдадан шегерілуі тиіс. Тиісінше дивидендтердің салық базасы 100-ге тең(1). 5. Алуға есептелген несиенің баланстық құны 100-ге тең. Несиені өтеу ешқандай салық салдарын туғызбайды. Несиенің базасы -100-ге теңестіріледі . a Осы талдаудың шеңберінде салық салынатын уақытша айырмашылықтар жоқ. Баламалы талдауда кезінде алынуға жататын жинықталған дивидендтердің салықтық базасы нөлге тең және нәтиже беруші нөлге тең салықтық база 100-гі нәтиже беруші салықтық уақытша айырмашылыққа қолданылады. Екі талдаудың шеңберінде кейінге қалдырылған салық міндеттемесі жоқ.

8. Міндеттеменің салық базасы оның баланстық құнына тең болады, бұған алдағы уақытта осы міндеттемеге қатысты салық салу мақсатында шегерілетін кез келген сома қосылмайды. Аванспен алынған түсімге келетін болсақ, пайда болатын міндеттеменің салық базасы оның баланстық құнына тең болады, бұған алдағы уақытта салық салынбайтын түсімнің кез келген сомасы қосылмайды.

М ы с а л д а р 1. Қысқа мерзімді міндеттемелерге баланстық құны 100 болатын есептелген шығыстар кіреді. Тиісті шығыс кассалық негізде салық салу мақсатында есептеледі. Есептелген шығындардың салықтық базасы нөлге тең болады. 2. Қысқа мерзімді міндеттемелерге баланстық құны 100-ге тең болатын аванспен алынған пайыздық табыс кіреді. Тиісті пайыздық табысқа кассалық негізде салық салынды. Аванспен алынған пайыздар бойынша соманың салықтық базасы нөлге тең болады. 3. Қысқа мерзімді міндеттемелерге баланстық құны 100-ге тең болатын есептелген шығыстар кіреді. Тиісті шығыс салық салу мақсатында шегеріліп қойылған. Есептелген шығындардың салықтық базасы 100-ге тең болады. 4. Қысқа мерзімді міндеттемелерге баланстық құны 100 болатын есептелген айыппұлдар мен тұрақсыздық айыбы кіреді. Айыппұлдар мен тұрақсыздық айыбы салық салу мақсатында шегерілмейді. Есептелген айыппұлдар мен тұрақсыздық айыбының салықтық базасы 100-ге тең болады(2). 5. Төлеуге есептелген несиенің баланстық құны 100-ге тең болады. Несиені өтеудің ешқандай салықтық салдары болмайды. Несиенің салықтық базасы 100-ге тең болады. a Осы талдаудың шеңберінде шегерілетін уақытша айырмашылықтар жоқ. Баламалы талдау кезінде есептелетін өсімпұл мен төленуге тиіс айыппұлдардың салықтық базалары нөлге тең болады және нөлге тең салықтық база 100-гі нәтиже беруші салықтық уақытша айырмашылыққа қолданылады. Екі талдаудың шеңберінде кейінге қалдырылған салық активі жоқ.

9. Кейбір баптардың салықтық базасы бар, бірақ баланста актив пен міндеттеме ретінде танылмайды. Мәселен, зерттеуге кететін нақты шығын пайда болу кезеңінде бухгалтерлік пайданы анықтаған кезде шығын ретінде көрсетіледі, бірақ оны салық салынатын пайданы (салық залалын) белгілеген кезде шегеруге көпке дейін рұқсат берілмеуі мүмкін. Салық органдары болашақта шегеруге рұқсат беретін сома болып табылатын зерттеуге кететін шығынның салықтық базасы мен нөлге тең болатын баланстық құны арасындағы айырмашылық кейінге қалдырылған салық активінің пайда болуына жол ашатын шегерілетін уақытша айырмашылық болып табылады.

10. Активтің немесе міндеттеменің салықтық базасы онша айқын болмаған жағдайларда осы Стандартқа негіз болатын іргелі принципті қарастырған пайдалы: компания белгілі бір шектеулерді есептемегенде активтің немесе міндеттеменің баланстық құнының орнын толтыру немесе өтеу болашақ салық төлемдерін, егер де осы орнын толтырудың немесе өтеудің салықтық салдарлары болмайтын болса, олардың қандай боларымен салыстырғанда көбейтетін (азайтатын) болса, кейінге қалдырылған салық міндеттемесін (активін) мойындауға міндетті. 52-параграфтан кейінгі С мысалы осынау іргелі принципті қарастырған пайдалы болатындай, мысалы, активтің немесе міндеттеменің салықтық базасы орнын толтырудың немесе өтеудің қажетті тәсіліне тәуелді болатындай жағдайды көрсетеді.

11. Шоғырландырылған қаржы есептілігінде уақытша айырмашылықтар шоғырландырылған қаржы есептілігіндегі активтердің және міндеттемелердің баланстық сомаларын тиісті салық базасымен салыстыру арқылы анықталады. Салық базасы шоғырландырылған салық декларациясына, ол есептелетін заңдылықтарға қатысты айқындалады. Басқа заңдылықта салық базасы топтағы компаниялардың әрқайсысының салық декларациясына қатысты анықталады.

жүктеу/скачать 311 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: