Экономикалық құлдырау және жұмыссыздар санының күрт артуы

ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫ
КЕНЖЕҒАЛИ САҒАДИЕВ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
Тақырып: Экономикалық құлдырау және жұмыссыздар санының күрт артуы
Мамандығы: ХББЛ 23.326
Орындаған: Наурызбай Дариға
Қабылдаған: Бекбосынова Асел

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

ӘДЕБИ ШОЛУ

НӘТИЖЕЛЕР МЕН ТАЛДАУЛАР

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Экономикалық дағдарыс-бұл дағдарысты, тоқырауды, жандануды және көтерілуді үнемі 
қамтитын үздіксіз өндіріс циклінің кезеңдерінің бірі.Бұл нарықтық жағдайдың күрт 
нашарлауымен, ұлттық экономиканың тұрақсыздығымен және қоғамдық өндірістегі 
үйлесімсіздіктің күшеюімен сипатталады. Экономикалық дағдарыс тауарлық капиталдың 
шамадан тыс өндірілуінен (сатылмаған өнім санының ұлғаюынан), өндірістік капиталды 
шамадан тыс қаржыландырудан (бос тұрған өндірістік қуаттың толық қуатына ұлғаюы, 
жұмыссыздықтың өсуі), ақша капиталын шамадан тыс қаржыландырудан (өндіріс үшін 
сатылмаған ақша санының артуы) көрінеді. Экономикалық дағдарыстың жалпы нәтижесі өндіріс 
шығындарының өсуі, бағалар мен пайданың төмендеуі, жалақы және жалпы халықтың өмір 
сүру деңгейінің төмендеуі болып табылады. Дағдарыс-нарықтық экономиканың өзін-өзі реттеу 
механизмінің маңызды белгісі. Бұл шектеулер тауып қана қоймай, ынталандыру міндетін 
орындай отырып, экономиканың дамуына серпін береді

ӘДЕБИ ШОЛУ

Жұмыссыздық проблемалары жекелеген мемлекеттер үшін ғана өзекті емес; олар халықаралық 
деңгейде қарастырылып, дүние жүзінің ғалымдары зерттеп жатыр. Мысалы, Еуропа елдеріндегі 
жұмыссыздық проблемаларын зерттей отырып, Гхошрай т.б. (2016) еуропалық 
жұмыссыздықтағы құрылымдық үзілістердің пайда болуы негізгі институционалдық 
оқиғалармен байланысты екенін айтады. Олардың пікірінше, ересектер арасындағы 
жұмыссыздық құрылымдық үзілістерге көбірек ұшырайды, ал жастар арасындағы 
жұмыссыздық бизнес циклінің ауытқуларына, әсіресе дағдарыс кезінде сезімтал болады. 
Қалпына келтіру түрі инфляцияға байланысты: төмен инфляция «жұмыссыздықты қалпына 
келтірумен байланысты », ал жоғары инфляция « жалақысыз қалпына келтірумен байланысты ». 
Жұмыссыздықты қалпына келтіру ұзақ мерзімді және құрылымдық жұмыссыздықтың өсуіне 
әкелуі мүмкін

ЖҰМЫПЕН ҚАМТУ

НӘТИЖЕОЕР МЕН ТАЛДАУЛАР

Қазақстандық әлеуметтік жаңғырту саясатын белсенді түрде жүзеге асыру жұмыспен қамту 
саласында оң нәтижелер әкелді. Ресми статистикаға сәйкес, 2019-2022 жылдар аралығында 
Қазақстанда жұмыссыздық деңгейі 12,8%-дан 4,9%-ға, яғни 2,6 есеге төмендеген. Талданып 
отырған кезеңде жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейінің 17,2%-дан 3,9%-ға дейін төмендеуі 
байқалды, яғни 2019-2022 жылдар аралығында 4,4 есеге төмендеді. Экономика салалары бойынша 
жұмыспен қамту құрылымына келетін болсақ, ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, 2022 
жылы республиканың жалпы жұмыспен қамтылған халқының 64,8%-ы қызмет көрсету саласында, 
19,8%-ы – өнеркәсіп пен құрылыста, 15,4%-ы – ауыл шаруашылығында, орман шаруашылығында 
және балық шаруашылығы. Талданып отырған кезеңде қызмет көрсету саласында және 
өнеркәсіпте жұмыспен қамтылғандар саны артқанымен, статистикалық мәліметтерден ауыл, 
орман және балық шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың үлесі жылдан 
жылға төмендегенін көруге болады. 

ҚОРЫТЫНДЫ

Қортыныдылай келе Қазақстан өңірлерінде халықты жұмыспен қамту үдерісін жандандыру 
мақсатында келесі іс-шаралар мен шараларды жүзеге асыру қажеттілігі туындайтынын атап өткен 
жөн:
• Құрылымдық жұмыссыз және ауыл жастарын басқа мамандықтарға оқыту және қайта даярлау;
• Ақпараттық қамтамасыз етуді жетілдіру;
• Жұмыспен қамту орталықтарының қызметін жетілдіру;
• Жұмыс орындарын сақтау мақсатында кәсіпорындар мен ұйымдарды мақсатты мемлекеттік 
қолдау;
• Жұмыссыздарды тіркеу, жұмыс орындарымен қамтамасыз ету және оларға әлеуметтік көмек 
көрсету тиімділігін арттыру;
• Әйелдердің, жастардың, мүгедектердің және халықтың әлеуметтік осал топтарының басқа да 
өкілдерінің жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету бойынша шараларды күшейту.

1. ГРИГОРЬЕВ, Л. ҚАРЖЫ ДАҒДАРЫСЫ – 2008 Ж.: ЖАҺАНДЫҚ РЕЦЕССИЯҒА КІРУ / Л.ГРИГОРЬЕВ, М.САЛИХОВ
2. ЕРШОВ, М. 2008 ЖЫЛҒЫ ДАҒДАРЫС: ЖАҺАНДЫҚ ЭКОНОМИКА ҮШІН «АҚИҚАТ СӘТІ» ЖӘНЕ ЖАҢА МҮМКІНДІКТЕР.
3. ҚАРНАЙ, Я.ТРАНСФОРМАЦИЯЛЫҚ ҚҰЛДЫРАУ / Я.ҚАРНАЙ // ВОПР. ЭКОНОМИКА. - 1994. - № 3. - 3-18 БЕТТЕР.
4. ШЕХИН, В. ИНФЛЯЦИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ САЯСАТТЫҢ САЛДАРЫ / В.ШЕХИН // ВОПР. ЭКОНОМИКА. - 1991 Ж.
5. ҚР ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКA МИНИСТРЛІГІ СТAТИСТИКA КОМИТЕТІНІҢ МAТЕРИAЛДAРЫ/ ҚР ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКA 
МИНИСТРЛІГІ СТAТИСТИКA КОМИТЕТІНІҢ РЕСМИ СAЙТ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАСТАР ЖҦМЫССЫЗДЫҒЫ, 
WWW.INFORM.KZ
6. БАЙЖОЛОВА Р.А., АБЫЛКАСИМОВА Ж.А. ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕҢБЕК 
НАРЫҒЫНЫҢ ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУ БОЛАШАҒЫ // ЭКОНОМИКА И СТАТИТИКА - 2015. - №1. - С. 45-50. ЕҢБЕК ЖӘНЕ 
ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ МИНИСТРЛІГІНІҢ РЕСМИ САЙТЫ //
7. НАЗАРОВА, Г. Н. ҚР ЖҰМЫССЫЗДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ / Г. Н.
8. НАЗАРОВА, Т. А. АБДРАШИТОВА. — ТЕКСТ : НЕПОСРЕДСТВЕННЫЙ // МОЛОДОЙ УЧЕНЫЙ. — 2018. — № 5.1 (191.1). 
— С. 59-62.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ