Пән бойынша оқу бағдарламасының Нысан титул парағы пмұ Ұс н 18. 3/37

Павлодар

Пәні бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

БЕКІТЕМІН Декан ММЖжКФ __________проф. Т.Т. Тоқтағанов «___»_____________20__ ж.

Құрастырушы: аға оқытушы _____________ Искакова Д.А.

5B073200 Стандарттау, сертификаттау және метрология (сала бойынша) мамандығының

Бағдарлама 20__ ж. «____»_______ бекітілген жұмыс бабындағы оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.

Кафедра меңгерушісі __________Шумейко И.А. «___»_________20__ ж.

ОӘК төрағасы ___________ Ахметов Ж.Е. «___»_________20__ ж.

А.Ж.Т. Искакова Динара Алтынбекқызы

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі аға оқытушысы, магистр

Машина жасау және стандарттау кафедрасы Б корпусында (Ак.Шөкин көш. 139 үй), 214 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 673633.

«Өлшеудің жалпы теориялары» пәнің оқып білу кезінде студенттердің өлшеулердің қажет дәлдігінің бірлігін қамтамасыз ету туралы, әр түрлі физикалық шамаларды өлшеу және олардың нәтижелерін өндеу әдістері туралы теориялық білім алуы болып табылады.

Берілген пәнді зерделеу нәтижесінде студенттердің:

- өлшеулер теориясының негіздерін түсінігі болуы керек;

- терминдер мен анықтамаларды, ӨҚ бірлігінің халықаралық жүйесін, өлшеудің жалпы заңдары мен ережелерін білуі керек;

- өлшеу әдістері мен құралдарын, өлшеу қателіктерін және оларды тарату заңдарын қолдана білуі керек;

- өлшеу нәтижелерін өндеу әдістерін дағдыларын игеруі керек;

- әр түрлі физикалық шамаларды өлшеу сұлбаларын талдауды, өлшеу қателіктерін анықтауды және алған білімдерін оқу процесінде шығармашылықпен құзыретті болуы керек.
2 Пререквизиттер

«Өлшеудің жалпы теориялары» пәнін зерделеу алдында оқытылатын пәндерінің тізімі:

- Жоғары математика . Бөлімдер: Фурье қатарлары; Фурье интегралдары; ықтималдық теориясы; элементтер математикалықтың статистиктар.

- Физика. Бөлімдер: электр және магнетизм; оптика; сәулелену кванттық табиғат, тербелулер және толқынның.

- Химия;

- Электротехника.

Тәртіптің, келесі зерттеу жанында қайсылардың тәртіп білімдері қажетті «Өлшеудің жалпы теориялары»:

- стандарттау, метрология және сертификаттау;

- бақылау статистикалық әдістері және басқарудың өнім сапасымен;

- стандарттардың өңдеу технология және нормативті құжатнаманың;

- негіздің машина жасау технологиялары;

- өндіріс метрологиялық қамтамасыз етуі;

- технологиялық процестердің математикалық үлгілеу, станоктардың және автоматтандырылған жүйелердің.

Қазіргі замандағы инженерлерге жаңа бұйымдардың жоғары сапалығын және қажетті технологиялылығын қамтамасыз ету үшін, құрымлымдық және технологиялық құжаттамаларды жобалау және өнімдерді жаңғарту кезінде кешенді біліммен тәжірибе өте қажет. Жоғары сапалы өнімдердің жасалуын, сонымен қатар мемлекеттік стандарттарды, нормативтік құжаттамаларды және олардың өткізу тәртібі мен жоспарын таңдау арқылы қамтамасыз етуге болады.

10.1 Пәннің тақырыптары мазмұны

Өлшеулер адам қызметіндегі кез келген процестің міндетті құрама бөлігі болып табылады. Өлшеу объектілері объектівті шындықтың (денелердің, заттардың, құбылыстардың, процестердің) қасиеттері болып табылады. Қазіргі қоғамда өлшеулердің рөлі туралы өлшеу материалдық ресурстарды есепке алу, өнімнің қажет сапасын қамтамасыз ету үшін қызмет ететін ғылыми білімнің негізі болып табылатындағы туралы факт көрсетеді. [1,2].

Өлшеулер сандық жағынан табиғат заңдылықтарын аша отырып, қоршаған материалдық әлемді сипаттайды.

[3, 12-14 б; 4. 177-180 б].
3 тақырып. Эквиваленттілік қатынас жағынан байқалатын қасиеттер. Шот ұғымы. Эквиваленттілік және тәртіп қатынастарын қанағаттандыратын қарқынды шамалар.

Өлшеулердің теориялық негіздері өлшеуіш техниканы, өлшеу әдістемелерін, өлшеу бірліктерін, эталондар мен тексеру сұлбаларын, физикалық константаларды қамтамасыз ететін жүйелерді құратын және жетілдіретін платформа болып табылады.

[5.178-184 б.; 6.17-20 б.].
4 тақырып. Шама және бақылау ұғымы. Эквиваленттілік, тәртіп және аддитивтік қатынастарды қанағаттандыратын экстенсивті шамалар.

Мәнді қасиеттерді өлшеу үшін заттың, құбылыстың сандық күйінің өзгеруіне тең, яғни өлшеу сапаны сандық бағалау бола отырып, оқиғаның дәлдігі мен ақиқаттылығын сипаттайды.

[9.7-10 б.; 3.19-20 б.; 12.58-59 б.; 11.38-40 б.; 4.193 б.].
5 тақырып. Физикалық шама және өлшеулер бірлігі туралы ұғым. Өлшеулер шкаласы.

Өлшеулердің жалпы теориясын білу ғылыми-техникалық прогрестін дамуына мүмкіндік жасайтын практикалық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.

[4. 204-210 б.; 10. 156-164 б.].
6 тақырып. Өлшеу туралы ұғым. Өлшеулердің негізгі теңдеуі. Өлшеуіш түрлендіру. Өлшеу процесінің элементтері, өлшеу әдістері. Өлшеу теориясының постулаттары. Өлшеулерді жіктеу. Сынау және бақылау, өлшеулердің шекті мүмкіндіктері.

[4. 3-6 б; 5. 48 б.].

[5. 20-37 б.; 4. 7-12 б.; 7. 54-57 б.; 1. 7-12 б.].

[5. 37-43 б.; 1. 18 б.; 7. 57-63 б.].

[1,5. 44-45 б.].

[1,5. 46-50 б.].

Жүйелі қателіктерді жіктеу. Жүйелі қателіктерді табу және жою тәсілдері. Графикалық тәсіл, жүйелі айырымдар тәсілі, дисперсиялық талдау, Вилкоксон критерийлері, түзетулер енгізу жолдарымен жүйелі қателіктерді жою.

[14. 3-19 б.; 5. 264-267 б.; 4. 361-364 б.].
12 тақырып. Кездейсоқ қателіктер.

Кездейсоқ қателіктерді ықтимал суреттеу. Кездейсоқ қателіктерді үлестірудің интегралды және дифференциалды заңдары. Үлестірім заңдарының композициясы. Үлестірім заңдарының сандық параметрлері. Үлестіру орталығы ұғымы. Үлестірімнің орталық және бастапқы моменттері. Мтематикалық күту және дисперсия. Үшінші орталық момент. Ассиметрия коэффициенті. Төртінші орталық момент. Эксцесс және контрэксцесс. Қателіктің энтропиялық мәні.

[2,14. 18-29 б.; 7. 233-240 б.].
13 тақырып. Кездейсоқ қателіктерді үлестіру заңдары. Трапециадальді үлестірімдер. Экспоненциалды үлестірімдер. Гаусс үлестірімі. Стьюденттің үлестірімдер тармағы. Екі модальді үлестірімдер. Үлестірім заңдарының нүктелі бағалары. Математикалық күту, дисперсия, ассиметрия және эксцесс коэффициентінің бағалары. Сенімді ықтималдық және сенімді интервал. Чебышев теңсіздігі. Сенімді интервалдың квантильді бағалары.

[14. 29-41 б; 7. 240-241 б.].

Түзу көп еселі өлшеулердің нәтижелерін өңдеу. Тең нүктелі және тең емес нүктелі өлшеулер нәтижелерін өңдеу. Пирсон критерийлері, құрама критерийі. Бір рет өлшеулер. Жанама өлшеулердің нәтижелерін өндеу. Аргументтер арасында сызықтық тәуелділік кезінде жанама өлшеулер нәтижелерін өндеу. Жанама өлшелердің кездейсоқ және жүйелі қателіктері. Аргументтер арасында сызықтық емес тәуелділік кезінде нәтижелерді өндеу. Жанама өлшеуле қателіктерін ықтимал суреттеу. Өзара бірігіп өлшеулер нәтижелерін өндеу. Жиынтық өлшеулер нәтижелерін өндеу. Ең кіші квадраттар әдісі.

[5. 299-310 б.; 7. 250-251 б.; 4. 368-370 б.].
15 тақырып. Қателіктерді қосындылау.

Қателіктерді қосындылаудың негізгі теориялары. Квантильді көрсеткіштерді анықтаудың ықшамдалған әдістері.

[5. 311-317 б. 14. 51-63 б.; 4. 370-371 б.].
16 тақырып. Жүйелі және кездейсоқ қателіктерді қосындылау.

Жүйелі қателіктерді қосындылау. Кездейсоқ қателіктерді қосындылау. Жүйелі және кездейсоқ қателіктерді қосындылау. Өте аз қателік критерийлері.

[14. 60-78 б.]
10.2 Тәжірибелік сабақтардың тізімі

Тәжірибелік мақсаттың лекциялық материал жұмыстардың - бекіту, жобалауда практикалық іскерлік дағдыларының тауып алуы және есеп-қисаптарда, іскерлік нормативті - техникалық құжатнамамен, стандарттармен пайдалану, чертеждердің оқуы.

1) 5 тақырып – Физикалық шамалар және оларды өлшеу бірліктері

2) 6 тақырып – «Өлшеулер бірлігін қамтамасыз ету туралы» ҚР Заңы

3) 8 тақырып – Эталондар және тексеруші сұлбалар

4) 12 тақырып – Кездейсоқ қателіктерді талдау

5) 15 тақырып – Қателіктерді қосындылау
10.3 Студенттердің өзара жұмысының мазмұны

Мақсаты – негізгі және қосымша әдебиеттерді бақылау және өлшеу әдістері мен құралдары бойынша, жеке ережелерді және техникалық құжаттарды оқып білу, тәжірибелік сабақтарға және емтиханға дайындалған кезінде қажеттілігі бар

10.3.1 СӨЖ түрлерінің тізімі

Студенттердің өзіндік жұмысының мақсаты – курстың жеке тақырыптарың терең окып білу, дәріс және тәжірибелік сабақтарына дайындалу, межелік бақылауларға және емтиханға дайындалу. Курстың теориялық тақырыптары оқылғаннан кейін, тақырыптар бойынша сұрастыру жүргізіледі.

«__»_________ 20__ ж. Кафедра отырысында ұсынылған. №____ хаттама.

(қолы)
Бақылаудың барлық түрінде де оқудағы жетістіктер балды-рейтингті жүйесі бойынша (ББРЖ) бағаланады:

Семестрдің ортасында және соңында 100 балдық шкаламен пәннің оқылған модулі бойынша ағымдағы үлгерімнің (АҮ) бағасы анықталады. Ағымдағы үлгерімнің бағасы келесі балдардың жиынтығынан тұрады:

• 
  сабақтарға дайындық, топта белсенді жұмыс жасау, бақылау шараларға қатысу;
  
• 
  өздік және зертханалық жұмыстарды уақытында, сапалы орындау және қорғау;
  
• 
  сабаққа қатысу және басқа.
  

Межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкала бойынша анықталады.

АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойынша студенттің рейтингі (Р1 и Р2) анықталады:
Р1(2)=АҮ1(2)*0,7+МБ(2)*0,3.
Егер оқу жоспарында пән бойынша сынақ және емтихан болса, онда сынақ екінші межелік бақылау ретінде анықталады.

Егер студент межелік бақылаудан өтпесе немесе межелңк бақылаудан 50 балдан төмен алса, рейтинг есептелмейді.

Семестрде пән бойынша студенттің жіберу рейтингінің бағасы тең:
ЖРР1+Р2/2
2011-2012 оқу жылында жіберу рейтингтің және қорытынды бақылаудың салмақтық үлестері 0,6 және 0,4 сәйкес тең болады.

Емтихан тестілеу әдісімен өткен жағдайда болады.

Пән бойынша жіберу рейтингі де, қорытынды бақылау да оң бағаланған ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себеппен қорытынды бақылауға келмеген жағдайда, «қанағаттанарлықсыз» деген бағаға теңеріледі. Пәнінен емтихан және аралық аттестаттау нәтижелері студенттерге сол күні айтылады, егер емтихан жазбаша түрде түстен кейін жүргізілсе, онда келесі күні айтылады.

11 Курс саясаты

Біздің біріккен жұмыстар процесінде біз келесі ережелерді ұстануымыз керек:

1) оқытушы мен магистрант бір-біріне құрметпен қарау керек;

2) сабақта белсенді бол, оқытушыға сұрақтар қойыңыз;сабаққа қатысу жеткілікті емес, материалды белсенді түрде меңгеру керек, тақырып бойынша барлығын нақтырақ анықтау;

3) оқытушы магистрантпен шығармашылық түрде жұмыс істеу керек, магистрант оқытушымен қарым – қатынаста болуы тиіс, одан өздік жұмыс пен тәжірибелік жұмыстарды орындауға консультация алуы керек;

4) сабаққа қатысу міндетті болып табылады, егер сіз үш немесе одан да көп сабақты еш себепсіз босатсаңыз (себеп құжат түрінде дәлелденуі тиіс), онда оқытушы сізден деканаттан жіберілім алуыңызды сұрауға құқылы; есіңізде болсын: сабаққа қатысу қорытынды бағаға қатысты;

5) өздік жұмыстар бойынша графикке қатысты өз уақытынды есеп беру қажет, бұл қорытынды бағаға әсер етеді: өздік жұмыстар орындау графигін бұзған кезде өз уақытында орындамау деңгейіне байланысты жоспарланған максималды балл сандары өткен 1 күніндегі 1 сабаққа 1 баллға азайтылады, бірақ нәтижесінде барлық практикалық және өздік жұмыстарды тапсырып, дәріс кешендерін көрсету қажет;

6) әр бір дәріске, тәжірибелік жұмыстарға міндетті түрде дайындалу қажет; сіздердің дайындықтарыңыз әр дайым тесттер мен сұрақтар арқылы тексеріледі; дәріс бойынша өткен материалдардан теріс жауап берілсе, ағынды бағаны баллдарда 0,5 рет төмендетуге әкеп соғады; сол сияқты зертханалық жұмыстарды сапасыз орындау тәлімгердің оларды қорғау кезінде көрсетілген білім деңгейінің жетіспеушілігі, ағымдағы бағаны балдық түрде 0,5 рет азайтады; курстық жобаның бөлімдерін сапасыз орындау бағаның балл түрінде 0,5 рет төмендеуіне әкеп соғады;

7) сіздің міндетіңізге сабаққа барлық дайындықпен келу кіреді; уақытында кітапханадан әдебиеттерді алып, оларды қолдана біліңіз;

8) ішкі орналасу тәртібі орындалуы тиіс;

9) біреудің орындалған жұмысын көшіруге, әдеби материалдарды өңдемей қолдануға тиым салынады; осы ережені бұзу апталық балл санын алу түріндегі айып санкциясы қолданылады;

10) сабақ кезінде ұялы телефондар сөндірлуі тиіс;

11) әр студент рейтингтік кестелер мен барлық жұмыс түрлерінің графигімен танысып, мамандарды сапалы дайындау және жоғары үлгеріміне бағытталған барлық талаптарды орындауы қажет.

12) аудиториялық сабақтан сұранудан аулақ болыңыз;

13) емтиханда, ағымдағы жұмыстарда (МӨЖ) көшіріп алуларға тиым салынады; емтиханда көшірген магистрант аудиториядан шығарылады, плагиат үшін айып санкциялары қолданылады.

14) сынақ тест түрінде 100 сұрақ бойынша өткізіледі; 100 сұрақтың барлығына дұрыс жауап 100 балға сай келеді; қорытынды баға балл түрінде (1) формула бойынша есептеледі; егер студент сынақта F деген беға алса, онда аралық аттестация ведомостына «есептелмеді» деп жазылады.

15) мемлекеттік грантта оқитын оқушылар сессия нәтижесінде үлгермеушіліктер болса, онда ректор бұйрығымен мемлекеттік грантынан айырылады.

12 Әдибиеттер

1. 
   Қазақстан Республикасының «Өлшеулер бірлігін қамтамасыз ету туралы» Заңы.
   
2. 
   Самсаев М., Самсаев И., Жүнісбаев Б. Өзара ауыстырымдылық, стандарттау, сертификаттау негіздері және техникалық өлшеу. Сапа менеджмент. – Алматы : Бастау, 2008. – 262 б.
   
3. 
   Акишев К.Ө., Дарибаева Г.Т. Стандарттау, метрология және сәйкестікті бағалау: оқулық. – Астана: Фолиант, 2008. – 256 б.
   
4. 
   Теория измерений: учеб. пособие для студ. вузов/[Т. И. Мурашкина, В. А. Мещеряков, Е. А. Бадеев и др.]. – М. : Высш. шк., 2007 – 151 с.
   
5. 
   Анцыферов С. С. Общая теория измерений:учеб. пособие для студ. вузов/ С. С. Анцыферов, Б. И. Голубь. – М. :Горячая линия - Телеком, 2007. - 176 с.
   
6. 
   Теория измерений: учеб. пособие для студ. Вузов / [Т. И.Мурашкина, В. А. Мещеряков, Е. А. Бадеев и др.]. – М. :Высш. шк., 2007 - 151 с.
   

Қосымша

7. 
   Клепиков В. В. Качество изделий: учеб. пособие для студ.вузов/ В. В. Клепиков, В. В. Порошин, В. А. Голов. – М. : МГИУ,2005. – 247 с.
   
8. 
   Никифоров А. Д. Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измерения:учеб. пособие для студ. вузов, обучающихся по машиностроит. спец./А. Д. Никифоров.-Изд. 3-е, испр. – М. : Высш.шк., 2003. - 510 с.
   
9. 
   Клепиков В. В. Качество изделий: учеб. пособие для студ.вузов/В. В. Клепиков, В. В. Порошин, В. А. Голов.-3-е изд., доп. иперераб. – М. : МГИУ,2008. – 285 с.