Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу. Тақырыбы: Іс құжаттары қарым-қатынас жасаудың тәсілі

Ұйымдастыру - сәлемдесу.

4.Әдістемелер мен жұмыс

Тақырып бойынша қысқаша материал

Бізге белгілі, әдеби тілдің бес негізгі стилі бар: ғылыми, ресми-іс қағаздары, публицистикалық,
көркем әдебиет (кітап стильдері) және ауызекі сөйлеу тілінің стилі
Бұлай бөлудің бірнеше негізі бар. Біріншіден, бұлар тілдің қоғамдық қызмет аясына жатады. Іс
құжаттары тілі үшін мұндай қызмет аясына құқықтық қатынастар саласы, яғни, басқару саласы
жатады. Бірақ мұнда құқықтық қатыныстар мемлекетаралық қатынастарда, мемлекеттің өз
азаматтарымен және олардың бірлестіктерімен, сондай-ақ мекемелер мен кәсіпорын ішіндегі
азаматтар арасындағы ресми қатыныстарда және шаруашылық субъектілерінің арасындағы
қатынастарда орын алады. Осыған байланысты іс-құжаттары стилінің үш түрі ажыратылады.
Олар: дипломатиялық , заң шығарушылық және күнделікті іс жүргізу стильдері. Мұны кесте
түрінде былай көрсетуге болады:

Ресми іс жүргізу стилі

Дипломатиялық стиль Заң шығарушылық стиль Күнделікті іс жүргізу стилі

Екіншіден, ресми іс жүргізу стилі әлеуметтік сананың ерекше формасы – құқықтық санамен

Cабақ:
Күні:

4.Әдістемелер мен жұмыс

Тақырып бойынша қысқаша материал

Заң шығару, сот ісін жүргізу, әкімшілік-шаруашылық салаларында сөйлеу тілінің табиғаты екі
жақты: оның мазмұны нақты болғанмен, сол мазмұнды бейнелеудің құралдары дерексіз.
Кезінде бұл туралы белгілі лингвист Шарль Балли былай деп жазды: “Әкімшілік тілінің мәні
мынадан көрінеді: оның негізі ғылыми сипатта болады, сонымен бірге күнделікті өмірмен
үйлесіп жатады” (Ш. Балли. Француз стилистикасы. М., 1961). Өмірдің түрлі құбылыстары іс
жүргізу стилінде белгілі бар қалыпқа түскен жағдайлардың, терминденген сөздердің
(сауалнама, анықтама, нұсқаулық, қаулы-қарар, хаттама, акт, бұйрық, заң т.б.), сондай-ақ
тұрақты тіркестердің шектеулі мөлшеріне сыйғызылып беріледі. Бейнелеу құралдарының
жалпылылығы, дерексіздігі – басқару тілінің стильдік бір белгісі. Бұл белгісі, әсіресе,
мынадай термин сөздердің: жалдаушы, жұмыс беруші, франко-зауыт, фрахт(жолдау кіресі),
кедендік тазалау, жалға алу шарты, таңбалау, наразылық шағым т,б, сипаттардан анық
көрінеді.
Іс жүргізу тілінің терминденуі тіл әсерлілігінің маңызды белгісі болып табылады және дәлдігін
көрсетеді. Бұл турасында франйуз ағартушысы Ш. Монтескье былай деп жазады: “Заңда
қолданылатын сөздер адамдардың санасында белгілі бір идеяларды ғана тудыруы керек. Заңда
ешқашан анық емес ұғымдарды қолдануға болмайды. Заңның стилі дәлдігімен және қысқа да
нүсқалығымен ерекшеленуі тиіс”.
Терминдердің, тұжырымдардың екі ұшты болмауы нормативті актілерді дәл орындауға
бағышталады. Бұл, әсіресе, азаматтық қоғамның негізгі заңдары үшін маңызды. Сонымен қатар,
тіл дәлдігі келесімшарттағы екі жақтың немесе ұйым ішіндегі лауазым иелерінің
міндеттемелері мен жауапкершілігінін, қүқығын білдіретін құжаттар үшін де маңызды. Екі
ұшты тұжырымдардың орын алуы өзара міндеттемелер мен қызметтік міндеттемелерді дәл
орындауға кедергі келтіреді. Екі ұшты, нақты емес келесімдер фирмалардың іскерлік
байланыстарына кеселін тигізеді, ал кейде “заңды” негізде қиянат жасауға дейін алып барады.
Жазба түрдегі әкімшідік тіліне, тұтастай алғанда, жеке адам тіліндегі ерекшеліктер тән емес.
Оның барлық формадағы компоненттері бір үлгіге түскен, баяндау үлгісі бір ізді болып келеді.
Құжаттарды толтырудағы олқылықтар (мысалы, мөрдің болмауы, қол қойылмауы, келісімде
жауапкершілік туралы айтылмауы т.б.) сол құжаттың заңсыздағына алып келеді. Сонымен
бірге, тілдегі бір үлгілік “жекелік факторды”, тіл әсерлілігін жоққа шығармайды. №№бұл құжат
мәніне толық сәйкестігінен көрінеді.
Құжат тілінің осы аталған, тағы да басқа жалпы белгілері іс жүргізу мәтіндерінің
композициясын ұйымдастыруда, грамматиқалық тұлғаларын, сөздерді іріктеуде және оларды

тіркестіріп қолдануда жүзеге асады. Осыған байланысты іс жүргізу мәтінінің тілдік

Cабақ:
Күні:

Тәжірибе бойынша

Тақырып бойынша қысқаша материал

Қазақстан Республикасында құжаттарды жасау және олармен жұмысты ұйымдастырудың
жалпы талаптары Қазақсьан Республикасының мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім
минитстрлігінің Мұрағаттарды және құжаттаманы басқару жөніндегі комитеті төрағасының
2003 жылғы 29 сәірдегі «Қазақстан Республикасының мемлекеттік ұйымдарында құжаттау
және құжаттаманы басқарудың үлгі ережелері туралы» № 33 бұйрығымен белгіленген.
ҚР Үкіметінің 26.02.03 ж. № 204 қаулысына сәйкес күші жойылды деп таңылған ҚР
Министрлер кабинетінің 30.06.92 ж № 562 қаулысымен бекітілген Ереженің орнына осы ереже
енгізілді.
Алайда осы құжатта ҚР Министрлер кабинетінің 30.06.92 ж. № 562 қаулысында жазылған
құжаттарды ресімдеуге қойылатын негізгі талаптар сақталған, бірақ қазіргі күнгі талаптарды
ескере отырып, жаңартылған, толықтырылған. Осы ережелер негізінде ереже талаптары
міндетті болып табылатын мемлекеттік органдар мен ұйымдарға іс жүргізу жөніндегі
нұсқаулық әзірленді және бекітілді. Осы ережелермен өзінің қызмет ерекшеліктерін ескере
отырып және Қазақстан Республикасының құжат айналымының жалпы жүйесін бірыңғай
жүйелендіру мақсатында мемлекеттік емес сектордағы ұйымдар да пайдалана алады.
Ұымдардың электрондық құжаттарды жасау жүйесіне көшу кезінде 07.01.2003 жылғы
«Электрондық құжат және электрондық сандық қол қою туралы» № 370-ІІ ҚР-ның Заңын
пайдалану қажет.
Іс қағаздарың жүргізу жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу кезінде «Іс қағаздарын жүргізу және
мұрағат ісі. Терминдер мен анықтамалар» 1037-2001 ҚР СТ, «Ұйымдық-нұсқаулық құжаттама.
Құжаттарды ресімдеуге қойылатын талаптар» 1040-2001 ҚР СТ мемлекеттік стандарттарының
талаптарын ескеру қажет.

Cабақ:
Күні:

Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге

бағалау кезеңі: - сабақты қорытындылау

Тақырып бойынша қысқаша материал

Іс қағаздарын жүргізу қарапайым және жедел болуы тиіс, оның жұмысы фирма ішіндегі құжат –
ҚР-ның мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінің Мұрағаттарды және
құжаттаманы басқару жөніндегі комитеті Төрағасының 2003 жылғы 29 сәуірдегі № 33
бұйрығының талаптарына сәйкес жасалған және ұйымның жоғары лауазымды тұлғасы бекіткен
«Іс қағаздарын жүргізу туралы» нұсқаулықпен белгіленеді.
Субъекті құжат айналымы объектісіне және өзінің ұйымдық құрылымына байланысты іс
жүргізуді:
- Іс қағаздарын жүргізу басқармасы;
- Кеңсе;
- Секретариат;
- Жалпы бөлім;
- Хатшы-референт;
- Лауазымның оның ауыстыру тәртібімен кез келген қызметкер жүзеге асырады.
Іс қағаздарын жүргізу қызметі қызметкерлерінің функционалдық міндеттері мен
құқықтары лауазымдық нұсқаулықтармен белгіленеді. ҚР АҚ-нің 01-99 10.10.99 ж. № 22
сәйкес осы қызмет қызметкерлеріне:
басшылар:
- меңгерушілер;
- меңгерушілердің орынбасарлары;
мамандар:
- фирма басшысының көмекшісі;
- инспектор;
- методист;
- мұрағат меңгерушісі;
- редактор, корректор;
техникалық қызметкерлер:
- хатшы-жәрдемші;
- хатшы-машинка басушы;
- экспедитор;
- курьер жатады.
Іс қағаздарын жүргізуге жауапкершілік басшының бірінші орынбасарына немесе
ұқрылымға сәйкес нақты орындаушыға жүктеледі және жеке еңбек шартында
белгіленеді.
Лауазымы бойынша хат хабармен жұмыс істейтін фирманың барлық қызметкерлері «Іс
қағаздарың жүргізу туралы» нұсқаулықты білуге және оның талаптарына сәйкес
қызметтік құжаттаманы ресімдеуге міндетті.
«Іс қағаздарын жүргізу туралы» нұсқаулық ұйымдастыруды, ережені, құжаттарды
қабылдау және жасау процесін реттейтін нормативтік құжат болып табылады.

Нұсқаулыққа фирмада қолданылатын құжаттардың нысандары мен үлгілері және

Cабақ:
Күні:

Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.

1. «Құжат» атауының қандай мағыналары бар?

4. «Ережеде» не айқындалған?

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Толтыру орнына қарай құжаттар ішкі және сыртқы (кіріс, шығыс) болып бөлінеді.

Cабақ:
Күні:

Үйлестіру

3. Мемлекетік тілді қолдану салаларын ата.

Тақырып бойынша қысқаша материал

Бір ізге түсіруге құжаттардың атаулары, формалары, құжаттау процедуралары, құжат
айналымын ұйымдастыру мен оларды сақтау жатады.
Құжаттарды жүйелеу ісін орталық атқару органдары жүзеге асырады. Құжаттарды
жүйелеу нәтижесі құжаттамалардың, құжаттар бойынша жұмыс жүргізу әдістері мен
ережелерінің бір ізге түсірілген жүйесі болып табылады.
Құжаттардың бір ізге түсірілген жүйелерін тиісті орталық атқару органдары әзірлейді
және ол мемлекеттік стандарт түрінде рәсімделеді.
Бір ізге түсірілген құжаттама жүйелерінің мемлекеттік тіркелімдерін стандарттау
жөніндегі өкілетті орган жүргізеді.
Стандарттау – нақты бар немесе ықтимал міндеттерге қатысты жаппай және көп мәрте
пайдалану үшін белгілі бір салада ережелерді қол жеткізуге бағытталған қызмет. ҚР
«Стандарттау туралы» Заңының 1 – бабында белгіленгендей, стандарт – мүдделі тараптардың
келісімі негізінде әзірленген және қызметтің әр түріне немесе олардың нәтижелеріне қатысты
жаппай және көп мәрте пайдалану үшін ережелер, жалпы пинциптер немесе сипаттамалар
белгіленетін құжат.
Құжаттарды бір жүйеге келтірудегі қолданылатын құжаттар.
Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 24 наурыздағы № 213-1 «Нормативтік
құқықтық актілер туралы» заңына толықтырулар мен өзгерістер еңгізу туралы 06.03.2002 ж.
заңы.
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі «Стандарттау туралы» заңы.
Тұрпатты ережелер Қазақстан Республикасы Мәдениет, Ақпарат және қоғамдық келісім
министрлігі.Мұрағаттар мен құжаттаманы басқару жөніндегі комитетінің 2003 жылғы 29
сәуірдегі №33 бұйрығымен бекітілген.
СТ 1042 – 2001 «Ұйымдық - өкімдік құжаттама. құжаттарды рәсімдеге қойылатын
талаптар».

Cабақ:
Күні:

Үйлестіру

Қолданылған

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,
2. ҚР “Тіл туралы заңы”
3. Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,

Тақырып бойынша қысқаша материалы

Барлық хат хабар жарғының және «Іс қағаздарын жүргізу туралы»нұсқаулықтың
талаптарын ескере отырып, өздері әзірлеген субъектінің фирмалық бланкілерінде ресімделеді.
Бланк дегеніміз А4 немесе А5 форматында әзірленген, тұлғаның құжат шығаратын
автордың аты жазылған таза қағаз.
Әрбір субъект бланкінің екі түрін әзірлейді және қолданады: хаттар үшін және басқа
құжаттар үшін.
Бұл бланкілердің арасындағы айырмашылық мынадай: хаттарға арналған бланкілерде
«байланыс кәсіпорынның инексі поштаның және телеграфтың мекен-жайы факстің
нөмірі, Е-mail, СТН, телефон нөмірі, банктік шоттың нөмірі» сияқты деректемелер және
«кіріс құжатының индексі мен күніне сілтеме» деректемесінің тұрақты бөлігі жазылады, ал
басқа құжаттарға арналған бланкілерде «құжат түрінің атауы» және «жасау немесе шығару
орны» деректемелерін толтыру үшін бос орын қалдырылады.
Құжаттары көп мекемелерде мысалы, қаулы, шешім, бұйрық, сияқты құжат түрінің атауы
типографиялық әдіспен басылған құжаттардың жекелеген түрлеріне арналған бланкілерде
пайдалану ұсынылады.
Шетелдік әріптестермен жұмыс істейтін ұйымдар үшін деректемелері әріптестің тілінде
қайталанатын арнайы бланкілер қажет.
Егер құжатты екі немесе одан да көп заңды тұлға жасайтын болса, онда жалпы ережелерді
қолдана отырып, қағаздың таза бетінде ресімделеді.
Барлық бланкілер мен құжаттардың азат жолы:
- сол жағынан және жоғарыдан – 20мм;
- оң жағынан және төменнен – 10мм болуы қажет.
Бланкілердегі деректемелердің орналасуы 29.04.03ж. ҚР-ның мәдениет, ақпарат және
қоғамдық келісім министрлігінің Мұрағаттарды және құжаттаманы басқару жөніндегі комитеті
Төрағасының № 33 бұйрығында белгіленген тәртіппен және санға сәйкес болады.
Алайда, бұл ең жоғарғы жиынтық және тәжірибеде құжаттың түріне байланысты ең аз
мөлшері қолданылады.

Cабақ:
Күні:

Сабақтың
түрі: дамыта оқыту, аралас

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,

Тақырып бойынша қысқаша материал

«СС» -совершенно секретно «АҚ»-аса құпия

10.08.05. 10.08.05

УТВЕРЖДЕНО БЕКІТІЛДІ
Приказом директора мекеме директорының
предприятия бұйрығы
от 05.08.05 №10 №10 05.08.05
14 - Бұрыштама
14 – резолюция
Мысалы: Асаинову А. М Асаинов А.М –ке
Подготовить проект договора 15.10.05 ж –ға «Арай» фирмасымен
С фирмой «Арай» к 15.10.05. шартқа отыру жобасын дайындасын
Подпись 14.10.05 қолы 14.10.05
15 – Мәтіннің тақырыбы;
15 – заголовок к тексту
Мысалы: «о чем?», «чего?», «кімді?» «не жайлы», «нені», «кімді»
Приказ – о приеме на работу; Бұйрық – жұмысқа қабылдау жайлы
Положение – о бухгалтерии; Ереже –бухгалтерия жайлы
Протокол – собрания акционеров Хаттама – акционерлер жиналысы
Должностная инструкция – менеджера по кадрам Қызмет бабындағы нұсқау-
кадрлар бойынша менеджер
16 – Бақылау туралы белгі
16 – отметка о контроле
Мысалы: «К» -контроль «Б»- бақылау
17 – текст документа;
17 – Құжаттың мәтіні
18 – Қосымшасы бары туралы белгі;
18 – отметка о наличие приложения
Мысалы: Приложение: 1. Инструкция по делопроизводству на 10 л.в 3 экз.
2. Отзыв на проект инструкций на 4 л. в 2 экз.
19 – Қойылған қол;
19 –подпись
Мысалы: Генеральный директор подпись Р. Л. Ломакин
20 – Құжаттағы келісім қолтаңбасы

20 – гриф согласования документа;

Ұйымдастыру

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,

Тақырып бойынша қысқаша материал

Мәтін – құжатағы негізгі реквизит. Құжаттың мәтіні қысқа, түсінікті және қарапайым болуы

Cабақ:
Күні:

Сабақтың
түрі: дамыта оқыту, аралас

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,

Тақырып бойынша қысқаша материал

Кәсіпорын жұмысының тиімділігі, олар жасайтын мәмілілірдің нәтижелелегі осы

мәселелері жатады. Басшы – кәсіпорынның атынан сенімхатсыз әрекет ететін жалғыз

Cабақ:
Күні:

формасы: топтық, дербес, жұптық

Тақырып бойынша қысқаша материал

Кәсіпорын үлкен болған сайын, оны басқарудың жүйесі де күрделене түседі. Олай болса
сізге өкілеттілікті ажыратуға, құжат толтырудағы бірлескен іс-әрекетке жауаптырақ қарауға
тура келеді.
Жарғы мен құрылтай шарты компанияны ашу, қайта құру және тарату жұмыстарын тек
құрылтайшылар мен акционерлер ғана істей алатынын белгілеп береді. Олардың жиналысы
ғана кәсіпорынның ұзақ мерзімді түпкі мақсатын айқындайды, компанияның басшылығын
сайлайды не тағайындайды. Бұл органның құрамына кәсіпорынның ішкі бөлімшелерінің
директорлары және басқа кәсіпорындардың, қаржы мекемелерінің өкілдері, менеджерлер мен
ғылыми қызметкерлер кіре алады.
Жоғарғы басшылық органы тек маңызды мәселелерді ғана қарастырады. Атқарушы
органның басшысы кәсіпорынды тікелей және күнделікті басқаратын президент не бас
директор болуы мүмкін.
Ағымдағы басқару құрылымы орталықтандырылған немесе орталықтандырылмаған
болуы мүмкін. Орталықтандырылған құрылымда барлық қызмет басқару жөніндегі вице-
президентке бағынады. Басқа вице-президенттер (өндіріс, транспорт, өткізу, қаржы т.б.
бойынша) президентке бағына отырып, бөлімдер мен қызметтерді тікелей басқармайды.
Орталықтандырылмаған жүйе – арнаулы қызметтердің вице-президеттерге бағынауын
қажет етеді.
Басқарудың өзара бағыныштылық тізбегі кәсіпорынның көлемі мен басқару қызметіне
байланысты екі, үш және төрт звенолық жүйеден тұруы мүмкін. Басқарудың түпкі мақсатын
таңдауда ең алдымен барлық басқару бөлімдерінің бақылауда болуын, жауапкершілігін және
қызметтердің нақты бөлінісін, тиімділікті басшылыққа алған жөн.
Кәсіпорынның ағымдағы қызметі бойынша ұйымдық құжаттарды жасауда дәл осындай
мәселелер шешіледі.

Cабақ:
Күні:

түрі: дамыта оқыту, аралас

Тақырып бойынша қысқаша материал

Кәсіпорынның құрылымы және штат саны оның жарғысына сәйкес айқындалады және
кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелері, лауазымдардың атауы және әрбір лауазым
бойынша штат саны арнайы құжатпен бекітіледі. Оңдай құжат құрылымдық бөлімшелер туралы
ереже болып табылады. Ереже әрбір бөлімше үшін жеке жасалынады және онда бөлімшенің
құқықтық мәртебесі, міндеттері, қызметі, құқығы, жауапкершілігі мен міндеттемелері
көрсетіледі.
Мәтіннің «Жалпы ережесінде» бөлімшелердің бағыныштылығы, басшыны тағайындау
және босату тәртібі, басшыға қойылатын біліктілік талаптар, басшы болмаған кезде оны
ауыстырудың тәртібі көрсетіледі. Бөлімде құрылымдық бөлімше басшылыққа алатын құқықтық
актілер аталады.
«Негізгі міндеттер» атты бөлімде аталған бөлімше қызметінің бағыты баяндалады.
«Қызметтер» бөлімінде шаруашылық қызметінің нақты түрлері көрсетіледі.
«Құқықтары мен міндеттері» бөлімінде бөлімшенің басшылық пен басқа бөлімшелерге
және өзге ұйымдарға қатысты орындайтын міндеттемелері мен қызметтерін жүзеге асыруға
қажетті құқықтары ашылады.
«Жауапкершілік» бөлімінде міндеттемелердің мезгілінде орындалмағаны немесе сапасыз
орындалғаны үшін, яғни берілген құқығын дұрыс пайдалмағаны үшін бөлімше басшысын
қандай, қай мөлшерде және кім жауапкершілікке тартатыны сипатталады.
«Өзара қарым-қатынас. Байланыстар.» бөлімінде аталған бөлімше кіммен және қандай
бағытта әрекет ететіні, кіммен бірлесіп жұмыс жасайтыны, т.б. анықталады.
«Жұмысты ұйымдастыру» бөлімінде бөлімшенің жұмыс тәртібі, қызметін тексеру қалай
жүзеге асатыны, оның қайта құрылуы мен таратылуы сияқты мәселелер айқындалады.
Бұл ережелерді бөлімшелердің жетекшілері, вице-президенттер жасап, оларды бірінші
басшы бекітеді. Осы бекіту сатысында кәсіпорын қызметтері арасындағы жауапкершілік пен
құзыреттерін бөлу нақты жүзеге асады

Кәсіпорынның атауы БЕКІТЕМІН

ҚАРЖЫ БӨЛІМІ ТУРАЛЫ ЕРЕЖЕ

- Жалпы ережелер;
- Негізгі міндеттері;
- Қызметтері;
- Құқықтары мен міндеттері;
- Жауапкершілігі;
- Өзара қарым – қатынасы. Байланыстары;
- Жұмыстың ұйымдастырылуы.
Қаржы бөлімінің
басшысы А. Кайыржанова

Cабақ:
Күні:

Ұйымдастыру

Операциялық

3. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу. Алматы. 2004ж.

Тақырып бойынша қысқаша материал

Барлық мемлекеттік және жеке меншіктегі кәсіпорындар, қоғамдық бірлестіктер жарғы

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

ЖЕКЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ЖАРҒЫСЫ

- сауда орындарын ашуға;

Cабақ:
Күні:

Сабақтың
өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу

Тақырып бойынша қысқаша материал

ЖШС-тің қурылтайшылық құжаттары - қүрылтайшылық шарт пен жарғы. Егер
серіктестік бір ғана тулға тарапынан қүрылатын болса қүрылтайшылық шарт жасалмайды.
Мүндай серіктестік жарғы негізінде жумыс істейді. ЖШС-тің қурылтайшылық құжаттарын
нотариат куәландыруы тиіс (Қәзақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 58-бабы 4 және 5-
тармақтары). ЖШС-тің қурылтай құжаттарында осы Кодекстің 41-бабы 4 және 5-тармақта
рында аталған мәліметтерге қоса әрбір қатысушының үлес мелшері туралы; серіктестіктің
жарғылық капиталына олар салатын салым мелшері, құрамы, мерзімі және тәртібі туралы;
серіктестіктің жарғылық капиталына салым салу жөніндегі міндеттерді бузғаны үшін
қатысушылар жауәпкершілігі туралы ережелер, сондай-ақ заң қүжаттарында кезделген өзге де
мәліметтер болуға тиіс (ҚР Азаматтық кодексінің 58-бабы 6-тармағы).
Серіктестік жарғысы - заңды тұлғаның қуқықтық жағдайын айқындайтын заңды қүжат.
Жарғы негізгі қүрылтайшылық қүжат болып табылады. «Жауапкершілігі шектеулі және
қосымша жауапкершілік бар серіктестіктер туралы» заңның 17-бабы 2-тармағына сәйкес
Жарғыда серіктестік аты, орналасқан жері, қызмет ету мерзімі (егер ол құрылған кезде
белгіленген болса), мүлкінің жасақталу тәртібі, пайданы бөлу мен шығынды өндіру тәртібі,
серіктестік мүшелеріне және үлес иелеріне серіктестіктің қызметі туралы құжаттар мен
ақпараттарды алуға рүқсат беру тәртібі, серіктестік мушелерінің қүқықтары мен міндеттері,
ішкі қызметті реттеуге арналған құжаттарды бекіту тәртібі т.б. керсетілуі керек.
Серіктестік жарғысында қатысушылардың тізбесі беріліп, онда жеке түлғалардың аты-
жөні, түратын мекенжайы және жеке басын куәландыратын қүжаттардың мәліметтері, заңды
түлғалардың атауы мен орналасқан жері көрсетіледі.
Енді ЖШС қурылтайшылық шарты мен жарғысы схема түрінде қалай болатынын
келтірейік.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қурылтайшылық құжаттары
Бітті. Сізде жарғы (мемлекеттік тілде және орыс тілінде 3 дана етіп әзірленген, нотариат
куәландырған), ЖШС-н құру туралы шешім (хаттама) бар. Енді Сіз мемлекеттік тіркеуден өту
үшін жарна төлеп (кіші кәсіпкерлік субъектілері үшін оның мөлшері 2280 теңгені құрайды),
белгіленген форма бойынша арыз толтырасыз да, ЖШС-н тіркеуге арналған қужаттарды Әділет
департаментіне тапсырасыз.
Бұдан әрі қалай әрекет ету керек, қай құжатты қалай толтыру қажет деген мәселелерді
келесі кезекте әңгімелейтін боламыз.

Cабақ:
Күні:

Сабақтың
өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу

Операциялық

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Лауазымдық нұсқаулық кәсiпорын қызметкерлерiнiң құқықтық жағдайын, қызметтерiн,
құқықтарын, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiн белгiлейдi. Жақсы жасалған, тәжiрибеде сыналған
құжат үмiткердi лауазымды қызметке таңдауда жақсы бағдар болады. Соған қоса ол
үмiткерлердi аталған лауазымға алуда келiсiм-шарттардың көлемiн елеулi түрде қысқартуға
мүмкiндiк бередi.
Тиiмдi басқарi жұмысы лауазымды адамның қызметi мен сол қызметтi жүзеге асырудағы
мүмкiндiктерiнiң тепе-теңдiгi арқылы мүмкiн болады.Лауазымдық нұсқаулықтың тепе-теңдiгi
мынаны бiлдiредi. Лауазымға тек оларды орындауды қамтамасыз ететiн құралдар арқылы
орындалатын қызметтер ғана берiледi. Соның өзiнде құқықтары мен мiндеттерi өзара
теңестiрiлуi керек, яғни әрбiр мiндеттеме белгiлi бiр құқықпен қамтамасыз етiлуi қажет және
әрбiр құқық тек белгiлi бiр мiндеттемелердiң арқайсында жүзеге асырылуы тиiс.
Жауапкершелiк көлемi мен билiк көлемi десолай сәйкестендiрiлуi қажет, яғни, бiр нәрсеге
жауапкершiлiк соған сай билiк көлемiмен қамтамасыз етiлуi керек және керісiнше.
Лауазымдық нұсқаулықтын мазмұндық балансы кесте түрінде былай беріледі:
ҚЫЗМЕТТЕР ҚАРАЖАТТАР
МІНДЕТТЕМЕЛЕР ҚҰҚЫҚТАР
ЖАУАПКЕРШІЛІК БИЛІК
Лауазымдық нұсқаулық мәтініне ең алдымен «Жалпы ережелер» кіреді. Оңда маманңың
қызметаясы, оны тағайындау, ауыстыру және босату тәртібі белгіленеді, квалификациялық
талаптар анықталады. Сондай-ақ ол кімге бағынатыны, кімді басқаратыны айқындалады.
Бөлімде маман өз жұмысында басшылыққа алуға тиіс заң актілері көрсетіледі.
«Қызметтері» бөлімі маманның қызметінің бағыттарын анықтайды.
«Лауазымдық міндеттемелері» бөлімінде маманның нақты міндеттері, оның басқару
процессіне қатысу түрлері санамалап көрсетіледі.
«Құқықтары» бөлімінде маманның өз міндеттемелерін орындауға қажетті құқықтары
анықталады.
«Жауапкершілік» бөлімі өз міндеттемелерін сапасыз және өз мезгілінде орындамағаны
үшін жауапкершілікті белгілейді.
«Лауазым бойынша байланыстар» бөлімінде хабар алмасу мен қызметтік өзара
қатынастар шеңбері, құжаттардың жүргізілу тәртібі белгіленеді.
Лауазымдық нұсқаулықты бөлімшенің басшысы жасайды және кәсіпорынның директоры
бекітеді.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1.Құжат үлгісінде берілген лауазымдық нұсқаудың мәтінін оқып, орыс тіліне аударыңыз.

Cабақ:
Күні:

өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу

Операциялық

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Штат кестесі
Кәсiпорынның құрамы, сандық құрамы, бiрiншiден, «Құрылым және штат саны» деген
құжатта бекiтiледi. Құжаттардың мәтiндiк белгiсi кесте түрiнде орындалады. Онда
кәсiпорынның барлық құрылымдық бөлiмшелерi, оларға кiргiзiлген қызмет түрлерi және әр
қызмет түрi бойынша штаттық түлғалар саны көрсетiледi.
Құжат кәсiпорынның (лауазымдық және сандық құрамы, жалақы) бланксiнде жасалып,
оған басшысының орынбасары қол қояды, бас есепшiмен келiсiлiм, бiрiншi басшы бекiтiледi.
Кәсiпорынның лауазымдық және сандық құрамы, жалақы қоры көрсетiлiп, «штат
кестесiнде» бекiтiледi. Ол кәсiпорынның бланкiсiнде толтырылып, қызмет түрлерiнiң тiзiмi,
штаттық түлғалардың саны, қызметақысы, қосымша ақы және жалақының айлық қоры туралы
мәлiметтердi бередi.
Штат кестесiне кәсiпорын басшысының орынбасары қол қойып, бас есепшi мен келiсiле
отырып, кәсiпорынның басшысы бекiтедi. Бекiту белгiсiнде кәсiпорынның жалпы штат саны,
еңбекақының айлық қоры көрсетiледi.
Бүл аталған құжаттарға тек басшысының бүйрығы мен өзгерiстер енгiзiледi.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1.Құжаттардың үлгілерінің мәтінін оқып, қазақ тіліне аударыңыз.
2.Құжат үлгісін ДК-де рәсімденіз.

УТВЕРЖДАЮ

ШТАТНОЕ РАСПИСАНИЕ

Количество

Должностные

Надбавки Месячный фонд

Примеча
ние персо

Директор 1 35 000 35 000

2 30 000 60 000

Заместитель руководителя подпись И.О.Фамилия

Cабақ:
Күні:

Операциялық

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Бұйрық – қандай да бір міндеттерді шешу ұшін мекеме басшысы шығаратын өкімдік
құжаттардың бірі.
Кәсіпорын жұмысын ұйымдастыру, қаржыландыру, жоспарлау, өнімді өткізу сияқты
өндірістік мәселелерді шешуге бағытталған бұйрықтар негізгі қызмет бойынша бұйрық деп
аталады. Бұйрықтарда ең алдымен мекеменің атауы, күні, айы, жылы және бұйрық нөмірі
көрсетілуі тиіс. Сосын «БҰЙРЫҚ» деген сөз және не туралы бұйрық екені жазылады.
Мысалы: Штаттық кестеге өзгерістер енгізу туралы
Кәсіпорынның жойылуы туралы және т.б.
Негізгі қызмет бойынша бұйрықтар жеке құрам бойынша бұйрықтардан бөлек
нөмірленіп, жеке жұргізіледі. Негізгі қызмет бойынша бұйрық мәтіні екі бөліктен тұрады.
Бірінші констатациялық бөлікте бұйрық беруге негіз болған дерек көрсетіледі. Ол мемлекеттік
органдардың нормативті құжаттары, директорлар кеңесінің, акционерлердің жалпы
жиналысының шешімдері немесе өндірістік қажеттілік болуы мүмкін. Негізгі қызмет жөніндегі
бұйрық негізі, әдетте «... байланысты», «... жүзеге асыруда», «... жақсарту мақсатында», «...
орындау мақсатында», «... жетілдіру мақсатында», «үшін», «сәйкес» деген сияқты
тұжырымдаулармен басталады. Егер берілетін бұйрық түсіндіруді қажет етпейтін болса,
констатациялық бөлім жазылмайды. Негізгі қызмет бойынша бұйрықтың екінші бөлігі өкімдік
бөлім деп аталады. Ол «БҰЙЫРАМЫН» деген сөзден басталады. «БҰЙЫРАМЫН» деген сөз
бас әріптермен жазылады. Бұйрықтың өкімдік бөлігінде кімге не тапсырылатыны, оның
орындалу мерзімі көрсетіледі. Егер тапсырмалар бірнешеу болса, әр тармақ азат жолдан

басталады. Соңғы тармақта бұйрықтың орындалуын қадағалайтын жауапты адам көрсетіледі.

Кәсіпорынның жойылуы – ликвидация предприятия

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Сөз тіркестерін аударыңыз
Бұйрық негізі, бұйрық шығару, акционерлердің жалпы жиналысы, негізгі қызмет бойынша,
міндеттерді шешу, мемлекеттік органдар, бұйрықтын орындалу мерзімі, мекеме басшысы,
өндірістік қажеттілік, келісімшарт мерзімі, кәсіпорынның жойылуы, нұсқаулықты еңгізу,
құжаттармен жұмыс істеу, қамтамасыз ету, нұсқаулықты бекіту, ережені басшылыққа алу,
нұсқаулықты көбейту, бұйрықтың орындалуын қадағалау, кәсіпорынның барлық бөлімшелері,
қамтамасыз ету мақсатында
2. Үлгі бойынша негізгі қызмет бойынша бұйрық құрастырыңыз
№ 5 орта мектеп. БҰЙРЫҚ. 00.00.00 № ---. Көкшетау қаласы. Оқұшылардың білім сапасын
көтеру туралы. Оқұшылардың білім сапасын көтеру және оқұшылардың білімге
қызығушылығын арттыру мақсатында БҰЙЫРАМЫН 1. Ай сайын пән мұғалімдері өз пәндері
бойынша аттестация өткізсін. 1. Жыл бойы әрбір пән бойынша мектеп ішінде олимпиадалар
мен байқаулар өткізілсін. 3. Бұйрықтың орындалуы оқу ісінің меңгерушісі Р.С. Исинаға
жүктелсін. Мектеп директоры. Қолы. Аты-жөні.
3. А. Асановты «Қуат» құрылыс фирмасына инженер қызметіне қабылдау туралы.
4. Ж. Досановты еңбек тәртібін ұдайы бұза бергендігі үшін үйлестіруші қызметінен босату
туралы.
5. Университет ішінде және ауласында шылым шегуге тыйым салу туралы.

Мекеменiң, кәсiпорынның Наименование

«Арай» ЖШС

Ұлттық банкінің облыстық басқармасы

«Роса» ААҚ

Cабақ:
Күні:

Операциялық

кезең: 1. Басқару құжаттары туралы кіріспе әнгіме
2.Мамандық бойынша іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру
3.Сөздік жұмысын жүргізу
4.Әдістемелер мен жұмыс
5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау
Тәжірибе бойынша
Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс
2. Аударма жұмысын жүргізу

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Өкiм – кәсiпорынның күнделiктi өндiрiстiк-шаруашылық және әкiмшiлiк қызметiнiң
жедел мәселелерi бойынша директор немесе оның орынбасары шығаратың құжат.
Өкiм кәсiпорынның iшкi құжаттарына арналған бланкiлерде ресiмделедi және оған
директор немесе оның орынбасарлары қол қояды.
Өкiмнiң мәтiнiне:
-нақты тапсырма;
жауапты орындаушы;
орындау мерзiмi кiредi.
Басқару бөлiгi әдетте, қазақ тiлiндегi мәтiнде «Мiндеттеймiн», «Белгiлеймiн» деген
сөздермен аяқталады.

ЖШС «Томирис»

ӨКIМ

..0 №_____

Жөндеу жұмыстарын жүргiзу туралы

№ 5 бөлмедегі жылу жүйесінің авариялық
Жағдайына байланысты

МIНДЕТТЕЙМIН:

Cабақ:
Күні:

Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.
Тақырыбы: Нұсқау
Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге
үйрету, құжаттарға қоятын талаптарды толық игеру. Жалпы іс қағаздарын мемлекеттік тілде
сауатты жаза және толтыра білуді үйретуде жоғары нәтижеге қол жеткізу.
Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету.
Логикалық қабілетін дамыту. Тіл ұстару екі тілде еркін сөйлеуге орысша, қазақша үйрету. Өз
мамандығы бойынша еңбекке араласқан кезінде жұмыс орындарында, мекемелерде іс
қағаздарын сауатты және еркін жаза білуге үйрету.
Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.
Тәрбиелік мақсаты: Іс қағаздарын толтыру кезінде ұқып-
тылыққа, жауапкершілікке және
мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла
туға бейімдеу
Үйлестіру
Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.
Сабақтың
түрі: дамыта оқыту, аралас
Ұйымдастыру
формасы: топтық, дербес, жұптық
Сабақтың
өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу
- сөз әдісі
- әңгіме
- дәріспен жұмыс
- сұрақ-жауап
Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.
Құжаттар үлгісі салынған папкалар
Техникалық
құралмен жабдықтау: Дербес компьютер
Пәнаралық
байланыс: Орыс тілі, хатшы ісі, қазақ тілі
Сабақ барысы.
Ұйымдастыру - сәлемдесу.
кезеңі: - кезекшімен сұхбат
Мотивациялық
кезең:
Сабақтың тақырыбымен таныстыру.
Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.
Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу
Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру

Операциялық

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Нұсқау-бұйрықтарды, нұсқаулықтарды тапсырмаларды орындауды ұйымдастыруға
байланысты мәселелер бойынша басқару құжаты. Нұсқауға кәсіпорынның директоры
немесе құзыреті шегінде оның орынбасары қол қояды.
Нұсқаудың басқару бөлігі қазақ тіліндегі мәтінде «ұсынамын», «міндеттеймін»
деген сөздермен аяқталады.
Нұсқауларға күнтізбелік жыл шегінде реттік сандар беріледі.

ЖШС «БАК»

НҰСҚАУ

00.00.00 №____

2008 жылғы демалыс кестесі туралы

2008 жылы берiлетiн демалыстардың кестесін жасау үшін
ҰСЫНАМЫН:
1. Құрылым бөлімшелерінің басшылары хатшыға 2009 жылғы еңбек демалысың
шамамен салынған тізімін сынуға тиіс. Тізімді тапсыру уақыты 00.00.00 дейін.
2. Хатшы 2009 жылғы еңбек демалысының кестесін жасап оны 00.00.00 дейінгі
мерзімге еткізсін.

Басшы қолы Аты-жөні

Cабақ:
Күні:
Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.

Тақырыбы: Шешім (қаулы)

Операциялық

4.Әдістемелер мен жұмыс

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Мұндай құқықтық актiлердi алқалық басқару органдары қабылдайды. ҚР Азаматтық
Кодексіне, басқа да заң шығару актілеріне сәйкес мемлекеттік басқару органдары
мынадай жарлық құжаттар шығарады: Министрлер кабинеті – қаулылар; Премьер-
Министр және оның орынбасарлары – жарлықтар; минитсрліктер – министрлердің
бұйрықтарын, алқа шешімдерін; комитеттер мен комиссиялар – қаулылар, бұйрықтар,
нұсқаулар; кооперативтік ұйымдар – шешімдер; қоғамдық ұйымдар – қаулылар,
жарлықтар.
Үлгiсi жағынан әр түрлi құжаттар шығаруға өкiлеттi органдардын бiрлескен жарлық
құжаттары «бiрлескен шешiм» түрiнде шығарылады және ол шешiм бұл құжатты
қабылдағай ұйымдардың әр қайсысы үшiн құқықтық күшке ие болады.
Мәселелерді талқылаудың барысы және алқалық органдар отырыстарында,
кеңестерде, жиналыстарда, мәжілістерде қабылданған шешімдер хаттамаларда
белгіленіп отырады.
Қаулы – алқалық тұрғадан басқарылатын органдардың алдарында тұратын кейбір
мәселелерді шешу мақсатында шығаратын құқықтық актілері.
Шешiм немесе қаулы өндірістік мәселелер бойынша жасалған алқалық органдардың
құжаттарын білдіреді. Шешім «ШЕШТІ», «ШЕШІЛДІ», «ҚАУЛЫ ЕТЕДІ», «ҚАУЛЫ
ҚАБЫЛДАНДЫ» деген сөздерді пайдалана отырып басқару құжаттары сияқты ресімделеді.
Шешімге алқалық органның Төрағасы және оның мүшелері немесе Төраға мен хатшы қол
қояды

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Қаулының мәтіні оқып, орыс тіліне аударыныз. Қосымшада берілген
қаулының мәтінінен кез – келген қаулының мәтінінде болатын немесе жиі кездесетін сөздер
мен сөз тіркестерін тауып, көшіріп жазыңыз.

Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігінің ақпараттық –

баста орталығы «Қазстатақпарат» республикалық
мемлекеттік кәсіпорынын құру туралы

ҚАУЛЫСЫ

Статистикалық

ақпаратты басып шығару, тарату және сату;
3.2. Статистикалық жинақтарды, бюллетеньдерді, статистикалық еаептілік нысандарының
блакілерін басып шығаруға байланысты полиграфия қызметтер;
3.3. Маркетингтік зерттеулер саласында қызметтер көрсету.

Қолдар
Бұрыштамалар

Cабақ:
Күні:
Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.
Тақырыбы: Қызмет хаттары
Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге
үйрету, құжаттарға қоятын талаптарды толық игеру. Жалпы іс қағаздарын мемлекеттік тілде
сауатты жаза және толтыра білуді үйретуде жоғары нәтижеге қол жеткізу.

Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық

Операциялық

2. Аударма жұмысын жүргізу

Тақырып бойынша қысқаша материал

Қызметтік хаттар ұйымдардың басқа ұйымдарымен, жеке адамдармен байланысуының
құралы. Қызмет бабымен жазылатын хаттар түрлі жағдайларға байланысты жазылады.
Ұйымдар байланыстың қазіргі заман талабына сай құралдарын, атап айтқанда телефонда,
факсті, модемдік байланысты т.б. пайдаланса да, қызметтік хаттардың мәні ерекше болып қала
бермек. Қызметтік хаттардың көмегімен басқа ұйымдармен және жеке тұлғалармен келіссөздер,
ұсыныстар, өтініштер жасалады. Қызметтік хаттар тек ресми байланыс үшін қолданылады және
ұжам мүшелері атынан, ұжымның мүддесі үщін жазылады. Хаттың мәтіні алушының тез
қабылдауына ыңғайланып қысқа, түсінікті етіп жазылады. Мамандар қызметтік хаттың мәтіні
бір беттен аспағаны жөн деп санайды. Хат мәтінін ресмилікті сақтай отырып, өтіну, ұсыну
мәнінде құрастыру үшін дайын қалпында қолданылатын сөздер мен сөз тіркестері
пайдаланылады. Хат мәтінінде қолданылатын сөздер тура мағнасында қолданылады. Хатта
күмәнді, анықталмаған деректер туралы сөз қозғауға болмайды. Сөйлемдер қысқа болып
құрыстырылады. Қызметтік хаттар арнайы бланкілерге жазылады. Республиканың ішіндегі
адресатқа жіберілетін хаттар қазақ, орыс тілдерінде екі бөлек ресімделеді. Реквизиттер
бланкінің бұрышына немесе ортасына орналастырылады. Хаттың реквизиттері:
1. ҚР Мемлекеттік гербі
2. ұйымның атауы
3. ұйым туралы ақпараттық деректер
4. құжаттың датасы
5. құжаттың тіркеу нөмірі
6. түскен құжаттың тіркеу нөмірі мен датасына сілтеме
7. адресат
8. мәтін
9. қол
10.орындаушының тегі мен телефон нөміріне сілтеме
Қызметтік хаттардың ішінде кепіл хатта ғана құжат түрінің атауы көрсетіледі.
Өтініш хат
Хаттың бұл түрі ұйымның атынан өтініш білдіргенде жазылады. Хат мәтінінің бірінші
бөлімінде өтініштің себебі өте қысқа және ресми түрде жазылады. Хатта адресатқа өтінішті
қабылдағаны үшін алдын – ала ризашылық білдіру қажет. Хатта І жақтан өтінемін, І жақ көпше
түрде өтінеміз, ІІІ жақ өтінеді деген етістіктер қолданылады.

Жауап хат.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Кәсіпорынның жеке және мемлекеттік кәсіпорындарға келісімді ақылға

Кәсiпорынның атауы Директоры Омаров Б.А.

637003,
тел. 552763

С.Тарайғыров атындағы ПМУ Мемлекеттік

Сіздің 13.11.2008 жылғы № 00012 хатыңызға

Cабақ:
Күні:

Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық

Операциялық

2. Аударма жұмысын жүргізу

Рефлексивті
бағалау кезеңі: - сабақты қорытындылау
- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
- бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
- тәжірибе жұмысын қорғау
- сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
Үй тапсырмасы:
Бақылау сұрақтар.
1. Акт қандай құжат?.
2. Актілер қандай жағдайларда құрастырылады?
3. Актілердің мәтіні неще бөлімнен тұрады, бұл бөлімдерде не жазылады?
4. Құжатқа қандай деректемелер кіреді?
5. Құжатқа кім қол қояды және кім бекітеді?
Қолданылған
әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,
2.ҚР “Тіл туралы заңы”
3. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу. Алматы. 2004ж.

Тақырып бойынша қысқаша материал

Акт – бiрнеше лауазымды адамдардың белгiлi бiр фактiнi не оқиғаны растап қол қойған
құжат түрi. Актiнi жеке адам (тексерушi - ревизор, сарапшы – аудитор, инспектор) толтыруы да
мүмкiн. Актiлер кәсiпорынның не оның бөлiмшесiнiң және жеке лауазымды адамдардың
қызметiн тексеру қорытындысы бойынша, мүлiктiң не құжаттың қабылдау – өткiзу, объектiнiң
немесе тауар – ақшалық бағалы заттарды қабылдау кезiнде жасалады. Актiде мындай
деректемелер болады: кәсiпорын атауы, құжат түрi, күнi, индексi, жасалу орны, бекiту белгiсi,
тақырыбы, мәтiнi, қосымшасы бар екенi туралы белгi, қолы.
Актiге комиссия төрағасының және мүшелерiнiң қолы қойылады.
Актiнiң мәтiнi екi бөлiктен: кiрiспеден және белгiлеушi бөлiктен тұрады.
Кiрiспеде актiнi жасауға негiз болған құжат түрi, оның нөмiрi, күнi көрсетiледi. Ары
қарай лауазымдары көрсетiлген комиссия құрамы, сондай-ақ тексеру кезiнде болған
адамдардың тiзiмi аталады.
Белгiлеушi бөлiгiнде комиссия жұмысының мақсат – мiндеттерi, мәнi баяндалып,
айқындалған фактiлер ресiмделедi. Актiнiң саны мүдделi жақтарға қажеттi мөлшерде жасалып,
мәтiн сонында көрсетiледi.
Акт жасалған соң, комиссия оның мазмұнымен актiде аталған адамдарды қолхат алып
таныстырады.
Акт әкiмшiлiк тарапынаң бекiтiлiп, басқару шешiмдерiн шығару үшiн негiз болады.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Сөз тіркестерін аударыныз:
Шын мәнінде, салық инспекциясы, әлеуметтік қамсыздандыру бөлімі, 23-пәтердің тұрғыны,
тапсыру үшін, оқу бөлімі, тұрғын үй, кадр бөлімі, анықтама әкелу, өз күшінде.
2. Акт үлгісіне қарап құжатты толтырыныз:

(министрлiктiң, ведомствоның БЕКIТIЛГЕН

Негiздеме: «__________________________________________

(мәтiн)

Комиссия төрағасы қолы аты-жөнi

Cабақ:
Күні:

Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық

Операциялық

2. Аударма жұмысын жүргізу

Рефлексивті
бағалау кезеңі: - сабақты қорытындылау
- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
- бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
- тәжірибе жұмысын қорғау
- сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
Үй тапсырмасы:
Бақылау сұрақтар.
1. Факс дегеніміз не?.
2. Факс қалай жіберіледі?
3. Құжатқа қандай деректемелер кіреді?
4. Құжатқа кім қол қояды және кім бекітеді?
Қолданылған
әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,
2.ҚР “Тіл туралы заңы”
3. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу. Алматы. 2004ж.

Тақырып бойынша қысқаша материал

Факсимилдiк байланыс, көбiнесе қысқаша «факс»деп аталады, қазiр кең қолданылады.
Факстiң ең құнды жерi ол аппарат арқылы тек қана мәтiндi құжаттарды ғана емес, кестелi,
кесiмдi құжаттарды да тез арада екiншi адамға немесе екiншi мекемеге жеткiзуге болады. Факс
арқылы мәтiнiң, кестенiң, кескiннiң, қол қойылған кез-келген құжаттың дәл сол күйiнде
қайталанған нұсқасы екiншi мекемеге жеткiзiледi. Сондықтан да дәл қазiр факстi алмастыруға
келетiн байланыс түрi жоқ.
қазiргi таңда елiмiздiң көптеген мемлекеттiк, жеке кәсiпорындары мен мекемелерiнiң офистерi
жаңа заманның қабылдау-хабарлау аппараты – факспен жабдықталған. Факстiн жеткiзу
жылдамдығы өте жоғары, себебi факс арқылы жiберiлген кез-келген құжат санаулы сағаттардан
кейiн-ақ адресат қолына тиедi.
Факс арқылы жiберiлетiн құжат А4 формалы бланкiге кейде А5 формалы бланкiге
тортырылады. Фотография, сызба, кесте т.б. сияқты үлкен көлемдi құжаттар алдынала факс
аппаратының мүмкiншiлiгiне сәйкес келетiндей етiлiп кiшiрейтiлуi керек.
Факс арқылы жiберiлетiн iс қағаздардың құрылымы:
- жiберушiнiң толық мекен- жайы ұсақ шрифтерiмен бланкiнiң сол жақтағы бұрышына
жоғарылау жазылады;
- жiберушi мекеменiң аты бланкiнiң оң жағына жоғарылау жазылады;
- бланкiнiң ортасына «факс арқылы» деп үлкен шрифтiлерiмен жазылады;
- алушының аты-жөнi сол жаққа, барыс септiгiнде жазылады. Мысалы, кiмге: Мұратбеков
Асқар Құрамысұлына;
- жiберушiнiң аты-жөнi оң жаққа шығыс септiк тұлғасында жазылады. Мысалы, кiмнен:
Досжанов Едiге Арманұлынан;
- одан төмен, сол жаққа факс нөмiрi жазылады. Мысалы, факс: 13-01;
- оң жақ шетке, құжат көлемiнiң неше беттен тұратыны жазылады. Мысалы, Көлемi: 7
(жетi) бет;
- факс нөмiрiнiң төменгi жағынан мәлiмет немесе ақпарат жiберiлген аппарат нөмiрi
жазылады. Мысалы, 8-3292-43-50-66;
- оң жаққа, құжат көлемi жөнiндегi мәлiметтiң төменгi жағына күн мерзiмi, қажет
жағдайда жiберiлген сағаты көрсетiледi;

- сол жақ шетке, аппарат нөмiрiнен төмен, факс арқылы жiберiлетiн хабардың тақырыбы

ФАКС

«__»________2006 жылғы №__ шот бойынша төлемдi кешiктiру туралы

Құрметтi____________________ !

«Технократ-105» жабдығының комплектiсiн жеткiзiп беру туралы «__»_____2007 ж.

Директор қолы аты-жөнi

P.S. Бұл ескертпенi алған кезде Сiздер төлемдi төлеп үлгерген болсаңыздар,бiз Сiздерге
тек қана алғысымызды бiлдiремiз.

Cабақ:
Күні:

бойынша еңбекке араласқан кезінде жұмыс орындарында, мекемелерде іс қағаздарын сауатты

Операциялық

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Анықтама – мазмұны белгiлi бiр фактiнi я оқиғаны дәлелдейтiн, растайтын, сипаттайтын
ақпараттық-анықтамалық iс қағазының түрi.
Өмiрдiң түрлi жағдайларына байланысты бiзге әр кезеңде, түрлi мекемелерге барып ір
мазмұнда анықтамалар алуға тура келедi. Бiздiң жеке басымызды куәландыратын құжаттарды
жоғалтып алғанда да анықтама оның орнын уақытша ауыстыра алады.
Мекеме жетекшiсi өз билiгi мен өкiлеттiгiнiң шеңберiнде анықтама беруге нұсқау бередi және
оны растап қол қояды. Анықтама көп жағдайда жеке адамға байланысты нақты бiр ақпаратты
растау үшiн берiледi. Мысалы, тегi, аты-жөнi, туған күнi, туған жерi, еңбек стажы, атқаратын
қызметi, бiлiмi туралы мәлiмет, мамандығы т.б. Анықтама берiлген мәлiмет әркез мұқият
тексерiлуi қажет. Мәлiметтiң дәлдiгiн тексерумен кадр бөлiмiнiң қызметкерi я ұйым жетекшiсi
өкiлдiк берген секретариат қызметкерi айналысады. Анықтамадағы қызметтiк сипаттағы
мәлiметтi тиiстi бөлiм қызметкерi тексередi. Мысалы, еңбекақы туралы мәлiметтi бухгалтерия
бөлiмiнiң қызметкерi тексерiп, дайындайды. Анықтама беру журналындағы рет санының өсу
тәртiбiне орай әр анықтамаға нөмiр қойылады және бiрнеше дана берiлсе ол да көрсетiледi.
Мысалы, «422/2», берiлген анықтаманың көшiрмесi мекемеде қалдырылмайды. Кейбiр ерекше
жағдайда көшiрмесi қалдырылатын болса ол жеке iс папкасына немесе қызметкердiң жеке iсiне
тiгiледi.
Анықтама А5 форматты парақта дайындалады. Кейбiр көлемi үлкен анықтамалар ұшiн А4
форматты қағаз парағы пайдаланылады. Анықтама құрылымына мына мәлiметтер кiредi:
- құжат аты;
- негiзгi мәтiн;
- анықтаманың қай ұйымға берiлгенi туралы мәлiмет;
- анықтаманың жарамдылық мерзiмi жайлы мәлiмет;
- анықтаманы берiп отырған ұйымның мөрi мен анықтама берушi адамның
қолы.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Сөз тіркестерін аударыныз:

Деректі растау, жеке адамға байланысты, ақпаратты растау, бірнеше дана, агықтама

«АЗАМАТ» ЖМПИК

«АРАЙ» ЖШС

Cабақ:
Күні:

Операциялық

3.Сөздік жұмысын жүргізу

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Сенiмхат – құжат иесi басқа бiреуге бiр iстi атқаруға, сүйтiп, өз атынан оның құқын
пайдалануға рұқсат беретiн құжат түрi. Сенiмхатты мынадай ақша түрлерiн алу үшiн
пайдалануға болады: жалақы, зейнетақы, алимент, ақша аудару, т,б. Сондай-ақ сатып алу, сату,
үй ауыстыру, басқару, сыйлық алу, автокөлiктердi сату, ауыстыру т.б. Операцияларды сенiмхат
арқылы жүзеге асыруға болады.
Сенiмдi өкiлге сотта, кәсiпкерлiкте iс жүргiзудi, банктегi есеп – шотқа иелiк етудi т,б
сенiп тапсыруға болады.
Сенiмхаттың мәтiнi мындай мәлiметтердi қамтиды:
1. сенiмхат иесiнi аты – жөнi, қызметi және мекен – жайы;
2. сенiп тапсыратын өкiлеттiктерi мен құқықтарының дәл ауқымы;
3. сенiп тапсырған адамның аты – жөнi, оның қызметi немесе мекен – жайы, сондай –ақ
жеке басын куәландыратын құжатты (куәлiктiң) нөмiрi, кiм бергенi, қашан бергенi;
4. сенiмхат әрекетiнiң мерзiмi.
Мәтiндегi екiншi және үшiншi бөлiктерiнiң орнын ауыстыруға да болады.
Үлкен жауапкершiлiк жүктейтiн iс - әрекеттi орындауға немесе қымбат мүлiктi алуға
берiлген сенiмхат нотариалдық түрғыдан куәландырылуы мүмкiн. Кей жағдайда қойылған
қолдар сенiмхатта көрсетiлген адамдар жұмыс iстейтiн мекемелердiң кадырлық қызмет көрсету
орындарымен де куәландырылуы мүмкiн.
Сенiмхат ұйымдар тарапынан өз қызметкерлерiне де берiледi. Бұл жағдайда сенiмдi өкiлге
қандай құқықтар берiлетiнi дәл көрсетiледi. Ондай құқықтарға келiсiм жасау, фирма атынан
келiссөз жүргiзу, жұмысшы жалдау немесе тауар қабылдаулар жатады.
Автомобиль жүргiзуге сенiмхат жеке адам тарапынан берiлгенде де дәл осылай
толтырылады. Тек онда ұйымның атының орнына сенiмхат берушi адамның тегi көрсетiледi.

Кейбiр есеп айырысу, несие, нотариалдық, тағы басқа ұйымдар сенiмхат, арыз, анықтама

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Ресми сенімхат жазыңыз.

СЕНIМХАТ

12.03.2008. Б. Қасым

СЕНІМХАТ

Мен, Арман Бекұлы Тайлақов, жеке куәлік №00000 ҚР ПМ 02.01.2000 жылы берілген,

Cабақ:
Күні:

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тақырып бойынша қысқаша материал

Телефонхат – телефон я радио арқылы телефонхат, радиограмма ретiнде жеткiзiлетiн жедел
сипаттағы құжат.
Телефонхаттың жеделхаттан айырмашылығы сiз үшiншi бiр мекеме қызметiне жүгiнбей өз
ақпаратынызды телефон я радио арқылы алушыға тiкелей мәлiмдей аласыз. Ол байланыстың
келесi бетiнде тұрып сiз айтқан ақпаратты жазып алады. Телефонхат мәтiнi аса күрделi болмау
керек.
Телефонхат формуляры: жiберiлген хабардың аты, нөмiрi, жiберiлген күнi және қабылданған
уақыты жөнiндегi мәлiмет, байланыс жүйесiн iске асырған адамның аты-жөнi, телефон я рация
нөмiрi.
Телефонхат, радиохат мәтiнi арнаулы бланкке немесе таза қағазға жазылады, оған мекеме
бастығы немесе жауапты қызметкер қол қояды.
Бұл құжаттың ерекшелiгi оның мекемеге бiрден келiп түсетiндегi. Телефонхаттар басқа
қызметтiк құжаттар сияқты есептеледi, қабылданады, сақталады.
Телефон, радио байланысы арқылы құжаттарды жiберiп қабылдаудың әлсiз жағы
Қазақстандағы телефон, радио байланысының әли де талапқа сай құрылмағандығы, техникалық
құралдардың нашарлығы.
Телефонхатпен жұмыс iстейтiн қызметкер ептi, мәтiндi тез жазып алуға қабiлеттi, дауысы анық,
дикциясы жақсы болуы керек. Есту қабiлетiнiң жақсы, қолы ширақ болуы да мiндеттi. Кеңсе
қағаздарына қатысты жұмысты да, телефон байланысын да жақсы меңгерген адам болғаны жөн.
Мекемеде жiберiлген, келген телефонхаттарды тiркеп отыратын арнайы журнал болуы
керек. «Телефонхаттар журналы» екi бөлiкке бөлiнедi. Бiрiншi бөлiкке мекемеге келiп түскен
телефонхаттар жазылады, екiншi бөлiгi жiберiлген телефонхаттар мәтiндерiн жазуға арналады.
Телефонхат құрылымының жеделхат құрылымынан көп айырмашылығы жөқ. Телефонхат
құрылымына:
- адресаттың толық аты-жөнi жазылады. Ақпарат телефон я радио арқылы бiрден
мекеменiң өзiне келiп түсетiндiктен мекен-жайы көрсетiлмейдi;
- негiзгi мәтiн (1000 белгiнiң шегiнде болу керек. 9-12 сөйлем);
- жiберушiнiң аты-жөнi;

- ақпаратты телефон арқылы жеткiзушi адамның аты-жөнi, телефонхат жiберiлген

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Телефонхат үлгісіне қарап астында көрсетілген мәліметтерден құжат құраныз:
Телефонхат. 19.07.2008 № 19. Шығармашылық ұйымдардың жетекшілеріне. 14 маусым
күні сағат 11-де Республика сарайында Республикадағы шығармашылық ұйымдар
жетекшілерінің Халықаралық конкурсқа кандидатуралар дайындау жөнінде бас қосуы болады.
Қол қойған: Республикалық шығармашылық ұйымдар бірлестігі ақпарат бөлімінің бастығы Н.Р.
Абрамов. Жіберген: хатшы Ж.Есембаева. 19.07.2008 күні сағат 10.00-де қабылдап алған
б.Нұрғазина.

ТЕЛЕФОНХАТ

Ақмола облысы әкiмнiң орынбасары М.Л.Мейрамов

Cабақ:
Күні:

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тақырып бойынша қысқаша материал

Шағым – келісім – шарт міндеттемелерін және осы міндеттемелерді бұзған тараптардың
шағындарын өтеу туралы талаптарын бұзғандығы туралы құжат. Шағым тауардың (жұмыстын
және қызмет көрсетудің) сапасы, оны жеткізудің көлемі мен мерзімдері, орау, таңбалау,
төлемдер және кеісім – шарттың басқа талаптарына қатысты қойылады және оған: шағым
жасауға негіздеме; дәлелдер (құжаттарға сілтеме, мысалы, коммерциялық акт, сапа
сертификаты); шығындарды өтеудің нақты талаптары. Шағым растаулар шағымға қосымша
ретінде ресімделеді.
Шағымға кәсіпорынның басшысы, бас бухгалтері қол қояды және мөр соғады. Шағым
тапсырыс хатпен жіберіледі не курьер арқылы қолма – қол тапсырылады.
Шағымға жауап
Шағымға жауаптың мынадай нұсқалары болуы мүмкін:
- Ол бойынша шешім қабылданбаса, шағымға қарауға қабылдау туралы;
- Ақы төлеу кезінде күнін және төлем тапсырмасының нөмірін көрсете отырып, толық
немесе ішінара шағымды қанағаттандыру туралы;
- Шағымнан толық немесе ішінара бас тарту. Шағымға жауап жасаған кезде қосымша
түрінде ресімделген қажетті құжаттар ұсынылуы тиіс.
Шағымға жауапқа кәсіпорынның басшысы қол қояды және мөрмен растайды.

Cабақ:
Күні:

Тақырыбы: Баяндау хат

2. Аударма жұмысын жүргізу

Тақырып бойынша қысқаша материал

Баяндау хат – мекеменің немесе жоғары тұрған орындардың басшыларының атына
жазылатын құжат. Баяндау хатта мекемеде қалыптасқан жағдай, болған оқиға немесе факті,
атқарылған жұмыс туралы баяндалады, құрастырушының ұсыныстары мен қортындылары т.б.
жазылады. Құрастырушының бастамасымен жазылған баяндау хат мекеменің басшыларының
нақты шешім қабылдауын қажет етеді. Баяндау хаттың мәтіні екі бөлімнен тұрады. Бірінші
бөлімде орын алған оқиға, қалыптасқан жағдай, атқарылған жұмыс туралы баяндалса, екінші
бөлімде жоғарыда көрсетілген жағдайларға байланысты жасалатын ұсыныс, жасалатын
қортынды, т.б. жазылады.
Баяндау хаттың реквизиттері: адресат, құжат түрінің атауы, дата, мәтін, қол. Құжат басқа
мекемелерге жіберу үшін дайындалса арнайы бланкіге жазылып, мекеменің мөрі қойылады.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Мекеменің хатшы – референтінің атынан бірінші басшының атына жұмыскер
Н.А.Омаровтың мекемеге басқа мекемеден бір ай бұрын келіп түскен хатты жоғалтқаны туралы
баяндау хат жазыңыз.
2. Баяндау хатты деректемелердің бұрыштап орналасуы бойынша көркемдеңіз:
Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігіне. Баяндау хат. Мерзімі,
нөмірі, оқу бағдарламасына өзгеріс еңгізу туралы. Оқу бағдарламасында компьютерде іс
жүргізуді меңгертуге аптасына 2 сағат бөлінген, бұл сағат саны іс жүргізу дағдысын
қалыптастыруға аз деп санаймыз. Сондықтан осы пән бойынша компьютерде іс жүргізу сағат
санын аптасына 4 сағатқа өсірсе деген ұсыныс жасаймын. Кәсіптік мектеп директоры
Б.А.Исаков.

«Рауан» АҚ-ның

БАЯНДАУ ХАТ

01.12.2008
Сізге Кутузов көшесіндегі № 10 үйде жөндеу жұмыстарының қажетті құрылыс
материалдарының мезгілінде жеткізілмеуі себепті тоқтап тұрғанын хабарлаймын.
Құрылыс материалдарының мезгілінде жеткізілмеу себебін анықтап, тиісті шара
қолдануыңызды сұраймын.

Инженер қолы / А.С. Сапаров

№ 1 ЖЭО-ның
бастығы А.Омарға
БАЯНДАУ ХАТ
01.02.2008
Сізге бағдарламашы А.Ақпановтың іссапардан белгіленген мерзімнен 1 жұмыс күніне
кешіккенін хабарлаймын.
Тиісті шара қолдануыңызды өтінемін.

№ 3 цехтың бастығы қолы / тегі

Cабақ:
Күні:
Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.
Тақырыбы: Түсініктеме

Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Түсініктеме – негізгі құжаттың жекелген ережелерінің мамұнын түсіндіретін немесе белгілі
бір фактінің, оқиғаның, әркеттің себебі баяндалатын құжат.
Егер түсініктеме негізгі құжатқа байланысты жазылса, ол мекеменің жалпы бланкісіне
ресімделеді. Ал түсініктеме белгілі бір фактіге, орын алған оқиғаға, мекемеде қалыптасқан
жағдайға байланысты болса, құжатта болған жағдайдың себебі бұлтартпас дәлелмен берілуі
қажет.
Құжаттың реквизиттері: адресат, құжат түрінің атауы, дата, мәтін, қол.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Жұмысқа, оқуға кешігіп келуіңіздің себебі көрсетілген түсініктеме жазыңыз.

Павлодар қаласының

№ 1 жалпы білім беру мектебінің

директоры А.Сыздыққа

ТҮСІНІКТЕМЕ
01.02.2008
2008 жылғы қаңтардың 10-ынын 29-ына децін кезектен тыс еңбек демалысында
болғандықтан, сынып оқушыларының оқу үлгерімдері туралы мәліметті уақытында тапсыра
алмадым.
8-сынып жетекшісі қолы / тегі

№ 1 ЖЭО-ның

Cабақ:
Күні:

Тәжірибе бойынша

Тақырып бойынша қысқаша материал

Қазiргi кезде визит карточкалары адамдардың iскерлiк қарым-қатынасының бөлiнбес
атрибутына айналды. Бүгiнгi таңда бiрден көзге ұратын әдемi визиткалармен ешкiмдi
таңдандыра алмайсыз. Дегенмен де сiздiң визиткаңыз iскерлiк қатынасты да, жеке басыңызға
қатысты қарым-қатынасты да дамыту Үшiн не iстеу керек? Визит карточкасы қандай болу
керек? Бұл әрине онда не жазылғанына және қалай жазылғанына байланысты.
Әдетте визит карточкасының бет жағына, анық оқылатын шрифтiмен (негiзгi жазулар үшiн
жартылай қанық бояулы Times-14 қолданылады):
- аты-жөнi жазылады. Фамилия үлкен әрiптермен терiледi. Мысалы, БЕКБОЛАТОВ Асан
Қайырбекұлы. Ағылшын тiлiнде жазылатын вариантында алдымен фамилия, содан кейiн
әкесiнiң атынық бiрiншi әрiпi және өз аты жазылады. Мысалы, BEKBOLATOW K. Asan;
- қызметi. Тек ресми атқаратын қызметi жазылады. «Мiндетiн атқарушы», «уақытша
орындаушы», «уақытша» сөздерi визит карточкаларына жазылмайды. Мысалы, уақытша
директор, бөлiм бастығының мiндетiн атқарушы т.с.с. Ресми қабылданған, көпшiлiкке түсiнiктi
қысқарған сөздердi ғана пайдаланыңыз. Бұл сiздiң визиткаңыздың мүмкiндiктерiн дұрыс
пайдалануға өз әсерiн тигiзедi. Түсiнiксiз қысқартылған сөздер мен шартты белгiлердi
қолданудан аулақ болыңыз. Одан да мейлiнше ұсақ шрифтiмен берiңiз я болмаса визитканың
артық бетiн пайдаланыңыз. Қызмет iстейтiн мекеменiң аты толық жазылғанда иерархия
сқјталуы керек. Мысалы,
Қазақстан Республикасының
Iшкi iстер министрлiгi,
кадрлардың бас басқармасы,
әкiмшiлiк бөлiмi. 7-сектор.
Заң тобы.
- Ғылыми дәреже, әскери т.б. атақтар визит карточка иесiнiң iскерлiк қатынас қажеттiлiгiне
қарай көрсетiледi. Визитка иесiнiң белгiлi қызметi болмағанда немесе атқаратын қызметiн
жасырын ұстау қажет болғанда ғылыми дәрежесi, әскери т.б. атағы ғана көрсетiледi. Мысалы,
«КОПЕЖАНОВ Абылай Темiрханұлы
Авиация генерал-майоры»
немесе
«СЕРIКБОЛСЫНОВ Әдiлет Танатұлы.
Филология ғылымының докторы»
«ӘДIЛБЕКОВ Жайсан Серiкұлы.

Жазушы».
- толық адрестi жазған кезде хат-хабар алуға онай болуы үшiн индекстi де жазып қоюға болады.

соқ» т.б. жазып егер кездесу сiздiң мекемеде өтуге тиiс болған жағдайда өз хатшыңызға, егер ол

Визит карточкасы

- Жаңабатырова Әлия Сәрсенқызы
- Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттiк университетiнiң
филология факультетi деканы орынбасары
- Филология ғылымының кандидаты
- Көкшетау қаласы, Абай көшесi, 33-Үй, 1-пәтер
- үй телефоны: 26-66-66
Cабақ:

Күні:
Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

Тақырып бойынша қысқаша материал

Жеделхат (телетайпхаттар) – ақпарат беру әдiсi (телеграф) жағынан бiрдей, әртүрлi
мазмұндағы құжаттардың жалпы түрдегi жинақтама атауы.
Жеделхаттың iшiне мыналар кiредi: қай категорияға жататыны туралы белгi (үкiметтiк,
халықаралық, жедел, категориясы жоқ, кезектен тыс, шторм, байланыс, апат); мекен – жайы,
мәтiнi, мәтiнге қол қойған лауазымды адамның аты – жөнi, жiберушi үйымының байланыс
мекен – жайы, жiберушi лауазымды адамның қолы, мөр, күнi.
Жеделхаттар сондай – ақ тапсырылғанын ескертетiн, талап ету бойынша алатын,
қабылдаушының өз қолына тапсырылатын, жеткiзiлiп берiлетiн, жауабына ақысы төленген
түрлерде де болады.
Жеделхаттар мен телетайпхаттар арнайы баспахана қағаздарына толтырылады, олар жоқ
болса, қажет пiшiмдегi жай қағазға толтырылады. Жеделхаттың екiншi данасы (көшiрмесi)
үйымының iс қағаздарында сақталады.
Оның мәтiнiне ерекше телеграф стилi тән: көмекшi сөздер, шылаулар, жалғаулықтар,
тыныс белгiлерi болмайды. Көп белгiлi түрлерi болмаса, сандар сөзбен жазылады. Мәтiн қысқа,
жинақылықты қажет етедi, екi ұшты, астарлы болмауы тиiс. Екi ұшты түсiнiк тууы мүмкiн
жағдайда тыныс белгiлерi қысқарған сөздерден құралады: НКТ – нүкте, ҮТ – үтiр, ҚТ – қос
нүкте, ТР – тырнақша, НР – нөмiр.
Халықаралық жеделхаттар орыс және латын шрифтерiмен басылады. Халықаралық жеделхат
мәтiнi 1,5 аралықта, тасқа басылған әрiптермен, жаңа жолсыз, тасымалсыз, түзетулерсiз
басылады.
Халықаралық жеделхаттың мекен – жайы бөлiмiнде жеделхаттың категориясы туралы
белгi, қабылдаушының аты, жiберiлген елдің атауы көрсетiледi. Мәтiнге үйым басшысының
қолы қойылады. Халықаралық жеделхаттң сол жақ төменгi бүрышында нөмiрi, күнi,
орындаушының аты- жөнi, қызмет телефонының нөмiрi көрсетiледi.
ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Жеделхат үлгісіне қарап бір мекемеге жедел жеткізу қажет болатын бір жағдай туралы

ЖЕДЕЛХАТ

Cабақ:
Күні:

Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге

Операциялық

2. Аударма жұмысын жүргізу

Тақырып бойынша қысқаша материал

Мемлекеттік органының немесе лауазымды тұлғаның әрекеттерімен оның құқықтарына
қысым жасалса, кез келген азамат сотқа шағымдана алады. Сотта мемлекеттік органдарда және
қоғамдық ұйымдарда жұмыс істейтін және лауазымды бойынша немесе арнайы тапсырма
бойынша заңдық мәні бар әрекеттерді жасайтын немесе оларды орындаудан жалтаратын
тұлғалардың кез келген заңсыз әрекетіне жеке тұлға өз атынан немесе олар білдіретін
органдардың (оның ішінде алқалық органның) атынан сотқа шағымдана алады, бұл
азаматтардың құқықтары мен еріктерін бұзады немесе оларға заңда көзделмеген міндеттерді
жүктейді. Сонымен бірге лауазымдық тұлға өзінің қызметін тұрақты немесе уақытша атқара ма,
жоқ па немесе осы орынға сайланған ба немесе тағайындалған ба – оның ешқандай мәні
болмайды.
Мемлекеттіе органдардың немесе лауазымды тұлғалардың заңды бұза отырып, жасаған
іс – әрекеттеріне – азаматтардың құқықтарын шектей отырып өкілеттілігін асыра пайдалануға
алқалық немесе жеке дара іс – әрекет жасау жатады, оның нәтижесінде:
- Азамат оған заңмен немесе нормативтік актімен берілген құқықты толық немесе
ішінара жүзеге асыру мүмкіндігінен заңсыз айырылады:
- Азаматқа заңсыз қандай да бір міндеттеме жүктеледі.

Cабақ:
Күні:

Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық

- тәжірибе жұмысын қорғау

4.Құпия мәліметтерден тұратын құжатармен жұмыс қалай ұйымдастырылады?

Тақырып бойынша қысқаша материал

Коммерциялық құпия - ғылыми - техникалық , сауда , ұйымдық немесе басқа қолданылатын
кәсіпкерлік қызметте хабар , нақты немесе потенциалды экономикалық құндылықпен ие болады
, себебі ол басқа беттермен бейнемен келмейді , оның жұртқа жаюының экономикалық
пайдасын алу немесе қолдану еді. Сауда құпияға ең алдымен, ойлар, ойлап табулар, ашулар,
технологиялар, сауда қызмет дара бөлшектері, бәсекелесуге табысты мүмкіндік беретіндер
жатады.
Сауда кәсіпорында жасырын хабар алмасуды қамтамасыз ету келесі шарттардың сақтауларын
талап етеді:
- мәлімдеулердің анықтамасы ,коммерциялық құпияны кәсіпорындарда құрастыру;
- қамтамасыз етуі рет олардың қорғанышы;

КОММЕРЦИЯЛЫҚ ҚҰПИЯҒА ҚАТЫСТЫ АНЫҚТАМА

КҚ мәлімдеулер шарттын ірілеп екіге одаққа бөлуге болады;
- ғылыми - техникалық ( технологиялық ) хабар;
- іскер хабар.
Ғылыми - техникалық ( технологиялық ) хабар қосады;
- мәлімдеудің машиналардың контрукциясына және жабдықтаудың; чертеждер; схеманың;
- қолданылатын материалдар;
- рецептураны;
- әдістер және өндіріс тәсілдері ( әсіресе туралы жаңадан өңделетіндердің бұйымдарда );
- жаңа технологиялар , белгілі технологиялардың жаңарту бағыттары , процестердің және
жабдықтаудың;
- КК бағдарламалық қамтамасыз ету, парольдер, кілттер, кодтар, және хабарға рұқсат
процедуралары;
Іскер хабар қосады;
- мәлімдеу туралы қаражаттық кәсіпорын қызметі жағына ( аралық қаражаттық есептеу нәтиже ,
алғашқы бухгалтерлік құжаттар , қарыз , несиелер және п т . )
- мәлімдеу туралы ең пайдалылардың түрлерінде ақшалай құралдар қолдану , құнды қағаздард ,
акцияларды:
- мәлімдеу пайда мөлшері туралы , туындатылған өнім өзндік құнының ;
- кәсіпорын даму жоспарлары ;
- жоспарлар және көлемдерді өнім орындаулары ( маркетингі жоспары , тап осылар мінез-құлық
туралы және сауда операциялардың көлемінде , бағалардың деңгейлерінде , тауарлардың
барысында ;
- шығарылушы өнім бәсеке қабілеттілік талдау экспорт нәтижелілік , шығу шамаланған уақыты
базар ;
- жарнамалық қызмет жоспары ;
- сауда және басқа клиенттердің тізімдері , өкілдердің , делдалдардың , бәсекешілердің ,
мәлімдеудің өзара қатынастар туралы

Олардын , олардың қаражаттық жайда , шығарып салынушы операцияларда және көлемдерде ,

Құпия
№1 дана

немесе

КҚ
№ 1 дана

Құжат
нөмірі

Құжаттың
нөмірі

Қандан
түсті

Қысқаша
мазмұны

Бет
саны

Ескерт
у

КҚ грифті жоюға іріктелген құжаттарға кәсіпорын жетекшісінің бекітілуімен акт
толтырылады.

Cабақ:
Күні:

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

1. Бос тұрған қызметке үміткерлерді қайдан алады?

3. Сырттан жұмысшыларды шақырғанда олар қандай жалдау

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Еңбек ресурстарының басқару кестесін орыс тіліне аударып айтып берініз.

- Стратегиялық мақсаттардын қойлысы;

- Еңбек операцияларын талдау;

РЕСУРС-
ТАРЫН Ұйымдастыру

- Кадр саясаты: қызметке тарту, іріктеу, жұмысқа
қабылдау;
- Өтемақы арқылы негіздеу.

БАСҚАРУ Басқару

- Жеке құрам қызметін бағалау.

Есепке алу

2. Сіз басшы ретінде өз қызметкерлерінің арасынан бір үміткерге бос тұрған қызметке ұсыныс
хат толтырып берініз.

Cабақ:
Күні:

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

Үй тапсырмасы:

1. Өтініш кімнің атынан және қандай жағдайларда жазылады?

Тақырып бойынша қысқаша материал

Жұмысқа қабылдану кезiнде үмiткер өтiнiш жазады, бұл оның ресми тiлегi, әрi штатқа
тiркеу үшiн негiз болып табылады.
Өтiнiш мәтiнiнде жұмысқа алу туралы тiлегi баяндалады, мамандығы, кәсiбi,
квалификациясы мен өзi сұрап отырған қызмет түрi көрсетiледi. Өтiнiш қолмен жазылады және
төмендегiдей деректемелерден тұрады: қабылдаушы (кiмге); авторы, автордың мекен-жайы;
құжаттың түрi (өтiнiш); мәтiнi; өтiнiш иесiнiң қолы; жазылу мерзiмi.
Өтiнiште «кiмнен» деген үлгiдегi көрсеткiштер жазылмайды, сондай-ақ «Сiзден өтiнiп
сұраймын», «алдын ала рахмет айтамын», «соған қоса» және т.б. архаизмдер қолданылмайды.
Өтiнiш А4 форматтағы қалыпты қағазға толтырылады.
Өтiнiшке қажеттi өзге құжаттар: өмiрбаян, кадрлық есепке алу жеке қағазы немесе анкета;
ұсыныс хат (мiнездеме); анкета мен куәлiкке қажет фотасурет; бiлiмi немесе кәсiби
квалификациясы туралы құжаттық көшiрмесi қоса тiркеледi. Төлқұжат жеке көрсетiледi. Еңбек
туралы Заң Көдексi (ЕтЗК) мекемелерден заңда көрсетiлмеген құжаттарды талап етуге тыйым
салынады.
Басқа қызметке ауысу туралы өтiнiш өзгеше толтырылады. Оның қалыпты пiшiмi ГОСТ
талаптарына сәйкес сол мекемеде жасалады. Басқа қызметке ауыстыру туралы өтініш лауазым
иесінің атынан жазылады. Ол өтініште қандай қызметтен қандай қызметке ауыстыруға өтініш
білдіретіні көрсетіліп жазылады.
Демалыс алу туралы өтiнiш арнайы бланкiге толтырылады; мерзiмi туралы ақпарат
қолмен жазылады. Өтiнiштiң бұл түрiнде беттiң артқы жағында демалысқа бөлiнген айлықтың
есебi жазылады.
Қызметтен босату туралы өтiнiш деректемелердiң құрамы мен толтырылу жағынан басқа
жұмысқа ауысу туралы өтiнiшке ұқсас.
Оқу демалысын алу туралы өтiнiш және жүктi болуына немесе босануына байланысты
т.б. Өтiнiш түрлерiнiң мәтiнiнде соны растайтын құжаттардың (оқу орнынан анықтама, аурулық
қағаз және т.б.) бар екендiгi көрсетiледi. Бұл құжаттар өтiнiшке қоса тiркеледi.
Кезектi еңбек демалысын алу мәселесi не бекiтiлген демалыс кестесi арқылы, не жеке
өтiнiшi бойынша шешiледi.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Жағдаяттар бойынша өтініш жазыныз:
Өзіңіздің болашақ мамандығыңызға сәйкес жұмысқа қабылдау туралы өтініш жазыңыз.
2. Сөздер мен сөз тіркестерін қолданып, өтініш мәтінін жазыңыз
Өтінемін, өз еркіммен, мені, үйлестіруші, бастап, қызметінен, 2008 жылдың 5 ақпанынаң,
босатуыңызды.

Лексика-грамматикалық тест

1. Менің ................... жақсы
а) денсаулығың
ә) денсаулығыңыз
б) денсаулығы
в) денсаулығым
2. Отбасы ............. байланысты.

а) шартына

Павлодар қаласының

11-пәтерде тұратын

Азамат А.Ахметовтен

ӨТІНІШ

1.2.2003

«Арай» ЖСШ-ның

ӨТІНІШ

1.6.2003

«Арай» ААҚ-сының

ӨТІНІШ

1.10.2003

қолы / тегі /

«Арай» ААҚ-сының

ӨТІНІШ

22.12.2008

қолы А.А.Ахмет

Cабақ:
Күні:

туға бейімдеу

5. Түйіндеме құжатында қандай деректемелер қолданылады?

Тақырып бойынша қысқаша материал

Бүгінгі нарық заманында мемлекеттік органдарға, фирма, кәсіпорындарға қызметкерлер
қабылдау ұшін түйіндеме талап етеді. Түйіндеме белгілі бір адам туралы мәліметтер ықшам әрі
нақты түрде беріледі. Сауатты әрі толық жазылған түйіндеме сіз туралы жақсы әсер қалдырады.
Бұл өзініз қалаған жұмысты тезірек табуға көмектеседі. Түйіндеменің ерекшелігі – үміткердің
білімі және кәсіби шеберлігі туралы мәліметтердің кері хронологиялық тәртіпте берілуі.
Түйіндемеде үміткердің:
- Аты-жөні
- Туған жылы, күні, айы, туған жері
- Ұлты
- Жынысы
- Мекенжайы, телефоны
- Отбасы жағдайы
- Азаматтығы
- Білімі
- Бітірген оқу орындары
- Кәсіби біліктілігі мек кәсіби тәжірибесі
- Тілдік дағдылары
- Компьютерлік сауаттылығы
- Жеке қасиетері. Мысалы: жауапкершілік, адамдармен қарым-қатынас орнатуға
беімділік, ұстамдылық, мақсаттылық, ұйымдастырушылық және басқарушылық, қабілеттер,
ұжыммен жұмыс істей білу, ұқыптылық, алға қойған міндеттерге шығармашылық көзқарас т.б.
- Қызығушылығы (саяхатқа шығу, би, домбырада ойнау, кітап оқу т.б.) туралы мәліметтер
және қосымша ақпараттар (мақтау грамоталары, сертификаттар, наградалар, патенттер т.б.)
көрсетіледі.
Кейде мақсаты да көрсетіледі. Онда қызықтыратын жұмыс түрі, қанағаттандыратын
еңбекақы көлемі туралы мәлімет беріледі.
Түйіндеме – резюме
Жеке қасиеттер – личные качества
Ұйымдастырушылық және басқарушылық қабілет – организаторские и лидерские
способности
Адамдармен қарым-қатынас орнатуға бейімділік – коммуникабельность
Алға қойған міндеттерге шығармашылық көзқарас – творческий подход к
выполнению поставленных задач

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Сөз тіркестерін аударыныз

РЕЗЮМЕ

Cабақ:
Күні:

туға бейімдеу

3. Құжаттың екінші бөлігі қалай аталады, қандай сөздермен

басталады?

4. Жеке құрам бойынша бұйрықтар қандай жағдайларға байланысты

шығарылады?

5. Жеке құрам бойынша құжатта кім қол қояды?

Тақырып бойынша қысқаша материал

Айрықша жұмыс жағдайлары – особые условия труда

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

6. Сөз тіркестерін аударыңыз

Мекеменiң, кәсiпорынның Наименование

Директор қолы қол қоюшының аты – жөнi

«Арай» ЖШС

Ұлттық банкінің облыстық басқармасы

Cабақ:
Күні:

туға бейімдеу

- сөз әдісі

Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.

1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Операциялық

- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.

Үй тапсырмасы:

1. Хабарландыру қандай жағдайларға байланысты құрастырылады?

5. Анықтама-ақпараттық құжаттарға қандай құжаттар кіреді?

Қолданылған
әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,
2.ҚР “Тіл туралы заңы”
3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,

Тақырып бойынша қысқаша материал

Анықтамалық-ақпараттық құжаттардың қатарын мекемеден басқа мекемелерге
жіберілетін, мекемеге басқа мекемелерден немесе жеке тұлғалардаң түсетін құжаттар құрайды.
Анықтамалық-ақпараттық құжаттарда реттеу құжаттарын қабылдауға негіз болатын,
мекемедегі істердің жағдайлары жқніндегі ақпараттар болады. Анықтамалық-ақпараттық
құжаттардың қатарын мынандай құжаттар құрайды:
- Анықтама
- Баяндау хат
-Түсініктеме
- Акті
- Хабарландыру
- Жеделхат
- Телефонхат
- Факс
- Қызметтік хаттар
Хабарландыру мекемеде, ұйымда, кәсіпорында болатын мерекелік шара, жиналыс, мәжіліс,
кездесу туралы хабарланады, мекемедегі бос орынға конкурс жарияланады. Хабарландырудың
мәтіні қысқа, түсінікті болып құрастырылуы қажет. Мәтінде болатын шараның датасы, уақыты,
нендей шара екені, қажет болса неге қатысты өтетіні және өтетін орны, мәжіліс, жиналыс
туралы хабарланса күн тәртібі, мерекелік мәдени шаралар туралы болса олардың
бағдарламалары көрсетіледі.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Мекемеде болатын жиналыс, конференция туралы хабарландыру жазыңыз.
2. Мекемеде болатын мерекелік шара туралы хабарландыру жазыңыз.
3. Мекемелердің бос орындарға жариялаған байқауы туралы хабарландыру мәтінін
баспасөз құралдарынан тауып оқыңыз.
ХАБАРЛАНДЫРУ
Ертең, яғни 2003 жылғы қазанның 3-інде сағат 14.00-де 1-кабинетте бөлім бастықтарының
жиналысы болады.
Күн тәртібінді:
1. 2003 жылдың бірінші жартысында атқарылған жұмыстардың есебін талқылу.
2. 2003 жылдың екінші жартысында атқарылған жұмыстардың жоспарын бекіту.
3. әртүрлі мәселелер.
ХАБАРЛАНДЫРУ
2003 жылғы желтоқсанның 15-інде сағат 15.00-де С.Торайғыров атындағы ПМУ-дың акті
залында Тәуелсіздік күніне арналған салтанатты жиналыс өтеді.
Бағдарламада:
2. ректор, проф. Е.Арынның құттықтар сөзі.
3. унивеоситет студенттерінің концерті.

ХАБАРЛАНДЫРУ

Cабақ:
Күні:

Үйлестіру

- сөз әдісі

Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.

1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Операциялық

- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.

Үй тапсырмасы:

1. Жеке еңбек шарты қандай жағдайларға байланысты құрастырылады?

Қолданылған

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,
2.ҚР “Тіл туралы заңы”
3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,

Тақырып бойынша қысқаша материал

Жеке еңбек шарты – 10.12.99 ж «Еңбек туралы» Қазақстан Республикасының №
493-1 Заңына сәйкес 01.01.2000 жылдаң бастап жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң
арасындағы еңбек қатынастарын реттейтiн ресми құжат және Заңның 9-бабы мен iс
қағаздарын жүргiзудiң жалпы қабылданған ережелерiне сәйкес ресiмделедi.
Нарықтық қатынастарға көшу өмірге еңбек қатынастарың жаңа түрін – келісім (еңбек
келісімін, еңбек шартын) толтыруды әкелді. Келісімнің жұмысқа алу туралы өтініштер негізгі
өзгешелігі, келісімде заң алдында тең екі жақтың келісілген міндеттері мен құқықтары, жалдау
ережелері және еңбек дауын шешудің тәртібі көрсетіледі.
Келісім төмендегідей міндетті деректемелерден тұрады: құжаттың аты ( келісім, еңбек
келісім, т.б. ); мерзімі; индексі; толтырылған орны; мәтіні; екі жақтың қолдары; мөр. Келісім әр
жаққа бір – бірден екі түпнұсқада жасалады.
Қ.Р – ның еңбек туралы жаңа Заныңда жұмыс беруші мен жұмысшылардың өкілетті
адамдары ( кәсіподақ) қол қойған жеке еңбек шарты ( ЖЕШ ) және ұжымдық шарт толықтай
сипатталады. ЖЕШ – ның мәтіні мыналардан тұрады:
1) тараптардың деректемелері:
2) еңбек қызметі:
3) ЖЕШ – ның мерзімі;
4) еңбек шарттарын жүзеге асырудың бастапқы мерзімі;
5) еңбек шарттарының сипаттамасы;
6) жұмыс уақытының және демалыс уақытының тәртібі;
7) жалақының және еңбекті қорғаудың шарттары;
8) жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері;
9) жұмысшының құқықтары мен міндеттері;
10) ЖЕШ – н өзгерудің, бұзудың және ұзартудың тәртібі;
11) өтемақыны төлеудің және кепілдеме берудің тәртібі;
12) тараптардың жауапкершілігі.
Тараптардың өзара келісімі бойынша жеке еңбек шартына басқа да шарттарды енгізуге
болады.

Cабақ:
Күні:

Үйлестіру

- сөз әдісі

Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.

1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Операциялық

- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.

Үй тапсырмасы:

1. Хабарландыру қандай жағдайларға байланысты құрастырылады?

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Ұжымдық еңбек шарты – 10.12.99 ж. «Еңбек туралы» Қазақстан Республикасының №
493-1 Заңының 32-35 баптарына сәйкес қызметкерлер тобы мен жұмыс берушiнiң арасындағы
еңбек қатынастарын реттейтiн ресми құжат болып табылады.

Cабақ:
Күні:

Үйлестіру

- сөз әдісі

Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.

1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Операциялық

- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.

Үй тапсырмасы:

1. Материалдық жауапкершілік туралы шарт қалай құрастырылады?

Қолданылған

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

Тақырып бойынша қысқаша материал

Материалдық жауапкершілік туралы шарт
Толық материалдық жауапкершілік туралы жазбаша шарттар кәсіпорындармен ,
мекемелермен, ұйымдармен сақтаумен, өңдекмен, сатумен, тасымалдаумен тікелей байланысты
жұмыстарды орындайтын немесе оларға берілген құндылықтарды өндіріс процесінде
пайдаланумен айналасатын қызметкерлердің (18 жасқа жеткен) арасында жасалуы мүмкін.
Мұндай лауазымдар мен жұмыстардың тізбесі, сондай –ақ толық материалдық жауапкершілік
туралы шарттардың үлгілері заңмен немесе жұмыс берішінің нормативтік актілерімен
белгіленген тәртіппен бекітіледі.
Сақтаумен, өңдекмен, сатумен, тасымалдаумен тікелей байланысты жұмыстарды
орындайтын немесе оларға берілген құндылықтарды өндіріс процесінде пайдаланумен
байланысты, әрбір қызметкерге материалдық жауапкершілікті бөліп беру немесе олармен
материалдық жауапкершілік туралы шартты жасау мүмкін болмағанда , жұмыстардың
жекелеген түрлерін қызметкерлер бірлесіп орындаған кезде ұжымдық материалдық
жаупакершілік енгізіледі.
Ұжымдық материалдық жауапкершілікті кәсіпорын ұжымының тиісті сайлау органымен
келісім бойынша кәсіпорынның әкімшілігі белгілейді. Ұжымдық материалдық жауапкершілік
туралы шарт кәсіпорын мен ұжымның сеніп тапсырылған құндылықтарға тікелей қатысты бар
барлық мүшелері арасында жасалады.

Толық және материалдық жауапкершілік туралы

ШАРТ

`( кәсіпорынның атауы)

(лауазымы, аты – жөні)

«Жұмысшы! Деп аталатын екінші тараптың атынан _________________________________

( лауазымы, таы – жөні)

төмендегі мәселелер жөнінде осы жасасты:
1. Қызметкер ______________________________________________________________

( аты – жөні)

лауазымы ____________________________________________________________________
немесе атқаратын қызметі _______________________________________________________

( қызметтің аты )

__________________________________________________________________________________
___ (оған тапсырылған құндылықтарды сақтау, өндеу, сату, тасымалдыу

_____________________________________________________________________________

немесе өндіріс процесінде пайдалануы)

Байланысты өзінің жауапкершілігіне алған құндылықтары сақтауды жүзеге асыруға:

Cабақ:
Күні:

Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.

- сөз әдісі

Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.

1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Операциялық

- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.

Үй тапсырмасы:

- Конфиденциялды ақпаратқа рұқсаты бар қызметкер қандай құжатпен

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Конфиденциялды ақпаратқа рұқсаты бар қызметкер коммерциялық құпияны жарияламау
туралы жеке жазбаша мiндеттемеге қол қояды. Мiндеттеме бiр данада жасалады және
қызметкердiң арнайы немесе жеке iсiнде ол жұмыстан шығарылғаннаң кейiн 5 жыл сақталады.
Конфиденциалды мәліметер мен құжаттарға рұқсат берілген кәсіпорынның қызметкерлері
рұқсат алардан бұрын нұсқау алады және кәсіпорынның коммерциялық құпиясын сақтау
туралы жаднамамен танысады. Жаднаманы қауіпсіздік қызметі әрбір кәсіпорынның ерекшелігін
ескере отырып жасайды, оған директордың орынбасары қол қояды және кәсіпорынның
басшысы бекітеді.

Cабақ:
Күні:

Сабақтың
түрі: дамыта оқыту, аралас

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

Тақырып бойынша қысқаша материал

Жеке адамдардың құжаттары жеке тұлғалардың атынан құрастырылады. Олар а4
форматты қағазға жазылып ресімделеді. Жеке адамдардың құжаттарының мәтіні еркін түрде
құрастырылады және бұл құжаттар қолмен жазылады.
Өмірбаянды жеке тұлғалар жұмысқа орналасқанда, оқуға түскенде, депутаттыққа өз
кандидатураларын ұсынғанда тағы басқа жағдайларда жазады. Өмірбаян еркін түрде
құрастырылғанымен оның мәтінің құрастырғанда және оны ресімдегенде белгілі талаптар
сақталуы қажет.
Омірбаянның деректемелері: құжат түрінің атауы, мәтін, мерзімі, қолы.
Өмірбаянның мәтініңдң оны құрастырушы өмір жолы хронологиялық тәртіппен
баяндалады. Мәтінде құрастырушының аты-жөні, туған жылы, айы, күні, туған жері, әке-
шешесі туралы мәліметтер, еңбек жолы, отбасы жағдайы, отбасы мүшелерінің аты-жөндері мен
туған жылдары, мекен-жайы көрсетіледі. Жұмысқа орналасатын азамат құпия құжаттармен
жұмыс істейтін болса, өмірбаянда оның жақын туысқандары туралы мәліметтердің де берілуі
талап етілуі мүмкін.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

ӨМІРБАЯН

Cабақ:
Күні:

Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Мінездемені мекеменің, ұйымның, кәсіпорынның әкімшілігі түрлі жағдайларға
байланысты өзінің жұмыскеріне береді. Мінездеме А4 форматты қағазға жазылады. Құжатта
жұмыскердің кызметі мен қоғамдық жұмыстарға қатысына пікір жазылып, оның моральдік
және іскерлік сипатына баға беріледі.
Мінездеменің реквизиттері: мәтіннің тақырыбы, құжат түрінің атауы, дата, мәтін, қол, мөр.
Мінездеменің мәтіннің тақырыбы құжаттың атауымен грамматикалық байланыста болы
керек болғандықтан кімге? Деген сұраққа жауап береді. Құжаттың мәтіні логикалық тұрғыдан
алғанда өзара байланысты төрт бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлім – бұл жұмыскердің аты-жөні, туған жылы, ұлты, лауазымы, білімі
көрсетілген анкеталық бөлім.
Екінші бөлім – жұмыскердің еңбек жолын баяндайтын бөлім. Бұнда оның мамандығы,
кәсіпорында қай жылдан жұмыс істейтіні, қызмет бабымен өсу жолдары, кәсіптік шеберлігінің
деңгейі, жестістіктері, кемшіліктері тағы басқа қажетті мәліметтер болады.
Үшінші бөлім – жұмыскердің моральдік – психологиялық және іскерлік сипатына баға
берілетін бөлім. Бұнда жұмыскердің жұмысқа деген қарым – қатынасы, өзбетінше кәсіптік
деңгейін көтеруі, тұрмыста өзін - өзі ұстауы, қоғамдық тапсырмаларға қарым – қатынасы
жайлы баяндалады.
Төртінші бөлім – қортынды бөлім. Бұл бөлімде мінездеменің берілу себебі немесе қандай
мекемеге берілгені нақты жазылады.
Мінездеменің мәтіні 3-жақтан баяндалады.
Құжатқа мекеменің бірінші басшысы қол қояды.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Мінездеме үлгісіне қарап өз мамандығыңыз бойынша мекемеде бірнеше жыл
жұмыс істейтін маманға мінездеме жазыңыз. Мінездеме қызметкерді қызмет бабымен өсіру
үшін жазылсын.

Павлодар облыстық Мемлекеттік өртке қарсы қызметінің № 34 өрт сөндіру

А.А.Әбуов қарауыл бастығы болып жұмыс істеген кезінде өзін қабілетті, жауапты

Cабақ:
Күні:

Үйлестіру

Үй тапсырмасы:

3. Еңбек кітапшасында не жазылады?

Тақырып бойынша қысқаша материал

Cабақ:
Күні:

Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.

Операциялық

Рефлексивті

3. Қандай жағдайдарда қолхат өз күшін жояды?

Тақырып бойынша қысқаша материал

Қолхат – iске асқан бiр фактiнi, мысалы, ақша не басқа бiр қымбат дүниенi алғанын
растайтын құжат түрi.
Құжат мәтiнiнде қолхат берушiнiң қызметi (қажет жағдайда), аты – жөнi, алған ақшаның
мөлшерi немесе басқа құнды дүниенiң атауы, ақшаның не құнды дүниенiң кiмнен алғаны (аты –
жөнi) толық көрсетiледi.
Қолхатта ақша көлемi алдымен санмен, сосын сөзбен жазылып көрсетiледi. Егер мәтiнде
қандай да бiр жөндеулер, өңдеулер, өшiрулер кездессе, құжат күшiн жояды. Мәтiн мен
қойылған қолдың арасындағы бос кеңiстiк сызықпен толтырылады. Қолхат бiр дана түрiнде
толтырылады және ақша түрiндегi құжатпен бiрдей дәрежеде сақталады.
Кейде қолхатта қатысушы куәлер көрсетiледi. Ол жағдайда куәлер қолхатқа өз қолдарын
қойып растайды.
Ақшаны немесе құнды дүниенi қайтарған жағдайда қолхат жойылады.

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Біреуден бағалы зат алғаныңыз туралы қолхат жазыңыз.
2. Мекемеден құжат алғаныңыз туралы қолхат жазыңыз.

ҚОЛХАТ

01.03.2008.

ҚОЛХАТ

20.10.2009 қолы / тегі /

Cабақ:
Күні:

Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.

Рефлексивті

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Кәсіпорынның дербес негізгі құжаты жеке карточка Т-2 форма болып саналады,
кәсіпорынға уақытша және бірыңғай жұмысқа орналасарда барлық қызметкерге берілетін
құжат.
Қызметкерлерге жазуға берілген барлық негізгі құжат, карточкада жасалады.Негізгі
төлқұжаттың 1 тарауында «Жалпы ереже» аты-жөні, тегі, туған жылы, құжат сериясының
нөмірі, қашан және кім бергені, үй мекен-жайы көрсетіледі. Жалпы және үздіксіз жұмыс стажы,
сондай-ақ қызметкерллердің ауыспалығы туралы еңбек кітапшасындағы негізгі көрсеткіштері
жазылады. 2 Тааруды толтыру үшін «Әскери есеп туралы мәлімет» жұмысшының әскери билет
көрсеткішінен алынады.
Жаңа түрде жеке карточкада ескірген позицияялар шығарып тасталған (ұлтшылдық,
міндетті тәртіп карточкадардың толтырылған күні және қызметкердің жеке қолы қойылады.)
Карточкалардың кері бетінде 3 тарау «Тағайындау және ауыспалылық», 4 тарауда
«Демалыс», 5 тарауда «Қосымша мәлімет» және «Босату күні және себебі». Ең басты мәлімет 3
тарау және «Босату күні және себебі».
Бұл тарауда бұйрықтың күні мен нөмірі қызметкерді жұмыстан босату және
ауыспалылықты тағайындау туралы жазылады.Қызметкердің еңбек стажы дәл осылай растауға
арналған негізбен қызмет етеді. «Тағайындау және ауыспалылық» бөлімінде әрбір жазу
сонында қызметкерге арналған карточкада қолы болуы тиіс.
Қосымша мәліметтер» тарауында мамандығының жоғарылауы туралы, шет тілін білуі,
екінші маммандығы, мүгедектікгі және т.б. жазылады.
Жеке карточкада қолмен немесе машинамен жазу қабілеті, хатшы-жзәрдемші немесе
жеке фирма жұмысынның жауапкершілігі жазылады. Жазулардың барлығы қысқартылмау
керек. Жеке карточка қызметкерге бір данадан беріледі, жеке картотека ретінде сейфте
сақталады,қызметкердің тегі алфавит бойынша құрылады.
Қызқметкерлердің босату өзбетінше іс карточкалары алфавит бойынша (тегінің бірінші үш
әріппен). Істі тапсырмастан бұрын барлық карточкалар мұрағатта номірленуі керек, оларға ішкі
тізім құрылады. Жеке карточкалардың сақталу уақыты– 75 жыл- «В» (504 бап «Құжаттардың
тізімінің сақтау мезгілдерін нұсқау»).

Жалпы мәліметтер

1.Аты-жөні___________________ 8.Ғылыми атағы_______________
_____________________________ _____________________________
2.Туған жылы_________________ 9.Мамандығы; негізгі___________
(күні, айы) Екінші _______________________
_____________________________ _____________________________
3.Туған жері__________________ 10.Қызметі____________________
_____________________________ ______________________________
_____________________________ Жұмыс тәжірибесі
_____________________________ 11. Соңғы мамандығы, қызметі
4.Білім ______________________ бойынша тәжірибесі
а)___________________________ ______________________________
(Жоғарғы немесе арнайы орта)
_____________________________ ______________________________
(білім мекемесінің аты және
_____________________________ 13.Отбасы жағдайы_____________
бітірген жылы)

_____________________________ 14.Отбасының құрамы__________

Толтырылған күні «__»___________________ж.

Cабақ:
Күні:

Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

Тақырып бойынша қысқаша материал

Жеке іс өзімен жиынтық құжаттарын, қызметкер туралы ақпарат ұсынады. Жеке іс
кәсіпорынның барлық қызметкерлеріне, бірақ бірыңғай барлық басшыны және мамандықты
жүргізу.
Кәсіпорынның сұрақтарды шешуге құқылы, қандай құжаттар, жеке корточкалар немесе
жеке іс қызметкет жүктеледі.
Жеке іс құрамы келесі қжаттарға кіруі керек.
 Құжаттардың ішкі тізімі, жеке іске
 Есеп кадры бойынша жеке парақ немесе сауалдама
 Түйіндеме немесе автобиография
 Білімі туралы құжаттан көшірме
 Бекітілген міндеті туралы құжаттан көшірме
 Мінездеме немесе кепілдеме жазу
 Еңбек контракты (келісім)
 Тағайындау, ауыстыру, босату туралы бұйрық
 Есеп кадры туралы қосымша жеке парақ
 Құжаттама және қызметкерге қатысты басқа құжат.
«Жеке іске қатысты, ішкі тізім құжаттары» іс құжаттарын ретпен нөмірлеу туралы
мәлімет, олардың индексінде, тақырыбында, күнінде жеке іс парағы және оның ішкі тізі жеке
нөмірленеді.
Ішкі тізімге оны құрған тұлғаның міндеті, қол қоюдағы шифрді ашулары және
құрастырушы күні жазылады.
Есеп кадры бойынша жеке парақ қызметкердің өмірбаяны туралы мәлімет, оның білімі,
Орындалатын жұмысқа еңбек басты қызметтің , жанұялы жайда және т.б.
Жұмысқа қабылдау кезінде жеке парақ қызметкердің өз қолымен толтырылады.
Оның толтыруына келесі құжаттарды қолданыламыз:

 Төлқұжат

Графта «Білім» жеке парақта тұжырымдалуы қолданылады: «басты», «толық емес

Құжат ісі №

Құжат
күні

ескерту

санмен және жазбаша

Лауазым қолы Аты – жөні
Коммерциялық кәсіпорынға келушілерге ереже ретінде «Түйіндеме» береді.
Жеке іс құруда, оған білімі туралы құжаттар көшірмесі (аттестат, диплом, сертификат
және т.б.) кіреді. Бұл құжаттардың түпнұсқаларының көшірмелерін шешуге болады.
Лауазымды бекіту туралы құжат көшірмесі фирма бастығының жеке ісіне кіреді.
Басшылар кеңесіндегі хаттамадан көшірме немесе фирма акционерлері жианлысы құрудағы
хаттамадан көшірмесі, сайланған немесе бекітілген шешімін лауазымды тұлға өзі
тағайындайды.
Бұл жағдайда егер жұмысқа қабылдау кезінде немесе бекіту кезінде лауазым өзін
мінездеме немесе ұсыныс хат арқылы таныстырады,олар сонымен қатар қызметкердің жеке
ісіне тіркеледі.
Есеп кадры бойынша қосымша жеке парақ – бұл құжат қызметкердің жеке өмірі және
еңбек өзгеруін белгілеу үшін толтырылады.
Бұл құжатқа қосылады: қызметкердің аты – жөні және екі тарауға өзгерістер еңгзу
(қосымша) үшін кесте түрінде рәсімделеді. Бірінші тарауда жұмыс туралы қызметке ауысу,жеке
құрам боынша бұйрыққа сілтемеге мәлімет.
Екінші тарауда қызметкердің мамандығы және жеке өмірі (мысалы: отбасы жағдайының
өзгеруі, тұратын орны) білімі сапалық дәрежесінің өсуі, шет тілін білуі және т.б. Бұл қосымша
ылайықты құжатпен расталуы керек.
Жеке істе мынадай құжат тізімі: еңбек оқу және т.б құжаттар кіреді.
Жеке істе қызметкерді жұмысқа қабылдау туралы бұйрықтан кейін басталады.Барлық
құжаттар жеке іске қатысты өлшемнің түсуі бойынша (хранологиялық тәртіп)істер папкада
тігіледі. Сыртында қызметкердің толық аты - жөні жазылады.
Қызметкердің жеке ісі кәсіпорынның инспектор персоналы бойынша немесе хатшы –
жәрдемші сейфте және анықталған міндетті тұлғаға жүргізуге беріледі.
Жеке істің өзгеруі тек жауапты тұлғаға жүргізуге беріледі. Қызметкерлерді босату жеке
істе міндетті түрде архивке сақталады және сақталуы – 75 жыл.

Cабақ:
Күні:

Сабақтың
өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Талап-өтініштер шағымданған сомаларды мәжбүрлі түрде жауапкерден өтеп алу туралы
өтінішпен төрелік сотқа беріледі. Төрелік сотқа талап-өтінішті бере отырып, талапкер

жауапкерге осы шағым материалдарының көшірмесін және жауапкерге талап-өтініш

Cабақ:
Күні:

Операциялық

кезең: 1. Коммерциялық хат алмасу туралы кіріспе әнгіме
2.Мамандық бойынша іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру
3.Сөздік жұмысын жүргізу
4.Әдістемелер мен жұмыс
5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау
Тәжірибе бойынша
Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс
2. Аударма жұмысын жүргізу
Рефлексивті
бағалау кезеңі:
сабақты қорытындылау
- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
- бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
- тәжірибе жұмысын қорғау
- сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
Үй тапсырмасы:
Бақылау сұрақтар.
1. Хат алмасу мәдениеті қандай болуы тиіс?
2. Қатынас жасаудың демократиялық стильді мәтін қандай болуы керек?
3. Рон Теппердің кітабында қызметтік хаттардың қандай түрлері көрсетілген?
4. Батыстың іскерлік дәстүрлі хат алмасуында белсенді не пайдаланылады?
5. Батыста қызмет хаттарының мәтіні қалай құрастырылады?
Қолданылған
әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,
2.ҚР “Тіл туралы заңы”
3. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу. Алматы. 2004ж.

Тақырып бойынша қысқаша материал

Бөлімнің бұрыңғы тарауларында баяндалған құжаттар мемлекеттің жеке адаммен емес,
жалпы көпшілікпен қарым-қатынасын көрсететін партиялық-бюрократиялық жүйеде
қалыптасқан түрлері сипатталған. Жеке адам мемлекет алдында тек қана міндетті де борышты
болып саналады. Басқару жүйесінде мемлекет пен оның азаматтарының мүдделерін үйлестіру,
келісімдерді орындаудағы олардың өзара жауапкершілігі туралы ешқандай сөз болған да жоқ.
Кеңес, өтініш, кешірім, алғыс т.б. түріндегі құжаттарда жеке тұлғаның мүдделері мен
қажеттіліктері ескерілмеді, олар іскерлік қарым-қатынастардан тыс тұрды.
Бұған мысал ретінде көрнекті үгіт құралдары мен жарнамаларға жататын
хабарландыруларды, ақпараттарды, маңдайшалардағы ілмелерді алуға болады. Біздің
әрқайсысымыз мынадай үзілді-кесілді тұрғыдағы ақпарат, ілмелерді талай көрдік: Кіруге
болмайды!, Тыйым салынады!, Шылым шегуге, қоқыс тастауға болмайды!, Қол тигізуге
болмайды!, тұрғындарға қатаң тыйым салынады... т.б. Мұндай ақпаратты құрастырушының
досына, жолдасына, ағасына деген қатынасы қарсылассуды көтермейтін қатал да үстем.
Азаматтарға неге кіруге, қол тигізуге болмайтының, тыйым салынатынын ішінара түсіндіретін
ақпараттар мен ілмелер де кездеседі. Оларда жоғарыдағы қатаң бұйрықтарға мынадай сөздер
тіркеседі: «Жөндеу жұмыстары!; Жоғары электр қысымы; Кеңес жүріп жатыр!; Жыртқыш!» т.б.
Мекемелердегі көрнекті үгіт-насихаттар мен жарнамалар да осындай салқын мәнерде
жүргізілді. Мынадай қазыналық қазыналық үлгідегі ұрандар: “Ақшаларыңды жинақ кассасында
сақтаңыздар!”; “Абайлаңыз...” ешкімнің де сақтау, ұшу, абайлау ынтасын туғызбайды. Мұны
оқығанда көз алдымызға қатал шенеуніктің бейнесі келеді, оларға келушілер “жоғарғы
мемлекеттік” міндеттерін орындауға тек кедергі келтіретіндей болып көрінеді.

Қатынас жасаудың демократиялық стилі біздің өмірімізге енді ғана ене бастады. Құрғақ

Ондай хаттар қызметтік мінездеме стилінде құрылады. Аамға деген жылы сезім, дос көңілдің

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Астындағы құттықтау хаттың үлгісіне қарап бір мәселе бойынша қызметтік
хаттың мәтінің құрастырыныз:

Құрметті...

2. Дәстүрлі түрде тұрғындарды сантехниканы жөндеу тәртібі жайында, мүлікке зиян

Cабақ:
Күні:

Тәжірибе бойынша

Рефлексивті

Тақырып бойынша қысқаша материал

Іскерлік хаттар осы кезге дейін байланыстың ең көп тараған түрі болып келді.
Телекс, телефон, компьютерлік байланыс өте тез, жылдам іске асады, алайда хаттың да өз
артықшылығы бар: ол көлемі, арзандығы, әсіресе, заң тұрғысынан тыңғылықтығымен
маңызды.
Шет елдерде хаттың формалдық жағына ерекше көңіл бөледі. Өйткені әріптесіңмен
қарым-қатынасынды ушықтырмас үшін – хабар алмасу этикетін қатаң сақтау керек.
Іскерлік хаттар фирма не ұйымның деректемелері бар арнаулы қағазға (бланк)
жазылады. Оның сыртқы түрі фирманың өзіндік бет-бейнесін береді, сондықтан оны
безендіру ұсақ-түйегіне дейін ойластырып жасалады.
Халықаралық ережелер бойынша мекен-жай екі рет жазылады: конверттің төменгі
оң жағына және хаттың сол жақ жоғарғы бұрышына. Егер хат көрінетін конверт түріне
салынса, онда мекен-жай хаттың сол жақ жоғарғы бұрышына бір-ақ рет жазылады. Демек,
онда хат алушының мекен-жайы конверттің ашық жерінен көрініп тұратындай болып
орналастырылуы керек.
Хаттың міндетті түрде болуға тиіс келесі тізбесі – хат арналған адамның аты-жөні.
әр мемлекетте аты-жөнін жазудың әр түрлі дәстүрі қалыптасқан, бірақ көбінесе алдымен
атын, содан кейін тегін жазу қалыптасқан. «Мырзаға», «Докторға» деген арнаулар және
басқалары міндетті түрде қысқартылған түрде беріледі.
Одан кейін қабылдаушы жұмыс істейтін фирманың аты, мекен-жайы жазылады:
үйдің нөмірі, көше аты. Ең соңында қала, штат (графство, кантон т.б.), пошта индексі
және елдің атауы тұрады. Толық мекен-жай, мысалы, былай жазылады:

К. Липински мырзаға,

Жіберуші фирманың деректемелерінен кейін жіберілген күні көрсетіледі. 12.05.07

10. Қолы.

Рон Теппердің кітабындағы коммерциялық хаттарды қарап отырсақ, олардың

Жарнама ісінің, іскерлік хат жазудың барлық білгірлері психологиялық әсер етудің

Дж. Картердің жобаға қатысуға бел байлағанының себебі ашылады. Оның эмоциялы

ТӘЖІРИБЕ БОЙЫНША ТАПСЫРМА

1. Іскерлік хат деректемелерінің орналасу тәртібіне қарап іскерлік хат құжатын
құрастырыныз:
1. Хат жіберуші ұйымның атауы.
2. Сілтемеге көрсеткіш. Онда хат жазушының немесе машинистканың аты-жөні, фирманың,
бөлімнің әріптік, сандық белгілеулері т.б көрсетілуі мүмкін. Бұл жағдайда алушының
көрсеткіштеріне сілтеме беріледі, одан кейін жіберушіге сілтеме жасалады.
3. Хаттың жазылған күні.
4. Хат алушының мекен-жайы.
5. Нақты адамды көрсету. Егер хат бір фирманың лауазымды қызметкеріне арналса да осы
деректер қолданылады. Бұл жағдайда мынадай белгі көрсетіледі «Attention to Mr…» яғни,
«... мырзаның есіне».
6. Кіріспе арнау.
7. Хат тақырыбы.
8. Хат мәтіні. 5 белгіге шегіндірілген азат жолдың құрылымы кең тараған. Бірақ әрбір азат
жол 2 емес, 3-4 интервал арқылы басылады.
9. Ізеттіліктің қорытыңды түрі.
10. Қолы.
11. Қосымшағы нұсқау.
12. Көшірменің жіберілгеніне нұсқау.

2. АҚШ-тың бұрынғы президенті Джимми Картердің коммерциялық хатының толық

Қызығушылық туғызу

Cабақ:
Күні:

Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.
Тақырыбы: Коммерциялық хаттың жазылу стилі
Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге
үйрету, құжаттарға қоятын талаптарды толық игеру. Жалпы іс қағаздарын мемлекеттік
тілде сауатты жаза және толтыра білуді үйретуде жоғары нәтижеге қол жеткізу.
Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық
қабілетін дамыту. Тіл ұстару екі тілде еркін сөйлеуге орысша, қазақша үйрету. Өз
мамандығы бойынша еңбекке араласқан кезінде жұмыс орындарында, мекемелерде іс
қағаздарын сауатты және еркін жаза білуге үйрету.
Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.
Тәрбиелік мақсаты: Іс қағаздарын толтыру кезінде ұқып-
тылыққа, жауапкершілікке және
мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла
туға бейімдеу
Үйлестіру
Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.
Сабақтың
түрі: дамыта оқыту, аралас
Ұйымдастыру
формасы: топтық, дербес, жұптық
Сабақтың
өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу
- сөз әдісі
- әңгіме
- дәріспен жұмыс
- сұрақ-жауап
Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.
Құжаттар үлгісі салынған папкалар
Техникалық
құралмен жабдықтау: Дербес компьютер
Пәнаралық
байланыс: Орыс тілі, хатшы ісі, қазақ тілі
Сабақ барысы.
Ұйымдастыру - сәлемдесу.
кезеңі: - кезекшімен сұхбат
Мотивациялық
кезең:
1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.
2. Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.
3. Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу
4. Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық
кезең: 1. Коммерциялық хат алмасу туралы кіріспе әнгіме
2.Мамандық бойынша іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру
3.Сөздік жұмысын жүргізу
4.Әдістемелер мен жұмыс
5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау
Тәжірибе бойынша
Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

Рефлексивті
бағалау кезеңі: - сабақты қорытындылау
- оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
- бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
- тәжірибе жұмысын қорғау
- сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
Үй тапсырмасы:
Бақылау сұрақтар.
1. Коммерциялық хаттың жазылу стилі қандай болуы тиіс?

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Тең дәрежеде, өзара құрметке негізделген қарым-қатынас формалды түрде де,
формалды емес тұрғыдан да жүзеге асырылуы мүмкін. Коммерциялық хатты жазуда жеке
адамның қабылдауына ептеліп бағытталған ресми тілді қолдану онша лайықты болмай
шығады.
Одан гөрі күнделікті достық қарым-қатынас түріндегі сөз хат мазмұнына сенімділік
арттырады. Ол қисындылығымен ғана емес, қысқалығымен де, эмоциялығымен де,
нақтылылығымен де әсер етеді
Сөздің әсерлілігі, бірегейлілігі оның жағымды сапалары ретінде “Сөз мәдениеті”
тарауында қарастырылған еді. Бұл жерде біз іскерлік хаттардың батыс авторлары көңіл
аударған қажетті стилистикалық сапаларына дән қоймақпыз.
Алдымен сөздің бірегейлілігі туралы жалпылама түрде бір-екі ауыз сөз.
Жарнаманың шаблонды мәтіні сіздің көңіліңізді аудара алмайды. Мысалы, газеттерде (сан
рет қайталанған мынадай хабарлама: «Ұйым базар бағасынан анағұрлым төмен бағамен
ұсынады...» (өткен жылғы жауған қардай жаңа). Сондықтан мәтінге назар аударту үшін,
оны әр түрлі тәсіл арқылы жанжандырып, құбылту қажет. Әрине, шектен шықпау керек.
Артық қылам деп тыртық қылуға болмайды. Тіл шығармашылығының бірегейлігі – басқа
адамға түсінікті болатындай дәрежеде болуы керек. Дегенмен де бір адамның сөзі –
айрықша әсерлі, екінші адамның сөзі - өзіне еш көңіл аудармайды, әсерлі емес.
Әсерлі сөз – тілдік талғамның нәтижесі, ол – ұзақ оқу, жаттығу жұмыстарының, өз
сөзіңді талдап, талғап, өңдеп қолдану бағытында мақсатты түрде істеген жұмыстарынның
нәтижесі.
Сөз құру, сөйлеу мәнерін жетілдіру үшін не істеу керек? Оған Д. Карнеги, Р. Теппер,
П. Соппер қандай кеңес береді екен?
Поль Соппер «Сөз өнерінің неіздері» деген кітабында сөздің айрықша болуы ойдың,
идеяның айрықша болуынан дегенді айтады. «Ой сонылығы, - дейді ол, - өзіндік сөйлеуде
ерекше сезіледі». Оның пікірінше, ерекше әсерлі болатындар – сезімдік қабылдауғ
бағытталған сөздер мен сөйлемдер.
Алайда кейбір әсері мол деген сөздердің өзі жиі қолданылғаннан ескі көйлектей
тозады, жаттандыға айналып, жауыр болады. Сондықтан көсемсөзші шаблонға айналған
мұндай сөздерден сақ болғаны жөн.
П. Соппер көп қолданыстан әбден жауыр болған мақал-мәтелдерді де пайдаланбауға
кеңес береді, оның есесіне қолданыста аз кездесетін мақал-мәтелдерді, қанатты сөздерді
көбірек іске жарату қажет.

Сөздің бойына қан жүгіртіп, тірілту үшін көне замандардан кел жатқан тәсіл –

Cабақ:
Күні:

Тақырыбы: Хат-хабарларды ресімдеу ережесі

Рефлексивті

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал

Іскерлік хаттар осы кезге дейін байланыстың ең көп тараған түрі болып келді. Телекс,
телефон, компьютерлік байланыс өте тез, жылдам іске асады, алайда хаттың да өз
артықшылығы бар: ол көлемі, арзандығы, әсіресе, заң тұрғысынан тыңғылықтығымен
маңызды.
Шет елдерде хаттың формалдық жағына ерекше көңіл бөледі. Өйткені әріптесіңмен
қарым-қатынасынды ушықтырмас үшін – хабар алмасу этикетін қатаң сақтау керек.
Іскерлік хаттар фирма не ұйымның деректемелері бар арнаулы қағазға (бланк)
жазылады. Оның сыртқы түрі фирманың өзіндік бет-бейнесін береді, сондықтан оны
безендіру ұсақ-түйегіне дейін ойластырып жасалады.
Халықаралық ережелер бойынша мекен-жай екі рет жазылады: конверттің төменгі оң
жағына және хаттың сол жақ жоғарғы бұрышына. Егер хат көрінетін конверт түріне
салынса, онда мекен-жай хаттың сол жақ жоғарғы бұрышына бір-ақ рет жазылады. Демек,
онда хат алушының мекен-жайы конверттің ашық жерінен көрініп тұратындай болып
орналастырылуы керек.
Хаттың міндетті түрде болуға тиіс келесі тізбесі – хат арналған адамның аты-жөні. әр
мемлекетте аты-жөнін жазудың әр түрлі дәстүрі қалыптасқан, бірақ көбінесе алдымен
атын, содан кейін тегін жазу қалыптасқан. «Мырзаға», «Докторға» деген арнаулар және
басқалары міндетті түрде қысқартылған түрде беріледі.
Одан кейін қабылдаушы жұмыс істейтін фирманың аты, мекен-жайы жазылады: үйдің
нөмірі, көше аты. Ең соңында қала, штат (графство, кантон т.б.), пошта индексі және елдің
атауы тұрады. Толық мекен-жай, мысалы, былай жазылады:

К. Липински мырзаға,

Жіберуші фирманың деректемелерінен кейін жіберілген күні көрсетіледі. 12.05.97

дәстүрлі мынадай сөздерден тұрады: «Қымбатты (тегі) + мырза (немесе ханым)» немес

Сіздің «Омега» жобасы бойынша ұсыныстарыңыз жөнінде,

Cабақ:
Күні:

Пән: Іс құжаттарды мемлекеттік тілде жүргізу.
Тақырыбы: Құжат айналымын ұйымдастыруға қойылатын талаптар және оның
көлемін қысқарту жолдары
Мақсаты: Білімділік: Теориялық материалдарды тәжірибе жүзінде қолданыла білуге
үйрету, құжаттарға қоятын талаптарды толық игеру. Жалпы іс қағаздарын мемлекеттік
тілде сауатты жаза және толтыра білуді үйретуде жоғары нәтижеге қол жеткізу.
Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық
қабілетін дамыту. Тіл ұстару екі тілде еркін сөйлеуге орысша, қазақша үйрету. Өз
мамандығы бойынша еңбекке араласқан кезінде жұмыс орындарында, мекемелерде іс
қағаздарын сауатты және еркін жаза білуге үйрету.
Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.
Тәрбиелік мақсаты: Іс қағаздарын толтыру кезінде ұқып-
тылыққа, жауапкершілікке және
мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла
туға бейімдеу
Үйлестіру
Деректемелері: Екі тілде толтырылатын құжаттар үлгілері.
Сабақтың
түрі: дамыта оқыту, аралас
Ұйымдастыру
формасы: топтық, дербес, жұптық
Сабақтың
өтілу әдісі: - коммуникативтік сөйлеу
- сөз әдісі
- әңгіме
- дәріспен жұмыс
- сұрақ-жауап
Сабақтың
көрнекілігі: Құжаттар үлгісі көрсетілген плакаттар.
Құжаттар үлгісі салынған папкалар
Техникалық
құралмен жабдықтау: Дербес компьютер
Пәнаралық
байланыс: Орыс тілі, хатшы ісі, қазақ тілі
Сабақ барысы.
Ұйымдастыру - сәлемдесу.
кезеңі: - кезекшімен сұхбат
Мотивациялық
кезең:
1. Сабақтың тақырыбымен таныстыру.
2. Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.
3. Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу
4. Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық
кезең: 1. Құжаттаманы басқару туралы кіріспе әнгіме
2.Мамандық бойынша іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру
3.Сөздік жұмысын жүргізу
4.Әдістемелер мен жұмыс
5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау
Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

Рефлексивті

Қолданылған

Тақырып бойынша қысқаша материал