ПӘнді оқыту бойынша әдістемелік ұсыныстар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

пәнінен
ПӘНДІ ОҚЫТУ БОЙЫНША

мамандықтарының студенттеріне арналған

Павлодар
Практикалық сабақтардың тізімі мен мазмұны.
Тақырып 1. Мектептің психологиялық қызметтің жұмысында жүйелік тәсілді қолдану

Мектептің психологиялық қызметінің мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың негізгі прициптері мен бағыттары. Оқушылармен диагностикалық, кеңестік, түзетушілік жұмысты жүзеге асыруды қажет ететін деңгейлер. Психологиялық дамудың қалыпты және патология түсінігі.

Есті зерттеу. Жастың жалпы мінездемесі. Мектепке дейінгі оқушылармен психодиагностикалық жұмыстың негізгі принциптері. Депривация және оны анықтау жолдары. Мектепке дейінгі оқушылардың танымдық сферасын зерттеу. Ойлау қабілетін зерттеу. Мектепте оқуға психологиялық дайындығын анықтау. Балалар мен ата-аналардың арасындағы тұлғаралық қатынастарды зерттеу. Эмоционалды-аффективті сферасының диагностикасы.

Бастауыш сыныптегі оқушылардың зейнін бағалау. Зейіннің тұрақтылығын бағалау. Динамикалық зейіннің көлемін бағалау. Зейіннің бөлінуін бағалау. Қысқа уақыттық есте сақтауды бағалау. Бастауыш сынып оқушылардың ойлау қабілетін бағалау. Вербалды-логикалық ойлауды бағалау. Бейнелік ойлауды бағалау. Бастауыш сынып оқушының тұлғалық ерекшеліктерін бағалау. Практикалық психологтардың жұмыстарында грфикалық тәсілдерін қолдану. Бастауыш сынып оқушының өз-өзін бағалауы және жетістікке жету ұмтылысының деңгейі. Оқушының психологиялық ерекшеліктерін анықтау мақсатында бақылау әдісін қолдану.

Жасөспірім шақтың ерекшеліктері. Жасөспірім шақта өз-өзін өзектендіру мәселесі. Зейінді бағалау (Мюнстерберг әдісі бойынша). Жасөспірімдердің танымдық сферасын зерттеу. Интеллект деңгейін диагностикалау. Тұлғалық профильды құрастыру ( 16 факторлы сұрақнама). Темпераменттің типін анықтау. Жасөспірімдерде мінез акцентуациясын анықтау. Патомінездік диагностикалық сұрақнама (ПДС). Шмишектің тест-сұрақнамасы көмегімен жасөспірімдердің акцентуациясын анықтау. Жасөспірімдерде агрессия күйін диагностикалау. Жасөспірімдерде үрейлік деңгейін анықтау.

Жеткіншек жастың ерекшелігі. Жүйке әрекет типінің мінездемесі. Әзіл фразалар тесті көмегімен мотивоциондық сферасын зерттеу. Тұлғалық ерекшеліктерін анықтау. Кәсіби бағдарлау міндеттерімен байланысты танымдық қызығушылықтарын зерттеу. Алғашқы кәсіби кеңес беру үрдісінде коммуникативті және ұйымдастырушылық әуестіктерін бағалау. Үрей деңгейін анықтау. Субдепрессия-төмен көңіл-күйдің көріну деңгейін өлшеу. Жүйке-психикалық кернеуін бағалау. Астения, төмен көңіл-күй, жүйке-психикалық кернеуін бағалау. Бақылау локализациясын анықтау. Әзіл фразалар тесті көмегімен мотивоциондық сферасын зерттеу. Аффиляция мотивацияны өлшеу. Жетістік мотивациясын өлшеу. Жоғары сынып оқушыларының мінез-құлық мотивациясын анықтау. Жоғары сынып оқушыларының мінез акцентуациясын анықтау амалдары. (Э.Г. Эйдемиллердің мінез акцентуациясының аугоидентификация әдісі). «Автопортрет» әдістемесі. «Тіршілік етпеген жануар» әдістемесі.

Психолог іс-әрекетінің ерекшелігі, басқа адам-адам кәсіп салаларынан басты ерекшеліктері. Педагогикалық іс-әрекетінің барьерлері. Психогеометриялық тесттің көмегімен тұлғаны зерттеу. Педагогтың кәсіби іс-әркетін бағалау. Тұлғаның типологиялық ерекшеліктерін анықтау. Оқытушының тұлғалық кәсіби бағытталуын бағалау. Педагогтың агрессивтілігін бағалау. Педагогтың эмпатияға қабілеті. Оқытушының қарым-қатынасқа икемділік деңгейін бағалау. Құптау мотивацияға өз-өзін бағалау шкаласы. Конфликттарда жауап қайтару амалдарын бағалау. Шаруашылық іс-әрекетіне педагогтың қабілеті. Педагогикалық ұжымда психологиялық климатты бағалау.

Мектепке дейінгі ата-аналарымен психологтың жұмыс жасауы. Отбасыда психологиялық климатты анықтау. Ата-ана қатынасының тест-сұрақнамасы. «Үй-ағаш-адам» тесті. Ата-аналардың бағдарлануын және реакцияларын өлшеу әдістемесі.

Зейінді дамыту амалдары. Есте сақтау қабілетін дамыту амалдары. Ойлау әрекетін дамыту амалдары. АДМТ тестінің нәтижелері бойынша түзету бағдарламасы. Қиял дамыту амалдары.

Жұмыстың негізгі бағыттары мен принциптері. Балалық жастағы тұлғалық дамудың бұзылуы. Тұйықтық және оны түзету жолдары. Тұйық балалармен түзету жұмыстары. Тұйық балалардың ата-анасымен түзету жұмыстары. Тұлғалық қарым-қатынастың бұзылу мен байланысты қорқулар. Тұлғалық қарым-қатынастың бұзылу мен байланысты емес қорқуларды түзету амалдары.

Психологиялық босанысу кабинеты жүйке-психикалық денсаулықты алдын-алу амалдарының бірі. Нейролингвистикалық бағдарламалау көмегімен оқытушының психикалық өз-өзін реттеушілік. Аутогенді машықтану. Оқушылардың реабилитация мақсатында музыкалық құралдарды қолдану. Психологтың жұмысында түсті қолдану.

10.2.2 Студенттердің өзіндік зерделеуіне шығарылған тақырыптар

1. 
   Адам өмірінде мамандықтың ролі және мамандық әлемі туралы түсінік.
   
2. 
   Психологтың кәсіби портреті
   
3. 
   Практикалық психологтың құқық пен міндет статусы
   

1. 
   Адам тануға психологиялық амалдың спецификасы
   
2. 
   Адам танудың психологиялық амалдың басқа тану амалдардан ерекшелігі (философиялық, медициналық, діни).
   
3. 
   Шығармашылық және психология
   

1. 
   Психикалық дамудың қалыпты және патологиялық жағдай түсінігі
   
2. 
   Антикалық денсаулық эталоны
   
3. 
   Денсаулықтың бейімделу эталоны
   
4. 
   Денсаулықтың антропоцентрикалық эталоны
   
5. 
   Психикалық денсаулықты анықтауда әрекеттік амал
   
6. 
   Психикалық денсаулық күрделі деңгейлік құрылыс ретінде
   

1. 
   Психологиялық диагноз – диагностикалық-түзету жұмысының орталық мезеті.
   
2. 
   Диагноз қоюдағы қиындықтар
   
3. 
   Зерттеу кезеңдерінің нәтижесінде болжам
   

1. 
   Диагностикалық жұмыстың міндеттері
   
2. 
   Диагностикалық процедураларын өткізу әдістемесі және көрсеткіштерді интерпретациялау.
   

1. 
   Оқушылармен түзету жұмысының әдістемесі.
   
2. 
   Оқушылармен түзету жұмысын ұйымдастыру спецификасы
   
3. 
   Тақырып 7. Психотерапия – психологиялық көмек беру әдістерінің бірі
   
4. 
   Психотерапиялық бағыттылықтың ерекшелігі
   
5. 
   Психотерапияның әдістері
   

1. 
   Қабілеттілік және дарындылық
   
2. 
   Дарындылықтың айқындалуы
   
   1. 
      таным дамуының ерте жетілуі
      
   2. 
      дамудың психоәлеуметтік аспектісі
      
   3. 
      дене көрсеткіштері
      
3. 
   Дарынды балалармен өзара әрекеттесу ерекшеліктері
   
4. 
   Мектепке дейінгі балалардың дарындылығын диагностикалау.
   

1. 
   Балалардың конструктивті емес мінез-құлық психологиялық-педагогикалық мәселе ретінде
   
2. 
   Балалардың конструктивті емес мінез құлықтың себептері мен типтері
   
3. 
   Балалардың конструктивті емес мінез-құлқын бағалау критерий мен диагностикасы
   
4. 
   Балалардың конструктивті емес мінез-құлқын түзету жұмыстары
   

1. 
   Психологиялық кеңес беру түсінігі. Индивидуалды кеңес берудің әдістері.
   
2. 
   Топтық кеңес берудің әдістері.
   

1. 
   Білім беру мекемелерінің педагогтарына кеңес ебур үрдісін ұйымдастыру.
   
2. 
   Ата-аналармен кеңес беру жұмысын ұйымдастыру.
   

Оқытушы мен студенттердің академиялық этикасының саясаты университеттің ішкі тәртібінің ережелеріне сәйкес болуы тиіс. Оқу үдерісіне белсенді түрде қатысуы қажет. Оқу материалы бойынша сұрақтар қою, тиянақты жауаптар беру және өзіндік көзқарастарды таныту өте маңызды. Оқытушы мен курстастарды сыйлау керек. Оқытушы сөйлегенде, дауыстап әңгімелесуге болмайды, екінші ескертуден соң студент аудиториядан шығарылады. Сабақтарды орынды себепсіз босатуға тыйым салынады. Әрбір себеп анықтамасымен расталуы қажет. Студент босатқан сабақтарының орнын оқытушының анықтаған уақытында толықтырылуы тиіс. 10 минуттан артық кешіккен студент сабаққа жіберілмейді. Сабаққа кешігудің немесе келмеудің себептерін алдын-ала ескерген жөн. Үй тапсырмасын және басқа жазба жұмыстарды дерт кезінде тапсыру қажет. Бақылау жұмысын, тестті емтиханды тасыруда көшіруге жол берілмейді. Оқытушының кщнсультациясына қатысуы міндетті. Сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілген қалыпта болуы талап етіледі. Сағыс шайнауға, дөрекілік пен мәдениетсіздіктің белгісі ретінде қатаң тиім салынады.

Оқу процесіне қатысу дегеніміз – сабаққа қатысу, пікірталаста және топ жұмысында белсенділік көрсету, топтастарының оқуына әсер ету.

Сабаққа 100 пайыз қатысып, берілген тапсырмаларды уақытымен және дұрыс орындаса – ең жоғарғы 100 балл қойылады. Курсты меңгеру барысында төмендегідей баллдары қойылады:

• 
  Дәріске қатысу – 1 балл, конспектің бар болуы -1 бал
  
• 
  Тәжірибелік сабаққа қатысу – 1 балл, тәжірибелік жұмысты орындау 5 балл (оның ішінде үй тапсырмасын орындау – 3 балл, сұраққа жауап беру, жаттығу жұмыстарын орындау, тақырып бойынша талдау жасау – 2 балл)
  

• 
  Материалды толық меңгеру – 10 (екінші рейтинг кезінде – 13) балл.
  
• 
  Сұрақтарға жауап бере алу 4 (5) балл.
  
• 
  Материалдың мазмұндалуына шығармашылық көзқарас және өз ойын айта білу – 3 балл.
  
• 
  Грамматикалық және стилистикалық сауаттылық – 1 балл.
  

Мәселен, дәрісті орынды себепсіз босату үшін 2 балл шегеріледі (-2); дәрістің шала конспектіленгені үшін жарты балл кемітіледі (-0,5); тәжірибелік сабақтарда белсенділік танытпай, немқұрайды қатынасу ең кем дегенде жарты баллды шегеруімен (-0,5) жазаланады.

Толық дұрыс жауап 100 баллмен бағаланады, оның ішінде:

100-90 балл – тиянақты, дәйекті, байланысты, толыққанда жауап; балдардың шегерілуі жауаптың мәнін және дұрыстығын бұзбайтын кемшіліктердің кездесуімен байланысты;

89-75 балл – материалды толық игергендігі, мәселе бойынша әдебиеттерді білетіндігі көрінетін және қосымша сұрақтардың қажеттігінсіз берілген жауапқа қойылады;

74-50 балл – студент тек негізгі материалды біледі, мәселе бойынша әдебиеттерді шатастырады, қойылған қосымша сұрақтарға жеткіліксіз жауаптар қайырады;

49-0 балл – студент толық және дұрыс жауап беруге қауқарсыз, қосымша сұрақтар оған көмектеспейді, мәселе бойынша әдебиеттер қарастырылмаған.

Пән бойынша рейтинг мына формула бойынша анықталады:

Р1(2)АҮ1 (2)*0,7+МБ1 (2)*0,3

мұндағы Р1, Р2, АҮ – бірінші, екінші рейтингінің, ағымды үлгерімнің

балдары;

РД(Р1+Р2)/2 – (емтиханға жіберілуі)

ҚорытындыРД*0,6+ҚБ*0,4

Егер студент емтиханда Ғ деген баға алса, оның қорытынды рейтингі анықталмайды. Ведомосқа «қанағаттанарлықсыз» деген баға қойылады.

1. 
   Педагогика. Дәріс курсы. – Алматы: «Нұрлы әлем», 2003.-368 бет.
   
2. 
   Ж.Әбиев, С.Бабаев, А.Құдиярова. Педагогика.-Алматы: Дарын, 2004.-448 бет.
   
3. 
   С.Ш. Әбенбаев. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. –Алматы: Дарын, 2004.-352 бет.
   
4. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған бағдарлама. // «Егемен Қазақстан», №16 қазан, 2004.
   
5. 
   Н.Хмель. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс. –Алматы: Ғылым, 2002.-170 бет.
   
6. 
   С.Қалиев, т.б. Тәрбие хрестоматиясы. –Алматы: Ғылым, 2001.-331.
   
7. 
   Педагогика. Лекциялар курсы. /Ред. басқарған Б.Р.Айтмамбетова, А.А.Бейсенбаева.-Алматы, 2001.
   
8. 
   «Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы» Оқулық: Аудармашылар: Қ. Қойбағаров, Д. Мадеев, Р. Шаймерденов, А. Файзоллаев. 2008.
   
9. 
   Байжанов З.Т. Жалпы педагогика: Оқу құралы. – Алматы: «Таймас» баспа үйі, 2008. – 168 бет.
   
10. 
    Бабаев С.Б., Оразов Ш.Б., Бабаева Қ.С. Педагогика: жалпы негіздері және тәрбие теориясы. Оқу құралы. – Алматы: Заң әдебиеті, 2008. – 124 бет.
    
11. 
     Әлемдік педагогикалық ой – сана. 10 томдық. 1 – том: Ежелгі дәуір / Жетекшісі Ә.Н. Көшербаева. – Алматы: «Таймас» баспа үйі, 2008. – 400 бет.
    
12. 
    Ғаббасов С. Педагогика мен психология негіздері. Оқу құралы. – Алматы: «Таймас» баспа үйі, 2008. – 448 бет.
    
13. 
    Жұмабекова Ф.Н. Мектепке дейінгі педагогика: Оқу құралы. – Астана: Фолиант, 2008. – 336 бет.
    
14. 
    Сәбет Бап-Баба. Жантану негіздері. –Алматы, 2001.
    
15. 
    Жүсіпбек Аймауытұлының психологиялық көзқарастары : студенттер мен мұгалімдерге арналған көмекші құрал / Қ.Б.Жарықбаев. - Алматы : Білім, 2000. - 75 б.
    
16. 
    Кереку-Баян кітапханасы Рухнама Кітапта : биография (Автобиография). 11-кітап. Жүсіпбек Аймауытов. - Павлодар : С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2003. - 240 б.
    
17. 
    Орысша-қазақша түсіндірме сөздік. Психология = Русско-казахский толковый словарь. Психология : сөздік / Құрас. Е.Арын. - Павлодар : С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2002. - 134 б.
    
18. 
    Жалпы психология : дәрісбаяндар жинағы / С. Б. Бап-Баба. - Алматы : Дарын, 2005. - 354 б.
    
19. 
    Асқаров Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері : оқу құралы / Е. С. Асқаров, Е. Қ. Балапанов, Б. Ә. Қойшыбаев ; Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі. - Алматы : ЖТИ, 2005. - 182 б. - (Информациялық мәдениеттің негіздері). - ISBN 9965-9293-8-6 : 410 т.
    
20. 
    Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. 10 томдық : ғылыми басылым. Т.5. Гуманистік психология. - Алматы : "Таймас" баспа үйі, 2005.
    
21. 
    Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі педагогика және психология: 4000-ға жуық термин : сөздік. - Алматы : Мектеп, 2002. - 254 б.
    
22. 
    Тарақов Ә.С. Аударма психологиясы және мәдениеті : оқулық / Ә. С. Тарақов. - Алматы : Қазақ университеті, 2005. - 58 б.
    
23. 
    Жұмасова К.С. Психология : оқулық / К. С. Жұмасова. - Астана : Фолиант, 2006. - 289 б. - (Кәсіптік білім).
    
24. 
    Сарсембаева Г.А. Социология және психология негіздері : сырттай оқу бөлімінін студенттері үшін бақылау жұмыстарының тақырыптары және оларды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар / Г. А. Сарсембаева ; Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі (Өскемен), Д.Серікбаев ат. ШҚМТУ. - Өскемен : ШҚМТУ, 2005. - 10 б.
    
25. 
    Бондарева Т.Г. Еңбек физиологиясы және психологиясы : 050731 "Еңбек және тіршілік қауіпсіздігі" мамандығының студенттеріне практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар / Т. Г. Бондарева, Д. К. Омарова, А. М. Рахметова. - Өскемен : ШҚМТУ, 2006.
    
26. 
    Сейталиев К. Жалпы психология [Текст] : оқу құралы / Қ. Сейталиев. - Алматы : Білім, 2007. - 359 б.