Пәннің мақсаты мен міңдеттері және оқу орны Пәннің мақсаты

Пәннің мақсаты мен міңдеттері және оқу орны

• 
  Жануарлар әлемінің тарихи дамуы және әртүрлілігі тұралы ұғым қалыптастыру;
  
• 
  Зоология ғылыми қозғарас қалыптастыруда және басқа пәндермен байланысын қорсету;
  
• 
  Жануарлардың негізгі даму деңгейлерін, жануарлардың жеке даму стадияларын, жануарлар әлемініңкқұрылуының негізгі зандылықтарының білу;
  
• 
  Зертелетін объектілерге жалпыбиологиялық және эволюциялық қозғарас қалыптастыру;
  
• 
  Адам өмірінде және табиғатта омыртқасыз жануарларың тәжірибелік маңызын көрсету;
  
• 
  Студенттерде жануарлар әлемін сақтау қарым қатынасын тәрбиелеу;
  

Практикалық тәжірибе дағдысына ие болу, тірі организмдерді бақылап, объектілермен өз бетімен жұмыс істеуге дағдылану.

1. 
   Жануарлардың негізгі даму деңгейлерін,жануарлардың жеке даму стадияларын, жануарлар әлемінің көп түрлілігінің себебін және оның құрылуының негізгі заңдылықтарын, органикалық әлемінің дамузаңдылықтарына деген қазіргі;
   

1. 
   Ғылымның негізгі даму заңдылықтарын және кезендерін
   

1. 
   Жануарлардың құрылымдық деңгейлердің мінездемесін;
   

1. 
   Жануарлар жүйеленуін, құрылысын, онтогенезін, экологиясын және кластарын;
   

1. 
   Жануарлар эволюциясының негізгі заңдылықтарын;
   

1. 
   Жануарлардың негізгі топтарының филогениясын;
   

1. 
   Омыртқасыздар зоологиясының дамуына үлес қосқан ғалымарды.
   

- Алған білімдерді ғылыми және тәжірибелік мәселелерді шешкенде пайдалану кажет; түрлердін биологиялық ерекшеліктерін ажырата білу керек, әр түрлі жануарлар топтарының өсімдік және жануарлар әлеміндегі маңызынажырата білу керек;

- практикалық тәжірибе дағдысына ие болу, тірі организмдерді бақылап, объектілермен өз бетімен жұмыс істеуге дағдылану. Анықтауыштармен жұмыс істеуді

Пререквизиттер: мектеп зоологиясы курсы, Эволюциялық ілімінің негіздері, Төменгі сатыдағы өсімдіктер систематикасы

№пп	Тақырыпаталуы	Сағат саны
		Дәр.	Тәж.	Зерт	СӨЖ
1	Кіріспе	2	1	1	5
2	Бір клеткалы жәндіктер Бір клеткалылардың жалпы сипаттамасы	2	-	1	5
3	Паразиттік тіршілік ететін қарапайымдылардың типтері	1	-	1	6
4	Инфузориялар типі	2	-	1	5
5	Көп клеткалы жануарлар. Көп клеткалылардың шығу тегі жөніндегі гипотезалар	2	1	-	6
6	Үсті нағыз көп клеткалылар Эуметазоа	2	-	2	5
7	Екі жақты симметриялы Бөлім тармағы қуыссыздар	3	1	2	6
8	Алғашқы қуыстылар бөлім тармағы	2	-	1	6
9	Целом қуыстылар	2	-	1	6
10	Моллюскалар типі	2	1	1	6
11	Буынаяқтылар типі	2	1	-	7
12	Желбезектыныстылар тип тармағы	2	-	1	6
13	Кенірдектыныстылар тип тармағы	1	-	2	6
14	Насекомдардың эволюциялық жолдары	2	1,5	-	7
15	Тип үсті екінші реттік ауыздылар	1	-	-	5
16	Тікентерілілер типі	2	1	1	3
Жалпы:		30	7,5	15	90

Пәннің теориялық курсының мазмұны
Тақырып 1. Кіріспе

Жер бетінде тірі заттың пайда болуы. Тірі организмдердің патшалықтарға бөлінуі. Жануарлар және өсімдіктер патшалықтары. Биологияның ботаника және зоологияға бөлінуі.

Тірі организмдер классификациясына қазіргі замандағы көзқарастар.Тірі табиғаттағы патшалық сандары. Зоологияның бағыттарға және «өз бетінше» ғылымдарға бөлінуі. Зоологияның пәні және мақсаттары. Зоологияның пәні және мақсаттары. Зоологияның биология ғылымдарының арасындағы орны және олармен байланысы: морфологиямен, систематикамен, экологиямен, генетикамен, зоогеоргафиямен, палеонтологиямен, этологиямен, биохимиямен, биофизикамен, гистологиямен, физиологиямен, цитологиямен, эмбриологиямен. Зоологияның практикалық маңызы: а) халық шаруашылығындағы кәсіптік және үй жануарлары, ауыл шаруашылығындағы зиянкестері; б) медицина мен малдәрігерлік ісінде.

Зоология- жануарлар дүниесінің алуан түрлілігі, эволюциялық дамуы, биосферадағы және адамның өмір сүруіндегі маңызы туралы ғылым . Зоологияның қысқаша даму тарихы. Зоологияның негізгі даму кезеңдері және бағыттары: зерттеу жұмысының салыстырмалы эволюциялық және эксперименттік кезең. Микроскоптың ашылуы. Зоологияның дамуында үлкен үлес қосқан көрнекті ғалымдардың еңбектері: К. Линнейдің, Ж.Б. Ламарктың, Ж. Кювьенің, Ч. Дарвиннің, т.б.

Жануарлар зерттеу жұмыстарының негізгі бағыттары. Зоологиялық классификациялық негіздері. Жануарлар әлемінің системасы.
Тақырып 2. Бір клеткалы жәндіктер Бір клеткалылардың жалпы сипаттамасы .

Бір клеткалылардың жалпы сипаттамасы.Патшалық тармақтарың типтерге бөліну принциптері. Қарапайымдылардың құрылысының ерекшеліктері, көбею түрлері, қарапайымдылардың маңызы, таралуы. Саркомастигофоралылар типі-Sarcomastigophora.Эволюциялық дамуындағы жыныс процессі.Қозғалу органеллалар құрылысының өзгеру тенденциялары. Тип фелогениясы. Талшықтылар тип тармағы. Талшықтылардың әрекеттену типтері. Талшықтылардың экологиясы, таралуы, практикалық маңызы. Паразитизмнің шығу тегі, қауымдық талшықтылардың жалпы сипаттамасы, көбею, изогамия, анизогамия. Опалина тип тармағы. Жалпы сипатаммасы, көп ядролық қарапайымдылар.Саркодиналар тип тпамрғы. Жалған аяқтары, олардың құрылысы, атқаратын қызметі, систематикасы, сипаттамасы, таралуы. Фораминифераларың тіршілік циклі.Саркодиналар тип тармағының маңызы.

Қарапайымдылар типтері барлық өкілдері тек паразиттік тіршілік ететін. Паразиттік тіршілік ететін бір клеткалылар типтерінің систематикалық жағдайы жөніндегі қазіргі уақыттағы қозғарастары. Паразиттердің негізгі және аралық иелері. Трансмиссивті аурулар. Типтер: Опикомплекстер, Миксоспоридиялар, Микроспорииялар, Асцетоспоридиялар, Лабиринтулалар.

Кірпікшелілер. Ядролық аппаратының ерекшелігі және көбеюі (конъюгация, аутогамия). Кірпікшелілердің систематикасы, кластары және отряд үстілері, қарапайымдылардың құрылыс типтері, шығу тегі, басқа жануарлармен қарым қатынасы.

Бір клеткалы және көп клеткалы организмдерді салыстыру. Көп клеткалы жануарлардың қауымды қарапайымдылардан айырмашылығы. Көп клеткалылардың тканьдық құрылысы, орық апырақшалар туралы ілім. Көп клеткалылардың эмбрионалды даму этаптары. Көп клеткалылардың шығу тегі гипотезалар: Э. Геккельдің, О. Бючлидің, И.И. Мечниковтың, П.П. Ивановтың, А.А. Захваткинің,И. Хаджидің. Метазоа дамуының тенденциясы.

Үсті фагоциттелла тәрізділер. Тақталылар типі. Трихоплякстың ашылуы және құрылысы.. Ағзалардың мекен орналасу әдістері.Губкалар типі. Лардың практикалық маңызы және фелогенясы.
Тақырып 6. Үсті нағыз көп клеткалылар Эуметазоа

Сәулелі симметриялы. Ішек қуыстылар және ескектілер типтері. Ішек қуыстылармен ескектілердің ұқсастық және айырмашылық белгілері. Бұлшық ет және жүйке жүйесінің пайда болуының ұрпақ ауысып отыруы.(метагенез). Ішек қуыстылардың систематикасы, фелогенисы, практикалық маңызы.

Үш қабаттың дамуы. Паренхима. Ет тері қапшықтың құрылысы. «Қурт» деген не? Паренхима. . Жалпақ құрттар типі. Систематикасы. Сорғыштар класы. Құрылыс ерекшеліктері. Гермафродиттер және гермафродитизм. Жалпақ құрттардың филогениясы және практикалық маңызы.Таспа құрттар класы. Морфологиялық және биологиялық ерекшеліктер.

Жұмыр құрттар типі. Алғашқы дене қуысының пайда болуы. Ауыз және артқы тесіктері бар үш бөлімді ішек. Немертиндер типі қан айналу жүйесінің пайда болуы.

Трохофорлылар тип үсті. Көпжасушалылардың эмбрионалды дамуының этаптары. Сақаналы құрттардың жалпы мінездемесі. Құрылыс ерекшеліктері. Трохлфораның құрылысы. Метамерия. Целомодукталардың зәр шығару жүйесімен байланысы. Тип жүйесі.Кластар.Көпқылтандылар, азқылтандылар, сүліктер.

Дененің бөлінуі. Екіншілік қуыстын пайда болуы. Мантия. Тип жүйесі. Сауытылар және Сауытсыздар класы.Бақалшақтылар тип тармағы. Моноплакофоралар класы. Тақта желбезектілер класы. Інжу, Аквакультура. Бауыраяқтылар класы. Невр жүйесі сен сезім мүшелерінің құрылыс ерекшеліктері. Күрекаяқтылар класы.

Буынаяқтылардың жалпы сипаттамасы. Гетерономды сегменттерінің дамуы. Аяқтары және олардың шығу тегі. Ауыз аппаратының құрылысы.Филогениясы және систематикасы. Трилобиттәрізділер тип тармағы. Хелицералылар тип тармағы. Семсерқұйрықтылар класы және өрмекшітәрізділер класы. Өрмекшітәрізділердін негізгі отрядтары. Тәжірибелік маңызы.

Жалпы сипаттамасы. Хелицералылар тип тармағы. Дене сегментациясының ерекшеліктері. Кластын қазіргі заманғы систематикасы. Көбеюі. Аквакультура.

Систематикасы. Көпаяқтылар класы,жалпы сипаттамасы.Олардың құрылыс ерекшеліктері, таралуы, экологиясы, биологиясы, тіршілік етуі және олардың адам өмірі мен ауылшаруашылығы үшін маңызы. Көпаяқтылар класы. Насекомдар. Насекомдардың метаморфозі.

Ауыз аппаратының, аяқтарының, қанаттарының типтері және олардың құрылысы.Суда тіршілік етуге бейімделуі.

Қауым құрайтын насекомдар Суда және топырақта тіршілік ететін насекомдар,олардың құрылыс ерекшеліктері, таралуы, экологиясы. Практикалық маңызы, адам мен жануарлардың паразиттері немесе ауруларды тарататын насекомдар ретінде маңызы.

Тақырып 15. Екінші реттік ауыздылар

Екінші реттік ауыздылардың бірінші реттік ауыздылардан ерекше белгілері.Мезодерма қабатының энтероцельдік жолмен пайда болуы.Целом құысының пайда болуы.

Жалпы сипаттамасы. Радиальдық симметрия және оның пайда болуының себептері. Тікентерілілердің систематикасы, кластардың, өкілдердің сыртқы пішіні, тіршілік етуі.

Омыртқасыздар зоологиясы курсының пәні, міндеттері. Зерттеу әдістері.Жануарлар әлемінің қазіргі заманғы жүйесі.

Жануарлар әлемінің маңызы. Зоологияның тарихы. Жануарлардың құрылыс жоспары.

Әдебиет:[1-4, 5-11]
Тақырып 2. Көп клеткалы жануарлар. Көп клеткалылардың шығу тегі жөніндегі гипотезалар

Көпжасушалы жануарлар типпатшалығы – Metazoa.

Көпжасушалылардың пайда болу теориясы. И.И. Мечниковтын фагоцителла теориясы. Көпжасушалылардың классификациялау принциптері. Типтегі филогенетикалық қарым қатынастары.

Әдебиет::[1-4, 5-11]
Тақырып 3. Екі жақты симметриялы Бөлім тармағы қуыссыздар

Тип Плоские черви – Plathelminthes.

Понятие о гельминтах. Характерные признаки типа. Дегельминтизация. Особенности строения ресничных червей свидетельствующие об их родстве с кишечнополостными. Отличие первичной полости тела от вторичной.

Әдебиет::[1-4, 5-11]
Тақырып 4. Моллюскалар типі

Моллюскалар немесе Жұмсақ денелілер – Mollusca.

Екі жақты симметрияның адам және табиғаттағы маңызы. Молюскадалардағы ароморфоз қалай байқалады құрттарға қарағанда. Көректік тізбектердегі моллюскалардың маңызы.

Насекомдардың классификациясы. Әр түрлі қоршаған ортаның жағдайларына насекомдардың бейімделуі. Насекомдар – өсімдіктер тозандатқыштары. Насекомдардың мінез құлқылары.

Насекомдардың эволюциялық жолдары. Мәдени өсімдіктерге зиянды насекомдар. Инеліктер отряды. Қатты қанаттылар отряды.

Теңіз жұлдыздар.Теңіз кірпісі. Мшанқалар.

Микроскоппен жұмыс істеу ережелері.Омыртқасыздар зоологиясы сабақтарында микроскопиялық объектілерді зерртеуде техникалық құрал жабдықтар. Микроскоптар, кодоскоптар,штативті ұлғайтқыш шынылар және тағы басқа микроскопиялық құрал жабдықтармен таңысу. Саркодалар класы – Sarcodina. Амёбалар отряды – Amoebina .

Өкілі амеба протей – Amoeba proteus.

Әдебиет:[3-4]
Тақырып 2. Бір клеткалы жәндіктер

Бір клеткалылардың жалпы сипаттамасы

Амебаны мысалға ала отырып саркодалар құрылысымен таңысу. Уақытша препараттар дайындау. Қабыршақты жалғанаяқтылардың құрылыс ерекшеліктері (диффлюгия, арцелла).Қабыршақты фораменифералардың құрылысы. Өсімдіктектес талшықтылардың құрылыс ерекшеліктері. (эвглена, вольвокс).

Ұн қоңызының личинкасын сойып ішегінен уақытша препараттар дайындау.Грегариналардың құрылысы мен даму циклдері. Эймерияның және безгек плазмодиясының құрылысы мен даму циклі.

Инфузория типі.Құрылысы. Инфузориялардың жынысты көбеюі- коньюгация, аутогамия. Инфузориялардың алуан түрлілігі (сувойка, стилонихия, стентор).

Губкалардың сыртқы және ішкі құрылысы. троение губок-аскон, сикон, лейкон.Қанқасы. Даму ерекшелігі. Геммула.

Ішекқұыстылардың құрылысымен тұшы су гидрасы арқылы таңысу.Тірі гидраның уақытша препараттарын жасау. Тұрақты препараттан гидраның тканды құрылысымен танысу. Гидраның көлденен және ұзынынаң кесінділері. Теңіз гидроидті полиптердің тіршілік циклымен обелия арқылы танысу.

Сцифоидтық медузалардың құрылысы және тіршілік циклы. Маржан полиптердің құрылысы. Антозоа құрылысымен актиния және маржан полиптері арқылы танысу.

Жалпақ кірпікшелі құртардың құрылысымен ақ планария арқылы танысу. Тері бұлшық ет қабы, құрылысы. Гермафродитті жыныс жүйесі. Дигенетикалық сорғыш құрттар класы. Олардың құрылысы мен тіршілік циклі.

Таспа құртттар класы. Олардың құрылысы мен тіршілік циклі.

Әдебиет:[3-4]
Тақырып 7. Алғашқы қуыстылар бөлім тармағы

Жұмыртқұрттар класының құрылысын аскариданы мысалға алып қарастыру. Аскаридадан арқылы препараттар жасау.

Жұмыр құртардың алуантүрлілігі. Қылқұрттар, коловраткалар және т.б.

Көпқылтанды құрттардың құрылысы. Нереида.

Аз қылтанды құрттардың құрылысы. Жауын құртының ас қорыту, жыныс жүйесі.

Жауын құртының ас көрыту, жыныс жүйесі.

Әдебиет:[3-4]
Тақырып 9. Моллюскалар типі

Тақтажелбезектілердің ішкі және сыртқы құрылысы. Айқұлақтын дамуы. Глохидияның құрылысы.

Бауыраяқтылардың сыртқы және ішкі құрылысы.

Тұщы су моллюскаларды

Өзен шаянының сыртқы және ішкі құрылысы. Өзен шаянының аяқтарының өзгеруі.Тірі және фиксацияланған өзен шаяны. Шаянтәрізділердін личинкаларының типтері- науплиус, метанауплиус, мизинті стадиясы.

Өрмекшітәрізділердің сыртқы құрылысы және алуан түрлілігі.

Әдебиет:[3-4]
Тақырып 11. Кенірдектыныстылар тип тармағы

Насекомдардың сыртқы және ішкі құрылысы. Денесінің тармаларға бөлінуі. Насекомдардың ауыз аппаратының құрылысы. Насекомдардың аяқтарымен қанаттарының типтері, олардың құрылсы. Насекомдардың құрылысы. Насекомды аңықтау. Насекомдардың постэмбриондық дамуы.

Мшанкалардың , иінаяқтылардың сыртқы және ішкі құрылысы.

Бұл типте жататын өкілдерінің құрылыс ерекшеліктері. Биологиясы мен экологиясы

Әдебиет:[3-4]
СӨЖ мазмұны

№	СӨЖ түрі	Есеп беру формасы	Бақылау түрі мен формасы	Сағат көлемі
1	Дәріс сабақтарына дайындық	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысу	15
2	Тәжірибелік сабақтарға дайындық және қатынасу	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысу	7,5
3	Зертханалық сабақтарға дайындық және қатынасу	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысу	7,5
4	Зертханалық сабақтарды қорғау	Жұмыс дәптері	Қорғау	7,5
5	Үй тапсырмасын орындау, сүреттеу	Жұмыс дәптері	Сүрет, есептер	7,5
6	Аудиториялық сабақтарға кірмеген материалды оқу	конспект	Ауызша	30
7	Бақылау шараларға дайындық		МБ1, МБ2 Тестлеу	7,5
Барлығы				60

Өздік оқуға арналған тақырыптар

1.Омыртқасыздар зоологиясының биология ғылымдарынңдағы орны.

2. Зоологияның қысқаша даму тарихы.

3.Зоология ғылымына үлес қосқан атақты ғалымдардың енбектері.

1.Споралылар типіне жалпы сипаттама.

2.Грегариналар класының негізгі биологиялық ерекшеліктері.

3. Кокцидиялар класының негізгі биологиялық ерекшеліктері.

4. Грегариналар класының даму циклі.

5.Кокцидиялар класының даму циклі.

1.Инфузориялардың құрылыс ерекшеліктеір.

2. Ядролық дуализм ұгымы.

Әдебиет:[1-4]
Тақырып 4.Сцифоидті медузалардың гидроидті медузалардан айырмашылығы.

1.Ішекқұыстылардың құрылыс ерекшеліктері.

2. Ішекқұыстылардың кластары.

3. Сцифоидті медузалар отряды.

4.Гиброидты медузара отряды.

Әдебиет:[1-9]
Тақырып 5.Жалпақ құрттар типі.

1. 
   Жалпақ құрттар типінің жалпы сипаттамасы.
   
2. 
   Жалпақ құрттар типінің кластары.
   
3. 
   Паразиттік тіршілік ететін жалпақ құрттар.
   

1.Олигохеттердің топырақтын пайда болуында маңызы.

2.Сүліктердің медицинадағы маңызы.

Әдебиет:[1-4]
Тақырып 7.Насекомдар.

4. 
   Зиянды насекомдармен құрес шаралары.
   
5. 
   Павлодар облысында серек кездесетін насекомдар.
   
6. 
   Казакстанда сирек кездесетін омыртқасыздар.
   
7. 
   Пайдалы және зиянды нсекомдар.
   

Мамандықтын оқу
Ф СО ПГУ 7.18.3/32

1. 
   Дәуітпаева К.С. Омыртқасыздар зоологиясы. Алматы 2007 ж
   
2. 
   Догель В.А. Зоология беспозвоночных. "Высшая школа", М. 1981 (и предыдущие издания)Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных. М. "ВЛАДОС". 1999
   

1. 
   Жизнь животных. Т. 1-3. М. "Просвещение". 1968-1969 и последующие издания.
   

1. 
   Зеликман. А.Л. Практикум по зоологии беспозвоночных. М. "Высшая школа", 1981
   

1. 
   Хаусман К. Протозоология. М. "Мир". 1988
   

5. Натали В.Ф. Зоология беспозвоночных. "Просвещение", М. 1975 (и предыдущие издания)

6. Варне Р., Кейлоу и др. Беспозвоночные. Новый обобщенный подход. "Мир", М. 1992

7. Зоология беспозвоночных. Курс лекций. М. "МГУ". 1979