Пму ұС 18. 2/05 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Әдістемелік нұсқау

Нысан ПМУ ҰС 7.18.2/05

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

050607-Биология мамандығы студенттеріне арналған

Адам биологиясы пәні бойынша
ПӘНДІ ОҚУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Кафедра мәжілісінде ұсынылды «___» _______200_ж. , № __ хаттамасы

Павлодар

Анатомиялық және оның биологиялық ғылымдар жүйесіндегі орнын анықтау. Пәннің міндеттері, зерттеу әдістері. Біртұтас организмнің және оны құрайтын элементтердің арақатынасы.

Қаңқаның жалпы сиппатамасы. Сүйектің жүйесі. Сүйектердің байланысуы. Дене қаңқасы. Көкірек клеткасының құрылысы. Бастың қаңқасы. Қол-аяқ сүйектердің қаңқасы. Қаңқаның бұлшық еттері. Дене бұлшық еттері. Бастың және мойынның бұлшық еттері. Қол-аяқ бұлшық еттері.

Ас қорыту жүйесіне жалпы түсінік. Ас қорыту органдырының: ауыз қуысының, тістің, тілдің, сілекей бездердің, жұтқыншақтың, өнештің, асқазанның, ішектердің, бауырдың, қарынасты бездердің құрылысы мен маңызы.

Тыныс алу жүйесіне жалпы түсінік. Тыныс алу органдарының құрылысы мен жұмысы, өкпенің және плевраның маңызы мен құрылысы. Средостений туралы түсінік.

Зәр шығару органдардың: бүйректің, несепағардың, несепканалының, қуықтың құрылысы .Аталық және аналық жыныс органдардың құрылысы.

Ішкі секрециялық бездер туралы жалпы түсінік. Нейрогенді, бронхиогенді, хромофинді бездер топтарының, қарын безінің эндокринді бөлігінің, жыныс бездердің құрылысы мен қызметтері.

Ангиологияға жалпы шолу. Қан тамырларының қабырға құрылысы. Капиллярдың, салатамырлардың, көктамырлардың құрылыстардың ерекшеліктері. Жүректің құрылысы. Салатамыр жүйесі. Көктамыр жүйесі.

Лимфа жүйесі туралы түсінік. Лимфа тамырлары мен бездері.
Тақырып 8 Жүйке жүйесіне жалпы сипаттама

Нерв жүйесінің дамуы және оның маңызы. Жүйке жүйесінің қызметі. Ми мен жұлынның ішкі, сыртқы құрылыстары және олардың маңызы. Нерв жүйесінің вегетативті және перифериялық бөліктері.

Сезім мүшелері. Көру аппараты Есту, тепе-тендік, иіс сезу, дәм сезу органдары Терінің қабаттары. Эпидермис, дерма, гиподерма. Тері және сүт бездері. Тырнақтың, шаштың құрылысы.

1. 
   Керімбеков Е. Адам биологиясы Алматы, Рауан, 1992.
   
2. 
   Сатпаева Х. К., т. б.Адам физиологиясы А.:Білім, 1995.
   
3. 
   Рақышев А. Адам анатомиясы, Алматы, Білім, 1994.
   
4. 
   Сапин М.Р., Билич Г.Л. Биология человека.-М: Высшая школа, 1989г.
   
5. 
   Курепина М.Н. , Воккен Г.Г. Анатомия человека.-М.; Просвещение, 1979г.
   

1. 
   Гремяцкий М.А. Биология человека. Просвещение,1950.
   
2. 
   Иваницкий И.И. Анатомия человека.-М: ФиЗ, 1978г.
   
3. 
   Шахунянц Р.М. Возрастные изменения костной системы человека.-М.:Просвещение, 1968.
   

5. Синельников Р.Д. Атлас анатомии.-М.:Медицина, 1981.

6. Липченко В.Я., Самусев Р.П. Атлас анатомии человека. М. Медицина, 1977.

Тәжірибелік сабақ мазмұны
Тақырып 1 Адам анатомиясы пәні, міндеттері және зерттеу әдістері

Анатомия пәнінің даму тарихы. Адамның табиғаттағы орны. Адам мен жануарлар арасындағы ұқсастық пен айырмашылық. Ұлпалар, мүшелер жүйесі және аппарат туралы ұғым. Ұлпалар туралы жалпы түсінік. Эпителий, дәнекер, бұлшық ет және жүйке ұлпалары.

Сүйектердің, бұлшық еттердің және шеміршек пен буындардың дамуы. Байланыс түрлері. Адам қаңқасының құрылысы.

И.П. Павловтың еңбектері. Ас қорыту бездерінің ерекшеліктері. Ас қорыту мүшелерінің топографиясы.

Тыныс алу мүшелерінің топографиясы және құрылысындағы ерекшелікитер. Дыбыс аппараты. Өкпенің құрылыстық бірлігі- ацинус. Жасаңды тыныс алдыру.

Несеп-жыныс мүшелерінің топографиясы. Нефрон құрылысы. Несеп жиналуы. Аталық және аналық жыныс органдарының анатомиялық ерекшеліктері мен қызметі.

Гуморальдік реттелу. Гормон туралы жалпы түсінік. Гипофиздің аралық мимен байланысын көрсету.

Қан тамыр құрлысының ерекшелігі. Жүректің автономдық жұмысы. Ұрықтағы қан айналудың ерекшелігі.

Ми мен жұлынның дамуы. Шеткі және вегетативті жүйке жүйесінің құрылысы. ЖЖә туралы жалпы түсінік.

Анализаторлардың үш бөлімінің құрылысы. Сезім мүшелерінің негізгі құрылысы.

6. 
   Керімбеков Е. Адам анатомиясы, Алматы, Рауан, 1992.
   
7. 
   Сатпаева Х. К., т. б.Адам физиологиясы А.:Білім, 1995.
   
8. 
   Рақышев А. Адам анатомиясы, Алматы, Білім, 1994.
   
9. 
   Сапин М.Р., Билич Г.Л. Анатомия человека.-М: Высшая школа, 1989г.
   
10. 
    Курепина М.Н. , Воккен Г.Г. Анатомия человека.-М.; Просвещение, 1979г.
    

4. 
   Гремяцкий М.А. Анатомия человека. Просвещение,1950.
   
5. 
   Иваницкий И.И. Анатомия человека.-М: ФиЗ, 1978г.
   
6. 
   Шахунянц Р.М. Возрастные изменения костной системы человека.-М.:Просвещение, 1968.
   

5. Синельников Р.Д. Атлас анатомии.-М.:Медицина, 1981.

6. Липченко В.Я., Самусев Р.П. Атлас анатомии человека. М. Медицина, 1977.
Зертханалық сабақ мазмұны
Тақырып 1 Адам анатомиясы пәні, міндеттері және зерттеу әдістері

Ұлпалардың микропрепараттарымен танысу.

Сүйектердің құрылысы. Сүйектің түрлері. Адамның қаңқасының құрылысы. Қимылсыз және қимылды байланыстар. Омыртқа жотасының бөліктері. Омыртқалар құрылысы. Көкірек клеткасының құрылысы. Қол-аяқ сүйектердің құрылысы.

Ас қорыту органдарының қүрылысы. Ауыз қуысы, тіл, тістің дентин, эмаль, цемент заттары, тіс қуысындағы пульпа, органдардың ферменттері, олардың физиологиялық маңызы.

Тыныс алу жүйесіне жататын органдардың: көмекей, кеңірдек, бронхылар мен өкпелердің/ құрылысы. Көмекей шеміршектерің орналасуы және құрылысы. Дыбыс аппараты. Өкпенің құрылыстық бірлігі- ацинус.

Несеп-жыныс жүйесі. Несеп-жыныс органдардың топографиясы. Бүйрек құрылысы. Нефрон құрылысы. Несеп жиналуы. Несепағар, қуық, қуық каналының құрылысы. Аталық және аналық жыныс органдарының анатомиялық ерекшеліктері мен қызметі.

Эндокриндік бездердің топографиясы: қалқанша, қарынасты бездер, гипофиз, эпифиз, бүйрекүсті безі және жыныс бездер . Әрбір секрециялық бездердің бөлетін гормондары, олардың организмге тигізетін әсері.

Жүректің құрылысы Тамырлар қабырғаларының құрылысы. Салатамыр және көктамыр жүйелері.Үлкен және кіші қан айналу шеңберлерінің артериялары. Қан айналу жолы. Лимфа жүйесінің құрылысы, бездері.

Жүйке жүйесінің жалпы құрылысы мен қызметі. Нейрондарды жіктеу. Мидың және жұлынның жалпы құрылыстары. Мидың және жұлынның бөлімдері, нервтері. Рефлекторлық доға. Перифериялық және вегетативтік жүйке жүйелері.

Сезім органдары. Көру анализаторларының құрлысы. Есту, тепе-теңдік сақтау, иіс және дәм органдарының құрылысы. Терінің құрылысы

11. 
    Керімбеков Е. Адам анатомиясы, Алматы, Рауан, 1992.
    
12. 
    Сатпаева Х. К., т. б.Адам физиологиясы А.:Білім, 1995.
    
13. 
    Рақышев А. Адам анатомиясы, Алматы, Білім, 1994.
    
14. 
    Сапин М.Р., Билич Г.Л. Анатомия человека.-М: Высшая школа, 1989г.
    
15. 
    Курепина М.Н. , Воккен Г.Г. Анатомия человека.-М.; Просвещение, 1979г.
    

7. 
   Гремяцкий М.А. Анатомия человека. Просвещение,1950.
   
8. 
   Иваницкий И.И. Анатомия человека.-М: ФиЗ, 1978г.
   
9. 
   Шахунянц Р.М. Возрастные изменения костной системы человека.-М.:Просвещение, 1968.
   

5. Синельников Р.Д. Атлас анатомии.-М.:Медицина, 1981.