ПОӘК 042-18-38-27/01-2013 №1 басылым 11. 09. 2013ж

Алғы сөз

Құрастырушы - Желдыбаева Балғын Сембаевна «Физика» кафедрасының аға оқытушысы, п.ғ.к.

2.1 «Физика» кафедрасының отырысында

№1 хаттама, 11.09. 2013.

Кафедра меңгерушісі _______ п.ғ.д., профессор Маусымбаев С.С.

№1хаттама, 12.09. 2013.

Төраға ________ Батырова К.А.
3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданып және баспаға ұсынылды

№ хаттама, 2013 ж.

ОӘК төрағасы ________ Искакова Г.К.

МАЗМҰНЫ

1. 
   Қолданылу аумағы
   
2. 
   Нормативтік сілтемелер
   
3. 
   Жалпы мағлұматтар
   
4. 
   Оқу пәнінің мазмұны (модуль бойынша)
   
5. 
   Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптар тізімі
   
6. 
   Пәннің оқу-әдістемелік картасы
   
7. 
   Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтылу картасы
   
8. 
   Әдебиеттер
   

1. ҚОЛДАНЫЛУ АУМАҒЫ

5В011000 – «Физика» мамандығы бойынша оқитын студенттері үшін «Электромагниттік құбылыстарды техникада қолдану» оқу-әдістемелік кешенге кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс оқу бағдарламасы
2. НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Аталған «Электромагниттік құбылыстарды техникада қолдану» элективті пәнінің оқытушыға арналған бағдарламасы төмендегі құжаттарға сүйене отырып жасалынып, осы пән бойынша оқу процесін ұйымдастыру талаптарын тағайындайды: 5В011000 – «Физика» мамандығының мемлекеттік жалпы міндетті стандарты, ҚР МЖМБС 3.08.330 – 2006 Қазақстан білім және ғылым министрлігінің бұйрығымен бекітілген.

- СТУ 042-1.01-2013 университет стандарты «Пәннің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеуге және рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар»

- ДП 042-1.01-2013-01 «Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы мен мазмұны»

«Электромагниттік құбылыстарды техникада қолдану» пәнінің шығу тарихы және даму перспективалары. Базалық негізгі түсініктері және заңдары. Электр тізбегінің пассивті элементтері. Электр тізбегінің элементтері және оның идеалды моделдері: R, L және С. Параметрлер және элементтерге сипаттама. Ауыстыру схемалары. Электр тізбегінің активті элементтері. Электр энергиясы көзінің моделдері: ЭҚК көзі және тоқ көзі. Параметрлері және сипаттама. Нақты тоқ көзінің ауыстыру схемалары. Тізбекті талдау есептері. Тізбек реакциясы және туу функциясы. Анализ және синтез тізбегін есептеу. Тізбектің тексеру әдісі анализдеу. Кирхгоф заңдары. Кирхгофтың бірінші және екінші заңдары. Тізбекті талдау үшін оларды қолдану. Контурлық тоқ әдісі. Тексеру әдістері. Есептеудің басқа әдістері. Тізбекті есептеудің дұрыстығын тексеру әдістері: Потенциалдық диаграмма әдісі және қуаты. Айнымалы тоқтың тізбегі. Айнымалы тоқтар және оның параметрлері. Уақытша диаграммалар. Тоқтың түрлері, параметрлері: периоды, жиілігі және т.б. Бірфазалы синусойдалы тоқ. Комплексті сандар арқылы көрсету. Комплексті түрде электротехниканың негізгі заңдары. Бірфазалы синусойдалы тоқ тізбегін есептеу әдістері. Комплексті түрде Кирхгофтың заңдары және әдістері. Векторлық диаграммалар. Көпфазалы айнымалы тоқ тізбегі. Үшфазалы тоқ жүйесін құру, оның параметрлері және ерекшелігі. Үшфазалы синусойдалы тоқ тізбегін есептеу әдістері. Төрт және үшөткізгішті тізбектер. Нөлдік өткізгіш және оның рөлі. Сызықты емес және өтпелі процестер. Сызықты емес тізбек. Сызықты емес элементтер және оның сипаттамасы. Сызықты емес тізбекті есептеу. Өтпелі процестер. Қарапайым физиканың заңдары бойынша есептеу. Коммутация заңдары. Ауыспалы процестерде классикалық әдістерді есептеу. Операторлық әдіс. Ауыспалы прооуестерде операторлық әдісті есептеу туралы мағлұмат.

Осы пәнді оқыта отырып электротехниканы дамытудың негізгі кезеңдері, физика курсындағы осы пәннің жағдайы, сонымен бірге оның эксперименталдық және техникалық қолданыстары, әлемнің физикалық бейнесін қалыптастырудағы электротехниканың рөлі қарастырылады.

3.2. Курстың мақсаты негізгі электрлік құрылғылардың теориясы, физикалық процестерімен танысу болып табылады; электрлік құрылғылардың қолдану мүмкіндіктерін бағалай білу, нақты физикалық эксперименттің құрылымы; негізгі электротехникалық құралдармен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру.

3.3. Курстың міндеттері:

- теориялық білімдерді меңгеру;

- теориялық және эксперименттік зерттеу әдістерін меңгеру;

- электротехникалық есептерді шешу және дағдысын қалыптастыру;

- электротехникада экспериментті жүргізу әдістемесін меңгеру.

3.4. Пәнді оқытудың нәтижелері:

Пәнді оқыған соң студент игеруі қажет:

• 
  негізгі заңдылықтарды, олардың жүру ерекшеліктерін;
  

• 
  негізгі түсініктер, шамалар, математикалық өрнектері және өлшем бірліктері;
  
• 
  электротехниканың ғылым ретінде техниканың дамуына әсер етуін;
  
• 
  электротехниканың басқа ғылымдармен байланысын және оның мамандықтың ғылыми-техникалық мәселелерін шешудегі ролін;
  
• 
  электротехниканы, жалпы физиканы;
  
• 
  электротехниканың фундаментальды заңдарымен негізгі түсініктерін;
  
• 
  Электромагнит құбылыстары, электромагниттік, электродинамикалық байланыстарды, электромагниттік индукция негіздерін, электротехника пәндерімен шұғылдану барысында кездесетін теориялық және практикалық мәселерді шешуді;
  

• 
  әртүрлі физикалық түсініктер, заңдар, теориялардың қолданылу шекаралары туралы;
  
• 
  зерттеудің эксперименттік немесе математикалық әдістері арқылы алынған нәтижелердің сенімділік дәрежесін бағалау туралы;
  
• 
  пәннің негізгі қағидаларын, шамаларын, заңдарын, есепті шығару әдістерін; математикалық аппаратты, қазіргі заман өндірісінде және ғылымда алатын орыны мен атқаратын ролін;
  
• 
  негізгі құбылыстар, олардың табиғаттағы және техникада қолданылуы; олардың математикалық сипаттамасы;
  
• 
  мамандыққа қатысты арнаулы әдебиеттерді оқып игеру, оларды жұмыс атқаруға қолдана білуге тиіс;
  

• 
  қазіргі физикалық принциптерді, техниканың білім алушылар мамандандырылатын салаларында пайдалана білу;
  
• 
  физика заңдарын тұжырымдау;
  
• 
  құбылыстар мен заңдарды сипаттайтын шамаларды анықтау, олардың арасындағы байланысты анықтау (бұл байланысты талдау, графикалық, сөзбен білдіру);
  
• 
  стандарттық жағдайларда физиканың негізгі заңдары мен принциптерін қолдану;
  
• 
  қолдану шекарасын көрсетіп, физикалық құбылыс моделін салу;
  
• 
  элекротехника аспаптардың сипаттамаларын анықтауға машықтану;
  

1 кесте –

4. ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (модуль бойынша)

2-кесте

Тақырыптың аты және мазмұны	Сағаттар саны
1	2
Дәрістер
Дәріс. МОДУЛЬ 1. Электр тізбегі және оның моделі - 6 сағат. Кіріспе Электротехника пәнінің шығу тарихы және даму перспективалары. Базалық негізгі түсініктері және заңдары. Электр тізбегінің пассивті элементтері Электр тізбегінің элементтері және оның идеалды моделдері: R, L және С. Параметрлер және элементтерге сипаттама. Ауыстыру схемалары. Электр тізбегінің активті элементтері Электр энергиясы көзінің моделдері: ЭҚК көзі және тоқ көзі. Параметрлері және сипаттама. Нақты тоқ көзінің ауыстыру схемалары. Тізбекті талдау есептері Тізбек реакциясы және туу функциясы. Анализ және синтез тізбегін есептеу. Тізбектің тексеру әдісі анализдеу. Кирхгоф заңдары Кирхгофтың бірінші және екінші заңдары. Тізбекті талдау үшін оларды қолдану. Контурлық тоқ әдісі. Тексеру әдістері Есептеудің басқа әдістері. Тізбекті есептеудің дұрыстығын тексеру әдістері: Потенциалдық диаграмма әдісі және қуаты.	6
Дәріс. МОДУЛЬ 2. Айнымалы тоқтың тізбегі - 5 сағат 2.1. Айнымалы тоқтар және оның параметрлері Уақытша диаграммалар. Тоқтың түрлері, параметрлері: периоды, жиілігі және т.б. 2.2. Бірфазалы синусойдалы тоқ Комплексті сандар арқылы көрсету. Комплексті түрде электротехниканың негізгі заңдары. Бірфазалы синусойдалы тоқ тізбегін есептеу әдістері Комплексті түрде Кирхгофтың заңдары және әдістері. Векторлық диаграммалар. 2.4. Көпфазалы айнымалы тоқ тізбегі Үшфазалы тоқ жүйесін құру, оның параметрлері және ерекшелігі. 2.5. Үшфазалы синусойдалы тоқ тізбегін есептеу әдістері Төрт және үшөткізгішті тізбектер. Нөлдік өткізгіш және оның рөлі.	5
Дәріс. МОДУЛЬ 3. Сызықты емес және өтпелі процестер - 4 сағат 3.1.Сызықты емес тізбек Сызықты емес элементтер және оның сипаттамасы. Сызықты емес тізбекті есептеу. 3.2. Өтпелі процестер Қарапайым физиканың заңдары бойынша есептеу, мағлұмат. 3.3. Коммутация заңдары Ауыспалы процестерде классикалық әдістерді есептеу. 3.4. Операторлық әдіс Ауыспалы прооуестерде операторлық әдісті есептеу туралы мағлұмат.	4
Зертханалық сабақтар
МОДУЛЬ 1. Электр тізбегі және оның моделі - 4 сағат 1.1 Электрөлшеуіш құралдар шегі кеңеюін зерттеу (1 сағат). 1.2 Электртаратқыш сызығы жұмысының кестесін оқу (1 сағат). 1.3 Электр энергиясы көзінің жұмысы кестесін зерттеу (1 сағат). 1.4 Тұрақты тоқта тармақталған тізбекті оқу (1 сағат).	4
МОДУЛЬ 2. Айнымалы тоқтың тізбегі - 7 сағат 2.1 Айнымалы тоқ тізбегіндегі актив және сыйымдылық кедергілер (1 сағат). 2.2 Айнымалы тоқ тізбегіндегі қуат және тоқ күші мен кернеудің арасындағы фазалар ығысуы (1 сағат). 2.3 R және L тізбектей жалғағандағы айнымалы тоқ тізбегін зерттеу (1 сағат). 2.4 Айнымалы тоқта тармақталған тізбекті оқу (1 сағат). 2.5 Үшфазалы тоқтағы тізбекті зерттеу (жұлдыз) (1 сағат). 2.6 Үшфазалы тоқтағы тізбекті зерттеу (үшбұрыш) (2 сағат).	7
МОДУЛЬ 3. Сызықты емес және өтпелі процестер - 4 сағат 3.1 Сызықты емес элементте тізбек жұмысының кестесін оқу (2 сағат). 3.2 Өтпелі процесті оқу (RC және RL) (2 сағат)	4
Практикалық сабақтар
Практикалық жұмыс №1. Электр сұлбалары, электр тізбегіндегі элементтер	1
Практикалық жұмыс №2. Ауыстыру схемалары	1
Практикалық жұмыс №3. ЭҚК көзі және тоқ көзі.	1
Практикалық жұмыс №4. Тізбекті талдау есептері.	1
Практикалық жұмыс №5. Кирхгофтың бірінші және екінші заңдарына есептер шығару.	1
Практикалық жұмыс №6. Потенциалдық диаграмма әдісі және қуаты.	1
Практикалық жұмыс №7. Айнымалы тоқтарға есептер шығару	1
Практикалық жұмыс №8. Бірфазалы синусойдалы тоқ	1
Практикалық жұмыс №9. Бірфазалы синусойдалы тоқ тізбегін есептеу	1
Практикалық жұмыс №10. Көпфазалы айнымалы тоқ тізбегі	1
Практикалық жұмыс №11. Үшфазалы синусойдалы тоқ тізбегін есептеу	1
Практикалық жұмыс №12. Сызықты емес тізбек.	1
Практикалық жұмыс №13. Өтпелі процестер қарапайым физиканың заңдары бойынша есептеу.	1
Практикалық жұмыс №14. Ауыспалы процестерде классикалық әдістерді есептеу.	1
Практикалық жұмыс №15. Ауыспалы процестерде операторлық әдісті есептеу	1

5. СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ

5.1 Шоғырланған параметрлі түзу сызықты электр тізбектерінің тұрақты тоқтары мен кернеулерінің негізгі заңдары және есептеу тәсілдері.

5.2 Синусойдалы тоқтың электр тізбектері

5.3 Айнымалы тоқтың генераторлары.

5.4 Екіұштықтың резонанс кезіндегі жұмысы.

5.5 Өзара индукциясының электр қозғаушы күші.

5.6 Тармақталмаған электр тізбегі үшін және активті екіұштыққа арналған шеңберлік диаграммалар.

5.7 Асинхронды және синхронды қозғалтқыштардың жүріс принципі.

5.8 Симметриялық құраушы тоқтарға және кернеулерге қатысты үш фазалы тізбектердің кейбір қасиеттері

5.9 Тізбектелген сұлбалар және жиіліктік электр сүзгілері

5.10 Тұрақты тоқтардың және кернеулердің сызықты емес электр тізбектері

5.11 Жиіліктері бірдей ЭҚК (кернеу) және тоқ көздері бар сызықты емес электр тізбектері

5.12 Жиіліктері әртүрлі ЭҚК (кернеу) және тоқ көздері бар сызықты емес электр тізбектері

5.13 Модуляциоланған тербелістерді алу принципі.

5.14 Сызықты емес және өтпелі процестер.

5.15 Автотербелістер.
6. ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ

3 кесте

7. ОҚУ-ӘДІСТЕМІЛІК ОҚУЛЫҚПЕН ҚАМТАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ

4- кесте

Оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдар аттары	саны	Студенттер саны	Қамтылу пайызы
1	2	3	4
Бессонов Л. А. Теоретические основы электротехники.  М.: Высш. шк., 1986.	30	17	90
2. Теоретические основы электротехники в 2-х томах. /Под ред. П. А.Ионкина.  М.: Высш. шк., 1976.	90	17	90
3.Атабеков Г. И. Теоретические основы электротехники в 3-х частях.  М.: Энергия, 1978-79	20	17	90
4. Сборник задач и упражнений по теоретическим основам электротехники. /Под ред. П. А.Ионкина.  М.: Энергоатомиздат, 1988. – 503 с.	25	17	90
5.Сборник задач по теоретическим основам электротехники. /Под ред. Л. А.Бессонова.  М.: Высш. щк., 2000. – 528 с.	30	17	90
6. С.Б.Балабатыров. Электротехниканың теориялық негіздері/ Оқу құралы/ 1-бөлім. –Алматы. «Бастау», 2010. -254б.	15	17	100
7. С.Б.Балабатыров. Электротехниканың теориялық негіздері/ Жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы/ 2-бөлім. –Алматы. «Бастау», 2010. -340 б.	23	17	100
8. Молчанов А.П., Занадворов П.Н. Курс электротехники и радиотехники. Издательство «Наука» .- М. 1969 г.	5	17	90
9. Попов В.С. Теоретическая электротехника. М., «Энергия», 1971.	2	17	90
10. С.Б.Балабатыров. Үш фазалы электр тізбектері. Оқу құралы. АЭИ, -1992.	5	17	90
11. С.Б.Балабатыров, Д.О.Тобаяқов, Х.А.Иманбаев. Синусойдалы тоқтың электр тізбектері. АЭИ, 1984.	5	17	90
12. С.Б.Балабатыров. Өтпелі процестер. Алматы. АЭИ, АЭИ, -1994.-52б.	10	17	90
13. С.Б.Балабатыров. Төртұштықтарды зерттеу. Алматы. АЭИ, -1991.-46б.	10	17	90

8. ОҚУЛЫҚТАР

8.1 Негізгі оқулықтар

8.1.1 Бессонов Л. А. Теоретические основы электротехники.  М.: Высш. шк., 1986.

8.1.2 Теоретические основы электротехники в 2-х томах. /Под ред. П. А.Ионкина.  М.: Высш. шк., 1976.

8.1.3. Атабеков Г. И. Теоретические основы электротехники в 3-х частях.  М.: Энергия, 1978-79 г.

8.1.4 Сборник задач и упражнений по теоретическим основам электротехники. /Под ред. П. А.Ионкина.  М.: Энергоатомиздат, 1988. – 503 с.

8.1.5 Сборник задач по теоретическим основам электротехники. /Под ред. Л. А.Бессонова.  М.: Высш. щк., 2000. – 528 с.

8.1.6 С.Б.Балабатыров. Электротехниканың теориялық негіздері/ Оқу құралы/ 1-бөлім. –Алматы. «Бастау», 2010. -254б.

8.1.7 С.Б.Балабатыров. Электротехниканың теориялық негіздері/ Жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы/ 2-бөлім. –Алматы. «Бастау», 2010. -340 б.

8.1.8. Молчанов А.П., Занадворов П.Н. Курс электротехники и радиотехники. Издательство «Наука» .- М. 1969 г.

8.1.9. Попов В.С. Теоретическая электротехника. М., «Энергия», 1971.

8.2.1. С.Б.Балабатыров. Таралған параметрлі тізбектер. Алматы. АЭИ, -1996.-74б.

8.2.2. С.Б.Балабатыров. Жиіліктік электр сүзгілері. Алматы. АЭиБИ, -1997.-77б.

8.2.3. С.Б.Балабатыров, А.С.Балабатыров Периодты синусойдалы емес ЭҚК, кернеулері және тоқтары арқылы электр тізбектерін есептеу. Алматы. АЭИ, -1990.-36б.

4. 
   С.Б.Балабатыров, А.С.Балабатыров, Н.Қожасбаев. Электротехниканың теориялық негіздері. Оқулық. Алматы, «Ғылым», -2001.-295б.
   
5. 
   Казиева Г.С., Балабатыров А.С., Баймағанов А.С. Бейсызықты электр тізбектеріндегі өтпелі процестер, тізбектерді синтездеу. Алматы, АЭИ, 1994.-77б.
   
6. 
   С.Б.Балабатыров. Үш фазалы электр тізбектері. Оқу құралы. АЭИ, -1992.
   
7. 
   С.Б.Балабатыров, Д.О.Тобаяқов, Х.А.Иманбаев. Синусойдалы тоқтың электр тізбектері. АЭИ, 1984.
   
8. 
   С.Б.Балабатыров. Өтпелі процестер. Алматы. АЭИ, АЭИ, -1994.-52б.
   
9. 
   С.Б.Балабатыров. Төртұштықтарды зерттеу. Алматы. АЭИ, -1991.-46б.