Практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұСҚаулар тақырыбы: Медицинадағы компьютерлік жүйелер. Жүйе туралы жалпы мағұлмат ооdоo5 Inf «Информатика»

ПП КГМУ 4/03

МЕДИЦИНАЛЫҚ БИОФИЗИКА ЖӘНЕ ИНФОРМАТИКА КАФЕДРАСЫ

ООDОO5 Inf «Информатика»

Мамандығы: 5B074800 «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы»

Сағат саны: 135 часов (3 кредита)

Курс: 1

Семестр: 1,2

Қарағанды 2014

Кафедра отырысында бекітілді
№_____ хаттама «____»_______________

БЕКІТІЛГЕН

1. 
   Комьпютерлік желінің түрлері
   
2. 
   Комьпютерлік желінің негізгі сипаттамаларын және мінездемелерін
   
3. 
   «Мое сетевое окружение» қабықшасында жұмыс жасау. Алыстағы компьютерлермен желі арқылы жұмыс жасауды үйрену.
   
4. 
   «Internet Explorer» қабықшасы арқылы жұмыс жасау. INTERNET ке қосылуды үйрену. Сілтеме арқылы алынған ақпараттарды сақтауды үйрену.
   
5. 
   Желінің анықтамасын
   
6. 
   Желінің түрлерін
   
7. 
   Internet
   
8. 
   WWW
   

1. 
   Компьютерлік желінің анықтамасы
   
2. 
   Компьютерлік желінің негізгі типтері
   
3. 
   Локальды компьютерлік желі
   
4. 
   Глобальдық компьютерлік желі
   
5. 
   Интернетке қосылу элементтерін білу
   
6. 
   Интернет арқылы қажетті ақпаратты іздеуді білу
   

• 
  сұхбат;
  
• 
  Сабақтың тақырыбы бойынша берілетін есептерді шешу. (1 қосымша)
  

1. 
   Балапанов Е.Қ. Берібаев Б., Дәулеткұлов А.Б.Жаңа информациялық технологиялар: Информатикадан 30 сабақ /Алматы : ЖТИ, 2003, 2007. - 400 с
   
2. 
   Изтлеуов М.К., Беккужина А.И., Жалимбетова Н.К.Информатика: Жоғары медицина орындарына арналған оқулық /Актөбе, 2005. - 394 с.
   
3. 
   Камардинов О Информатика : Оқу құралы /- Алматы : Карасай, 2008. - 360 с
   
4. 
   Гельман В.Я..Медицинская информатика: Практикум / Гельман, Виктор Яковлевич. - СПб.: Питер, 2002. - 468 с.
   

1. 
   Гельман В.Я.Шульга О.А., Бузанов Д.В. Интернет в медицине М. : Мед. информ. агентство, 2006. - 288 с
   
2. 
   Вялков А.И.Информационные технологии в системе управления здравоохранением Российской Федерации: Учеб. пособие /. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2006. - 128 с.
   
3. 
   В. И. Чернов Медицинская информатика: учеб. пособие /Ростов н /Д: Феникс, 2007. - 320 с.
   
4. 
   Герасимов А.Н. Медицинская информатика: учеб. пособие с приложением на CD М.: Мед. информ. агентство, 2008. - 324 с.
   

1. 
   Білімдердің бастапқы деңгейінің тест-бақылауы.
   
2. 
   Келесі сұрақтар бойынша сұрау:
   

1. 
   Компьютерлік желіге анықтама беру
   
2. 
   Компьютерлік желінің негізгі типтерін атаңыз
   
3. 
   Компьютерлік локалды желі деген не?
   
4. 
   Компьютерлік глобальді желі деген не?
   
5. 
   Глобальді желінің таралуына мысал келтіріңіз.
   
6. 
   Интернетке қосылу элементтерін білу
   
7. 
   Интернет арқылы файлдарды іздеу қалай жүреді?
   

Сайт ашылғаннан кейін келесі бөлімдерді қарау:

Негізгі беттен Сапа саласындағы саясат жөнінде ақпаратпен танысу.

• 
  Главная страница бөлімінен Структура (ссылку) сілтемесін таңдау.
  
• 
  Администрация сілтемесін шерту.
  
• 
  Ректор, Проректор по организационно-экономической работе, Проректор по учебно-методической и воспитательной работе, Проректор по научной и клинической работе бөлімдерінен ақпараттардың мазмұнын қарау және оларды ақпарат тасығыштарына сақтау.
  
• 
  Структура бөліміне кейінге (кнопку назад) оралу батырмасы арқылы оралу.
  
• 
  Деканаты сілтемесін таңдау.
  
• 
  Келесі бөлімдердің мазмұнын қарап, оларды есте сақтау: Жалпы медицина және стоматология факультеті.
  
• 
  Структура бөліміне кейінге (кнопку назад) оралу батырмасы арқылы оралу,
  
• 
  Отдел по качеству сілтемесін таңдау.
  
• 
  Ашылған бөлімнен берілген ақпараттарды есте сақтап және ақпарат тасығышы арқылы сақтау.
  
• 
  Главная бетіндегі Наука бөлімін таңдау.
  
• 
  Совет молодых ученых и студентов бөліміндегі ақпаратты сілтеме арқылы қарап шығу.
  
• 
  Главная бетіндегі Студент бөлімін таңдау.
  
• 
  Жатақханада тұру және еңбек тәртібінің ережелері туралы бөлімдерді қарап шығу және оларды есте сақтау.
  

Браузердан Адрес қатарынан Қазақстан Республикасы президентінің арнайы сайтынан URL - www.akorda.kz, жазып, адрес арқылы сайтқа жаңадан енгізілген ақпараттаарды қарау және оларды жазып алу.

Браузердан Адрес қатарына URL енгізіп, ақпараттық-іздеу порталы арқылы Google (www.google.com немесе www.google.kz), Yandex (www yandex.ru), Rambler (www rambler ru) немесеYahoo ақпарат алу.

Таңдалған портал арқылы Поле жолына кілттік сөзді енгізу және Найти батырмасы арқылы Лента новостей, Каталог сайтов по темам, Служба поиска арқылы ақпарат алуға болады. (В выбранном вами портале есть Поле с вводом ключевых слов и кнопкой Найти, Лента новостей, Каталог сайтов по темам, Служба поиска).

1. 
   Поле жолына СӨЖ тақырыбын енгізіп, сізге ұсынылған оқытушыны көрсету арқылы Найти батырмасын басу. (В Поле с вводом ключевых слов введите тему СРС, предложенную Вам преподавателем и нажмите кнопку Найти)
   
2. 
   Ұсынылған сайттарды қараңыз.
   
3. 
   Өзіңізге керекті ақпараттарды алыңыз немесе өңдеңіз.
   
4. 
   Алынған ақпараттарды MS Office Word 2007 программасына сақтаңыз.
   
5. 
   Алынған ақпараттарды ақпарат тасығышқа сақтаңыз.
   

1. 
   Ұсынылған материалдарды тексеру үшін берілетін тесттік сұрақтар
   

Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе үйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Үлттық банкінің желісі — Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.

Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға тараған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады. Мысалы, Интернет сияқты олардың кезкелген пайдаланушыларға қызмет ету мүмкіндіктері бар.

Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктіреді.

Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалыққа бөлінеді. Ақпараттық ресурстарга программалар және деректер , ал техникалықтарга — принтерлер, модемдер, сканерлер, график салгыштар кіреді. Ақпаратты сақтау қүралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар жөне деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жасалғаңцай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады. Жергілікті жөне ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл — жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және, керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады (яғни басқа пайдаланушыларға жолды жауып тастау) деген сөз.

Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланылатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.

Есептеу желілері желілік операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік операциялық жүйелерге Novell NetWare, Windows NT, OS/2 Warp UNIX кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.

Желілік ОЖ пайдаланушыларға желінің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.

Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:

• ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден

тәуелсіздігі;

• желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты

қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;

• 
  ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылауы;
  
• 
  ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
  
• 
  үйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында
  

Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру (бірліктен бірнеше жүздіктерге дейін) түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе желілік адаптер аталатын арнайы қүрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер компьютердің аналық тақшасындағы кеңейту слотына қондырылады.

Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютерлердің түрі көбейген сайын өдістері де көбеюде . Әр қосылу — деректер үшін жаңа маршрут. Желі топологиясы — бүл оның геометриялық пішіні немесе компьютерлердің бір-біріне қатысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу өдісін береді. Топологияның үш негізгі типі бар (жүлдызша, сақина жөне шина).

«Жұлдызша» топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер ортаяық компьютер л ермен немесе концентратормен жалғастырылған. Мүндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды. 39-суретте «Жүлдызша» топологиясы бар желі көрсетілген.

Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері өр компьютерден концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде пакеттерді тиісті жеріне жеткізеді. Мүндай топологияның

негізгі жетістігі мынада: компьютерлер мен концентратор арасындағы жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді.

«Жүлдызша» топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туыңцайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен шығарады.

«Сақина» топологиясына төн бір нөрсе — жалғағыштардың соңғы нүктесі болмайтыны; деректер берілетін біртүтас сақина қүраған (міндетті түрде шеңбер емес) желі түйықталған. Мүндай сақинада бір нүктеден қозғау алған деректер ақыр аяғыңца желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады. 2-суретте «Сақина» топологиялы желі мысалы көрсетілген.



«Сақина» топологиясы бар желі.

«Сақинаның» «Жүлдызшадан» бір ерекшелігі — оған барлық желілік компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен шықса, бүкіл желі тоқтап қалады. «Сақинаның» тағы бір осал жері — деректер біреулердің желілік компьютер! арқылы өтетіндіктен де, ақпаратты бөгде үстап қалуына мүмкіндік береді.

«Шина» топологиясы бар желіде деректер екі бағытта бірдей жылжиды. Кабель-шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған. «Сақина» жағдайындағыдай, желінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты бірден тоқтатады. «Шина» желісіндегі деректердің қауіпсіздігі «Сақина» желісіндегідей, оның осал тұсы — бүкіл желінің деректері әр желілік компьютерден өтеді.

Деректерді беру жылдамдығымен, оның қүнына сәйкес өзгешеленетін деректерді берудің түрлі технологиялары (тәсілдері) бар. Ең танымалдары: Enthernet, ARCNET және IBM token ring.

Enthernet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo Alto зерттеу орталығында жасады. Enthernet желілері жүлдызша түрінде де, шина түрінде де қүрыла береді. Канал ретінде коаксиалды кабель қолданылғанда, Enthernet желісі шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос өткізгіш қолданылған болса, Enthernet жүлдызша кескінделеді. ARCNET технологиясы Datapoint Corporation фирмасында 1968 жылы жасалған. ARCNET технологиясының желісі де, Enthernet желісі сияқты, екі топология бойынша («жүлдызша» немесе «шина») қүрыла алады. Token Ring «жұлдызша» топологиясы бойынша «көп пайдаланушы кіруге болатын станция» аталатын IBM арнайы қүрылысымен (Multi-station Access Unit, MAU) орталық хаб ретінде жүмыс істейді. Бірақ онымен байланысу үшін әр

компьютердің екі кабелі бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді, басқасы бойынша — қабылдайды. 3--суретте Tokin Ring-тің IBM желісіндегі деректер маршруты көрсетілген.

Осылайша, Tokin Ring желісі сақина секілді дерлік, бірақ жүлдызша сияқты безендірілген.

Жергілікті желіде ақпарат жеткізу жылдамдығы 5-тен 100 Мбит/с-қа дейін жетеді.

Жергілікті есептеу желілері бірыңғай жөне иерархиялық болып бөлінеді. Бірыңғай желі — барлық компьютерлері тең құқылы жөне бірдей қызмет орындайтын жергілікті желі. Олар желіге аз ғана — 10-15-тен көп емес компьютер л ер санын біріктіру үшін қолданылады. Бірыңғай желілерде (1-3 суреттер) сервер дегеніміз — ресурстары осы сәтте басқа компьютерден де алына беретін компьютер, сервер бір мезгілде клиент те бола алады, яғни өзі ресурстар беретін компьютердің ресурстарын пайдаланады. Жергілікті ресурстың ортаққа айналдырылуы компьютерді пайдаланушымен, ОЖ құралдарымен жасалады. Қажет болған жағдайда ол өзін пайдалануға арналған парольді де белгілейді.

Бірыңғай желілердегі операциялық жүйелер ортақ ақпараттық ресурстардың оқылуын және редакциялануын, «бөтен компьютерден» программаларды қосуға мүмкіндік беретін тікелей басқарудың қүралдарын қамтамасыз етеді.

Иерархиялық жергілікті желеілерде бір немесе бірнеше сервер болады. Иерархиялық желілердің жұмысын басқаратын программалық

қамтамасыз ету екі бөліктен тұрады:

• 
  серверде орнатылатын желілік операциялық жүйе;
  
• 
  жұмыс станциясындағы программалық қамтамасыз ету, бұл жұмыс станциясында бар операциялық жүйенің басқаруында жұмыс істейтін программалар жиынтығынан түрады. Әлбетте өр түрлі жүмыс станцияларында бір желіге алуан түрлі операциялық жүйелер орнатылуы мүмкін.
  

• файлдық сервер — бірлесіп өндейтін файлдар, бірлесіп

пайдаланатын программалар сақталатын жөне оларға пайдаланушы адамның қолы жетуін қамтамасыз етуші компьютер;

• деректер базаларының сервері — деректер базасы файлдарын

сақтау, өңдеу, басқару жөне жүмыс сатнциясынан келіп түскен сүраныс бойынша ақпараттар беру функциясын орындаушы компьютер;

• басып шығару сервер! — басып шығару қүрылғысы,

қолданушылардың қолы жетуге қолайлы желілер қосылған компьютер, ол басылым сүранысына қызмет етеді, олардың орындалу кезегін үйымдастырады;

• пошта сервері — жергілікті желілер, бойынша да, ішкі модем

бойынша да жіберілетін және алынатын ақпараттар сақтаулы компьютер. Оны пайдаланушы адам өзіне ыңғайлы кез келген уақытта өз атына келіп түскен ақпаратын жібере алады.

Протоколдар:

Файлдарды тасымалдау хаттамасы (ҒТР)

Интернет серверлерінде файлдар түрінде сақтаулы құжаттар көп. Оларды қабылдап, экранға шығару үшін ҒТР атаулы қызметші хаттамасы пайдаланылады. Бұл file Transler Protocol – файлды тасымалдау хаттамасы деп аталады.

Файлдар барлық компьютер серверінде сақтала бермейді. Оларды сақтап, ҒТР арқылы қызмет көрсететін арнайы компьютерлер бар. Оларды ҒТР серверлер деп атайды. ҒТР хатамасын іске қосу үшін Internet Express терезесінің Адрес өрісіне файл серверінің адресін енгізу қажет. Мысалы: ftp://ftr.reclom.ru/ сияқты адрес енгізу керек.

ТСР/ІР жүйелік хаттамасы.

Интернетпен жұмыс істейтін арнайы серверлерге соңғы ғылыми-техникалық жаңалықтар, бизнестік мәліметтер, дүние жүзіндегі ауа райы және т.б. үлкенді-кішілі мәліметтерді енгізіп қояды.

Бұлар Интернет серверлері түрлі типті, яғни бір программалық жабдықтау бойынша жұмыс істей бермейді. Олардың бірі арқылы жіберілген деректерді басқаларының түсініп оқи алуы үшін алдымен олар Интернетте қолданылатын бір стандартты тілге аударылады. Ол жүйелік хаттама деп аталынатын ТСР/ІР (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol-Тасымалдауды басқару протоколы деп аталады).

Яғни ТСР/ІР – Интернетпен жұмыс істейтін барлық компьютерлердің негізгі тілі болып саналады. Хаттаманың қызметі- сервердегі бір тақырыпқа арналған мәәліметтерді блоктарға бөліп, бір бумаға кірістіру және қабылдаушы сервер дұрыс түсінуі үшін оған тақырып атын және жіберуші сервер адресі мен файл адерсін енгізіп қою қажет.

рис.1.1	1.2 сурет

1. 
   Жіберуші хат жазады.
   
2. 
   Оправить батырмасын басу (1.2 суретте көрсетілгендей) – жіберілген хабарламаны программа сандық форматқа айналдырады (конвертирует сообщение в цифровой формат).
   
3. 
   Сандық хабарлама Интернет арқылы пошталық серверге жіберіледі.
   
4. 
   Пошталық сервер алынған хабарламаны сорттап, көрсетілген адрес бойынша жібереді.
   

Локальді желіде жұмыс жасау кезінде Windows ОЖ үшін әр компьютерге желілік ат беру қажет. Жұмыс столында жүйелік папка «сетевое окружение» беріледі.

NetMeeting негізгі батырмалары
Вызвать		Доска
Конец вызова		Передача файлов
Поиск пользователя в каталоге		Добавить файлы
Включить видео/Выключить видео		Удалить файлы
Настройка громкости звука		Отправить все
Общие приложения		Остановить отправку
Разговор		Просмотр полученных файлов