Презентация Натурал
сандар
Қандай да бір нәрсені есептеу үшін 1, 2, 3, 4, және тағы басқа сандар қолданылатыны белгілі. Санау үшін пайдаланылатын сандар натурал сандар деп аталады. Өсу ретімен жазылған 1, 2, 3, 4, 5, ... натурал сандар натурал сандарды немесе натурал сандар қатарын кұрайды. 1 саны натурал қатардың ең кіші саны, ал ең үлкен саны болмайды. Әр бір натурал саннан кейін алдынғысынан бір санға артық тағы бір натурал сан келеді. 0– натурал сан емес. Сандар 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 белгілері арқылы жазылады.
Натурал сандарды жазу үшін қолданылатын белгілер цифрлар деп аталады.
0, 2, 4, 6, 8 цифрлары жұп цифрлар деп аталады. 1, 3, 5, 7, 9 цифрлары тақ цифрлар деп аталады. Әр бір натурал сан разрядтарға бөлінеді. Разрядтар оңнан солға қарай бірлік, ондық, жүздік және т.с.с. оқылады. Санның жазылуындағы алғашқы үш разряд бір топқа біріктіріліп, бірліктер класы деп аталады. Бұл класс бірліктер, ондықтар, жүздіктерден тұрады. Төртінші, бесінші, алтыншы разрядтар мыңдықтар класын құрайды. Оған мың, он мың, жүз мыңдықтардың бірліктері кіреді. Мыңдықтар класынан кейін миллиондар класы, одан кейін миллиардтар класы және тағы басқа болып жалғаса береді. Разрядтармен кластарды білу кез келген натурал санды дұрыс оқып, жазуға көмектеседі. Мысалы: 105 246 783 009 санының оқылуы – Жүз бес миллиард екі жүз қырық алты миллион жеті жүз сексен үш мың тоғыз. Әр бір натурал санды разрядтық қосылғыштардың қосындысы түрінде жазуға
болады. Мысалы: 5307 санының мыңдықтар разрядында 5 цифры, жүздіктер разрядында 3 цифры, ондықтар разрядында 0 цифры, бірліктер разрядында 7 цифры жазылан. Демек 5307 = 5 ∙ 1000 + 3 ∙ 100 + 0 ∙ 10 + 7. Мұндай жазуды санды Разрядтық қосылғыштардың қосындысытүріне келтіру деп атайды. Рим цифры Сандарды жазу үшін қолданылатын 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 цифрлары біздің заманамызға дейінгі үшінші ғасырда Үнді елінде пайда болды. Араб елдері арқылы олар Европаға жетті. Сондықтан ол цифрлар араб цифрлары деп аталады. Кей бір жағдайда араб цифрларымен қатар Рим цифрлары да қолданылады. Бұл цифрларды біздің заманамызға дейін 500 жыл бұрын ежелгі Римдіктер ойлаб тапқан. Рим цифрлары І V X L C D M
Бір Бес Он Елу Жүз Бесжүз Мың
Сандар Рим цифрлары арқылы жазғанда келесі ережелер Қолданылады:
Мәні бойынша үлкен цифрдан артық емес, ал алдынан одан кіші
бір цифр ғана жазуға болады
Мәні бойынша кіші цифр үлкен цифрдың алдында орналасса, онда
ол үлкеннен азайтылады. Мысалы: IV жазуы 4 санын білдіреді, өйткені 5 – 1 = 0
үлкеніне қосылады. Мысалы: VI жазуы 6 санын білдіреді, өйткені 5 + 1 = 6 4) Егер сан бірдей цифрлармен жазылса, онда олар қосылады. Мысалы: III жазуы 3 санын білдіреді, өйткені 1 + 1 + 1 = 3, ал ХХ жазуы 20 санын білдіреді, өйткені 10 + 10 = 20 ны береді.
Көп жағдайда Рим цифрлары қандай бір оқиғаны баяндағанда қолданылады. Мысалы: Ежелгі қалалардың бірі – Бозақ қаласы. Оның орны 1999 жылы Астана қаласы маңынан табылған. Ежелгі Қала орны елордадан 15 км жерде жатыр. Бозақ қаласының даму кезеңі VIII ғасырдың бас кезіне сәйкес келеді. Ал шарықтау шегі X – XI ғасырларға тұспа – тұс. Жаттығулар
1) Елу үш мың алты жүз екі 2) Тоғыз жүз жеті мың төрт жүз жиырма бес 3) Екі миллион он мың тоғыз 4) Жеті миллион бір мың төрт
Мәтінде кездесетін сандарды цифрмен жазыңдар:
Екі мың алтыншы жылдың қыркүек айында Астана қаласында Бейбітшілік пен келісім сарайы (халық арасында пирамида деп аталған) ашылды. Бұл ғимараттың биіктігі алтпыс екі метр, яғни ол жиырма бес қабатты үйдің биіктігіне тең. Сарайда бір мың бес жүз адам сыятын опера театры, мұражай, кітапхана, көрме және концерт залдары орналасқан.
