Құрастырушы: ф.ғ. к., доцент Қанапьянов Қ. Н

КЕЛІСІЛГЕН

- ақпарат жинаудың әдіс – тәсілдерін игеру;

- тақырыпты дұрыс таңдау;

- шығарманың мазмұнын ашу;

- ақпаратты жедел әрі толық алу;

- қоғамдық маңызды проблемаларды танып, көтеру;

• 
  журналистік зерттеуді жүргізе білу;
  
• 
  шығарманы өңдеу;
  

- сапалы мәтін жазу;

- журналистік этика мәселелерін меңгереді.

Шығармашылық ізденістер журналист кәсібінің негізі болып табылады.

Шеберлік мәселесінің қоғамның барлық саласын қамтитын журналистикадағы алар орны ерекше. Заман өскен сайын, біліміміз де байып, өзгеріп, өрлеп, жаңарып, жасарып келеміз.

Жаңалық жаршысы – журналистика өзгеден оқ бойы озық тұруды, болашақты болжап, қоғамдық пікірді дұрыс қалыптастыруды көздейді. Бүгінгі кәсіби журналист дегеніміз – қажетті, маңызды ақпаратты дәл уақытында ала білген, көкейкесті проблемаларды дер кезінде жедел көтеріп, шешілу жолдарын көрсететін, экономикалық, қоғамдық, әлеуметтік мәселелерге қатысты татымды ой, пікір айта алатын журналист. Мұның бәрі тек журналистік шеберліктің қыр – сырын меңгергенде ғана жүзеге асырылатын шаралар болып табылады. Ақпарат жинаудың түрлі әдіс – тәсілдері болады. Журналистикада небір жарқын үлгілері бар қарапайым әрі тиімді әдіс сұхбаттан бастап, сауалнамалық сұрақ – жауап, бақылау, тәжірибе, психологиялық тест т.б. әдістерді журналист сауатты пайдалана білуі тиіс. Журналистің жазу шеберлігі, теледидардағы өзін - өзі ұстауы, радиодағы сөз саптауы қашанда жоғары талап үрдісінен көріне білуі тиіс.

1. Журналистің шеберлік сыныбы

2. Журналист әдебі

3. Әдеби редакциялау

Журналистік туындыға қойылатын талаптар: маңызды проблема, тілдік, стильдік нормалар, құрылым, дизайн. Ой анықтығы, мазмұн дәлдігі. Дерек және публицистика.

Журналистік жауапкершілік. Журналистік әлемдік этика талаптары. Тілдік этикет. Журналистің моральдық – этикалық ерекшеліктері. Журналистің құқықтары, міндеттері. Сұхбат алу барысындағы журналистің өзін - өзі ұстауы. Сөз сөйлеу мәнері. Ақиқат ақпарат, шындықты бұрмаламау. Сенімділік. Обьективтілік. Заңдылықтың сақталуы. Жеделдік. Мәдени, діни ерекшеліктерге құрмет.

Журналистік зерттеудің ерекшеліктері. Алғашқы зерттеу. Екінші ретті зерттеуге қойылатын талаптар. Құпия ақпарат. Заңдылықтарды білу, байланыстар. Компьютермен жұмыс істей білу. Интернет – зерттеудің жаңа құралы. Құжаттарды табу және сақтау. Ескі ақпарат көздерімен жұмыс. Тұжырым жасау. Сараптау, талдау.

Сауатты жаза білу – журналист еңбегінің бір бөлігі ғана. Ақиқатқа жету. Техникалық біліктілік. Рухани мәдениет. Қойын кітапшасы. Диктофон. Стенография. Рухани принциптер. Ақпарат көздерімен жұмыс істеу. Іскерлік, білгірлік, байқағыштық, сезімталдық, төзімділік, еңбекқорлық, жеделдік.

Жанр ретіндегі және ақпарат алу әдісі ретіндегі сұхбат. Сұрақ қою өнері. Сұхбатқа дейінгі ақпарат жинау. Қарапайым сұрақтар,жалпыдан жалқыға принципі. Кім? Не? Қайда? Қашан? Қалай? Неге? Не үшін? Сұхбат барысындағы алынған ақпаратты нақтылау.

Тақырыпты дұрыс таңдау – журналистің тиімді еңбегі. Алғашқы және екінші ақпарат көздері. Журналистің тақырыпты жан – жақты меңгеруі. Тақырыптың өзектілігі. Тақырып таңдау – ақпарат жинау –деректерді тексеру –талдау – жазу - өңдеу – көркемдеу. Проблема және оның шешілу жолдары. Журналистің қоғамдық рөлі. Қысқалық,өткірлік.

Ақпаратты жинау және тарату технологиясы. Мазмұндық элементтер. Журналистің өзіндік қолтаңбасы. Автормен жұмыс істеу. Мазмұн байлығы, жаңа мазмұн. Тұшымды мақаланың алғышарттары.

Тіл және оның құрылымы, тіл мәдениеті. Тілдік және стильдік сауаттылық. Бұқаралық ақпарат құралдарының тілдік, стильдік ерекшеліктері. Шешендік өнер. Қанатты сөздер, мақал – мәтелдерді пайдалану. Көп сөздікке ұрынбау. Тартымды стиль, көркем тіл. Терминология. Тіл мен стильдің жанрлық қолданыстары. Ауызекі сөйлеу стилі, ғылыми стиль, көркем - әдеби стиль. Пікірдің түсінікті болуы. Тартымдылық, әсерлілік. Қысқалық, ықшамдылық.

Фото – жанр. Фотоның рөлі мен қызметі. Сәтті фотосуреттің маңызы. Фотоматериалдың мәтіні. Фотосурет түсіру мәдениеті. Фотосурет жанрының ерекшеліктері, түрлері, оған қойылатын талаптар. Фотожурналистке қойылатын талаптар. Сәтті тақырыпты таңдай білу. Бейнелеудің ең тиімді жолын іздеу. Мерзімді басылымдағы фотосурет – дәлелді дерек. Фотопортрет, фотоочерк, фотоплакат, фоторепортаж, фотомонтаж, фотохабар. Фотожанрлар,ерекшеліктері. Фотожурналистиканың кәсіби проблемалары.

Анықтық, тиімділік, ықшамдылық,қарапайымдылық. Лид – фактологиялық негіз. Оқиғаны хронологиялық тіркеу. Композиция – ақпараттың орналасуы,материалдың көлемі және түрі. Мақала бөліктерінің арасындағы табиғи байланыс. Сілтемелерді пайдалану.

Теледидар мүмкіндігі. Тележурналистің рөлі. Тележурналистің құралы. Құжаттарды талдау. Қазіргі ақпараттық технологиялар. Дыбыс, бейне бірлігі. Тележурналист этикасы. Теледидар хабарларын жоспарлау. Тележурналистиканың жанрлары, қолдану ерекшеліктері. Теледидардың қоғам мен БАҚ жүйесіндегі орны. Тікелей репортаж жүргізудегі шеберлік сырлары.

Радиожурналистің жұмыс істеу кезеңдері. Радиохабар, жасалу ерекшеліктері. Сценарий, маңызы. Тікелей эфир. Этика. Сөйлеу мәдениеті. Радиохабардың өзіндік табиғаты. Саз – бейнелеудің тиімді құралы.

Радиожурналистиканың тілдік, стильдік ерекшеліктері. Радиожурналистиканың жанрлары мен пішіндері. Мерзімді басылым, радио, теледидар жанрларының ұқсастықтары мен ерекшеліктері.
13 тақырып. Жарнама

Жарнаманың ақпаратты беру құралы ретіндегі қызметі және қоғамдағы рөлі. Эфир жарнамасының ерекшеліктері. Шығармашылық процесс. Жарнамаға қоғамдық сын. тілдік қалыптан ауытқушылықтар. БАҚ және жарнама. Жарнаманың балаларға әсері. Жарнама агенттіктерінің рөлі. Журналистік менеджменттің қалыптасуы мен дамуы. Редакция қызметіндегі экономикалық принциптер. Журналистиканың экономиканың дамуындағы рөлі. Жарнаманы басқару жүйесі. БАҚ және нарық.

1.1 Журналист шеберлігінің негіздері

1.2 Журналист және кәсіби шеберлік
2 Журналистік әдеп

2.1 Журналист және этика

2.2 Журналистің сөйлеу мәдениеті
3 Журналистік зерттеу

3.1 Журналистік зерттеу кезеңдері

3.2 Аудитория және оны зерттеу
4 Кәсіби журналист және қарымды қабілет

4.1 Ақпарат жинаудың әдістері

4.2 Ақпарат және оның қолданылуы

5 Сұхбат

6 Тақырып

6.1 Тақырып және оныңмаңыздылығы
7 Журналист өнімінің түрі мен мазмұны

7.1 Материалды өңдеу

8.1 Тілдік, стильдік қолданыстар

8.2 Баспасөз тілі дегеніміз не?

8.3 Ғылыми стиль дегеніміз не?

9.1 Фотожурналистика жанрына қойылатын талаптар

9.2 Баспасөздегі фотосуреттің маңызы
10 Композиция

10.1 Жарияланымның мазмұны мен түрі

10.2 Әдеби-көркем стильге қойлатын талаптар
11 Тележурналист және оған қойылатын талаптар

11.1 Тележурналистке қойылатын талаптар

11.2 Журналист және компьютерлік технология

12 Радиожурналистика

12.1 Радиожурналистке қойылатын талаптар

12.2 Тікелей эфир

13.1 БАҚ және жарнама

13.2 Журналистика және менеджмент

13.3 Жарнама мәтіні, слоган

1. 
   тақырып Аудиторияның ресми сауалдары журналистің стилі мен имиджіне қалай әсер етеді. Журналист шығармасында деректілік пен шарттылықтың ұшырасуы.
   

2. 
   тақырып Публицистикалық болжам (публицистің жанрларды және тәсілдерді салыстыруы) Бетперде және авторлық «мен». Журналист жұмысындағы сенсация мәселесі.
   

3. 
   тақырып Полемиканың конструктивтілігі. Қазіргі баспасөздегі тақырыптардың қызметі. Тақырыптардың негізгі типтері. Хабарламалық тақырып-констанция.
   

Мамандық(тардың) жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

1. 
   Барманкулов М.К. « Телевидение: деньги или власть?», Алматы, 1997.
   
2. 
   Власов Ю.М. Пропаганда за фасадом новостей. 1996
   
3. 
   Воскобойников Я.С., Юрьев В.К. Журналист и информация.Профессиональный опыт западной прессы.1993
   
4. 
   Дэннис Э, Мэррилл Д. Беседы о масс-медиа,
   
5. 
   Ибраева Г.Ж. Региональные конфликты и СМИ. Алматы 2001
   
6. 
   Коппервуд Р., Нэльсон Р.П., Как преподносить новости.
   
7. 
   Солганик Г.Я. Стилистика текста
   
8. 
   Уллмен Д., Журналисткие расследования: современные методы и техника,1998
   
9. 
   Все зарубежные СМИ. Справочник по зарубежным СМИ. 2003
   

10. Ибраева Г.Ж. Объективный репортаж.

11. БАҚ жаңалықтарының сайттары

12. Европалық интеграция сайтындағы ақпараттар

оқу процесінде студенттердің қатысымын білдіреді, яғни:

- сабақтарға қатысу;

- талқылау кезінде және топпен жұмыс кезінде белсенді болу;

- өз курстастарыңның оқуына ықпал ету.

Сабаққа кешікпей келулеріңізді өтінеміз. Сабақ кезінде кез-келген тәртіп бұзушылық аудиориядан шығарып тастауға дейін жазаланады. Сабақты босатулар міндетті түрде қосымша өтелуі тиіс. Қосымша өткен тақырыптар бойынша сабақтар жазбаша түрде, сондай-ақ ауызша ьапсырылады. Сіздердің оқу процесінде қатысқандарын балдық-рейтінтік жүйеге сәйкес бағаланады:

• 
  себепсіз сабақ босатқаны үшін 0 балл қойылады,
  
• 
  оқу процесінде болғаны және қатысқаны үшін жеке балдар қойылады, олар апталық рейтингте қосылады,
  
• 
  егер студент сабақта бола отырып, оқу процесіне белсенді қатыспаса, онда оған тек келгені үшін балл қойылады - әрбір сабақ үшін 1 балл (дәріс, тәжірибелік)
  
• 
  тәжірибелік сабақтарда белсенділік танытқаны үшін (сабаққа дайындық және топпен жұмыс) – 1 балдан қосымша (тәжірибелік сабақтың қорытыныды балы 2)
  
• 
  СӨЖ дұрыс орындағаны үшін 2 балдан
  
• 
  Семестр барысында ауызша және тест түрінде аралық бақылау өтеді, аралық бақылаудың максималды балы: 1 рейтинг-33 балл, 2 рейтинг-32 балл
  

студенттің жалпы қорытынды рейтингін құрайды, барынша – 100 балл.