Өнеркәсібі дамыған елдерде аурулар мен жарақаттардың көпшілігі
психикалық денсаулыққа байланысты және
қызметкерлердің жұмысқа
келмеуінің негізгі себебі болып табылады. Психологиялық күйзеліске және
денсаулықтың нашарлауына әкелуі мүмкін қауіпті факторлар немесе стресс
факторлары бар, олар ұйымдастырушылық мәдениетке тәуелсіз, оқшауланған
жағдайда пайда болатын кәсіби стресстік араласуларға әкеледі.
Ұйымдастырушылық мәдениетке көбірек көңіл бөлу жұмыс орнындағы стресс
пен күйзелісті контексттік талдауға жол ашады. Ұйымдастырушылық
мәдениет пен психикалық денсаулық арасындағы байланыс ақпараттық
менеджмент, ақпаратпен бөлісу және шешім қабылдау сияқты міндеттерді
орындау ортасын талап ететін жұмысты ұйымдастыру шарттары арқылы
жүзеге
асырылатын
интеграцияланған
шеңбер
қолданылады.
Ұйымдастырушылық мәдениеттер қандай-да бір түрде ақпараттық
мәдениетпен астасып жатты. Ақпараттық мәдениет - бұл ұйымның
мәдениетінің бөлігі, бұл құндылық, ұйымдағы қызметкерлердің мінез-құлқы
ақпараттық мәдениетке әсер етеді. Негіздеме ұйымдастырушылық мәдениетті
жұмысты ұйымдастыру жағдайлары арқылы психикалық денсаулықпен
байланыстырады және мәдениетті ұйымдастырушылық сипаттамаларға әсер
ететін және қалыптастыратын ұйымдық құрылым ретінде қарастыратын
функционалистік тұрғыдан жазылған.
[21]
Ұйымдастырушылық мәдениет
Квинн
мен
Рорбаудың
төрт
квадранты
тұрғысынан
тұжырымдалған
[22]
типология.
Топтық
мәдениет,
даму
мәдениеті,
иерархиялық мәдениет және рационалды мәдениет дегеніміз не және осы
мәдениеттерді
біле отырып, ұйымдар өздерінің жұмыс шарттарына сәйкес
тиісті мәдениетті оңай қабылдай алады. Жұмысты ұйымдастыру шарттары
мен ұйымдық мәдениет бір-бірімен тығыз байланысты болса да, оларды
шатастыруға болмайды (Детерт, Шредер, & Мауриел;
[23]
Шейн;
[24]
Witte &
Muijen, 1999). Қоғамдық мәдени құндылықтар ұйымдық маңызды
нәтижелерге әсер ететіндей (Taras, Kirkman, & Steel, 2010), ұйымдық мәдениет
жұмыс жағдайына әсер етуі мүмкін. Шейн
[24]
ұйымдастырушылық мәдениетті
артефактілерді, құндылықтарды, әлеуметтік мұраттар
мен
негізгі
жорамалдарды қамтитын көп қабатты құрылым ретінде қарастырады. Мінез-
құлық, құрылымдар, процестер және технологиялар сияқты артефактілер
бірінші қабатты құрайды. Жасырын деңгейде ұйым мәдениеті ұйым мүшелері
бөлетін құндылықтар мен әлеуметтік мұраттарда байқалады (яғни ұйым
идеологиясы). Бұл құндылықтар мен идеалдар мифтер, ритуалдар, әңгімелер,
аңыздар және кодификацияланған тіл сияқты символдық механизмдерде,
сондай-ақ
корпоративті
мақсаттарда,
стратегияларда,
басқару
философияларында және осыған негізделген негіздемелерде ашылады.
Топтық мәдениет қызметкерлерді өз жұмысын және жалпы
көрсеткіштерін жақсартуға қатысты ұсыныстар жасауға шақырады.
Нәтижесінде топтық мәдениет индивидтердің өздерінің дербестігі мен ықпалы
бар екенін сезінетін кеңейту ортасын жасайды. Демек, топтық мәдениетте
адамдар өз жұмыстарының мағынасы бар екенін және оны орындау
дағдыларына ие екенін мойындайды.
[14]
Ақпаратты бөлісу қызметкерлердің
қатысуының маңызды ерекшелігі
екенін ескере отырып, топтық мәдениетте
көшбасшылардың ақпараттық қолдауы жоғары болуы мүмкін. Топтық
мәдениет дағдылар мен шешімдердің беделін пайдалануға ықпал ететін,
қорғаныс факторлары болып табылатын, сонымен қатар қызметкерлердің
психикалық денсаулығына жақсы әсер ететін әріптестерінен немесе
бақылаушыларынан әлеуметтік қолдауды қамтамасыз ететін жұмысты
ұйымдастыру жағдайларын жүзеге асыратын тапсырмалар жобаларын жасауға
бейім.
Даму мәдениеті жұмыскерлердің психикалық
денсаулығына тиімділігі
мен дағдылары мен шешім қабылдау құзыретін пайдалануға ықпал ететін
орталықтандырылмаған жұмыс дизайнын жасауға көмектеседі. Даму
мәдениеті
бойынша
қызметкерлер,
қызметкерлердің
психикалық
денсаулығына жағымды әсер етуі мүмкін елеулі сыйақыларға ие болуы
мүмкін.
Иерархиялық мәдениет әлеуметтік қолдауды дамытуға көмектеседі және
сол арқылы қызметкерлердің психикалық денсаулығында пайдалы рөл
атқарады. Мәдениеттің бұл түрінде қызметкерлерге ақы төлеуді де, мансаптық
өсуді де анықтайтын, қызметкерлерге белгілі бір деңгейдегі қауіпсіздікті
қамтамасыз ететін, қызметкерлердің психикалық денсаулығы үшін пайдалы
болатын еңбек өтілі болуы мүмкін.
Рационалды мәдениет нақты жұмыс көрсеткіштері мен өлшемдері бар,
қызметкерлердің психикалық денсаулығы үшін пайдалы болуы мүмкін
қарама-қайшы талаптарды барынша азайтуы мүмкін, сондықтан бұл
интеграцияланған модель ұйымдар мен менеджерлерге
қолайлы мәдениетті
таңдауға көмектеседі. Ұйымдастырушылық мәдениетті кәсіби стресстің
модельдеріне интеграциялау - бұл жұмыс орнындағы кәсіптік психикалық
денсаулық мәселелерін тереңірек түсінуге мүмкіндік беретін жемісті жол,
сонымен қатар бұл кәсіптік стрессті көп деңгейлі зерттеудің бастапқы нүктесі
бола алады.
Достарыңызбен бөлісу: