Реферат тақырыбы: баскетбол орындаған: Байсеитова Данагүл ис 21-11 Қабылдаған: Еркимбаев Е. К

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ 
МИНИСТРЛІГІ 
 
 
 

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: 
БАСКЕТБОЛ

Орындаған: Байсеитова Данагүл 
ИС 21-11 
Қабылдаған: Еркимбаев Е. К. 
Алматы 2021 

Жоспар
: 
• Баскетбол ойыны 
• Ережелері 
• Ұпай санау 
• Тарихы
Баскетбол ойыны 
Баскетбол (ағылш. basketball, basket - себет (торқалта), ball - доп) —- 
ептілікті қажет ететін қызу тартысты спорт ойын. Оған бес ойыншыдан 
тұратын екі команда қатысады. Баскетбол алаңының қарама-қарсы екі 
шетіне орнатылатын қалқаны бар тағандарға сақина бекітіледі. Ойынның 
мақсаты- допты қарсыласының сақинасына түсіріп, ұпай жинау. 
Ойыншылар допты лақтыруға, пас жасауға, домалатуға немесе жерге жиі-
жиі ұрып дриблингпен алып жүруіне болады. Доп өзіне тигеннен кейін 
ойыншы онымен тек екі адым ғана аттай алады. Баскетболды таза 20 
минуттан екі тайм ойнайды. Таймдардың арасындағы үзіліс 10 минуттан 
тұрады. Ойынның басталуында төреші алаңның қақ ортасында 
командалардың екі ойыншысының арасында тұрып допты тіке лақтырады. 
Олар секіріп, допты командасындағы әріптестеріне тартып әперуге 
тырысады. 
Баскетбол алаңы 

Ережелері 
Командадағы ойыншылар допты сақиналыторқалта себетке дөп түсіруі 
қажет. Қақпа жерден кем дегенде 3 метр биіктікте орнатылады. Тор 
қалтаны жақын жерден дәлдесе 2 ұпай беріледі. Ал, егер доп 6,25 метрден 
сәтті лақтырылса онда ұпай саны бірден 3-ке көбейеді. Бір матч 20 
минуттық үш кезеңнен тұрады. Осы аралықта ойында есеп тең болып 
тұрса, төреші тарапынан қосымша уақыт қосылады. Кәсіби терминде мұны 
«Овертайм» деп атайды. 
Баскетбол добы 
Ұпай санау 
Егер лақтырылған доп кәрзеңкеге дәл тиіп, кәрзеңкенің ішінен сырғанап 
жерге түссе, нысанаға жеткен болып саналады. Ойын уақытында доп 
дұрыс лақтырылса, команда екі ұпай алады. Мұндай лақтыру үш ұпайлық 
сызықтың ар жағынан жасалса ұпай саны үшеу болып саналады. Айып 
добын лақтыру (ереже бұзылғанда рұқсат етіледі) кезінде әрбір сәтті 
тигізуге бір ұпайдан есептелінеді. Ондай кезде ойыншы айып сызығының 
ар жағында тұруы тиіс. 

Тарихы 
Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттарыболып есептелінеді. 
Алғашқы ойын 1891 жылы Массачусетс штатының Спрингфилд қаласында 
құрылған Христиан жастар қауымдастығының оқу жаттығу орталығында 
ұйымдастырылған. Сол кезде Канададан қоныс тепкен жас мұғалім, доктор 
Джеймс Нейсмит гимнастика түрін ары қарай жетілдіру мақсатында жаңа 
ойын түрін ойлап тауыпты деседі.
Баскетболдың этимологиясы (basket – себет, boll -доп) деп жіктеледі. 
Алғашында ойынды футбол добымен өткізген. Арада бір жыл өткен соң 
Джеймс Нейсмит арнайы доппен қоса, баскетболдың алғашқы 13 ережесін 
ойлап тапқан. 
1893 жылы баскетболға қызығушылар саны бірден көбейген. 
Ал, 1894 жылы жаңа ойынға қызығып, әуестенушілер айтарлықтай артқан. 
Сол кездері АҚШ–та алғаш рет ресми ережелер тіркелімге алынды. АҚШ-
тан бастау алған баскетбол ойыны бірте-бірте Шығыс елдеріне таралды. 
Атап айтар болсақ, Жапония, Қытай, Филиппин, солай-
солай Еуропа елдеріне, Оңтүстік Америкаға бет алды. Араға он жыл салып 
АҚШ-тың Сент-Луис аумағында американдықтардың қолдауымен бірнеше 
қаладан құралған командааралық турнир өтті. Сондай-ақ баскетбол 1924, 
1928 жылдары олимпиада бағдарламасынан орын алды.
Жиырмасыншы жылдары алғашқы әлемдік кездесулер ұйымдастыра 

бастаған ұлттық баскетбол федерациялары жұмыс жасады. Осылайша, 
1919 жылы АҚШ, Италия мен Францияның әскери командалары арасында 
турнир өткізілді. 
1923 жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын 
кесті. Оған Англия, Италия, АҚШ-тың командалары қатысқан. 1932 
жылы Халықаралық баскетбол федерациясы (FIBA) құрылды.
ФИБА-ның алғашқы құрамына 8 мемлекет енді. Атап 
айтса, Аргентина, Грекия, Италия, Латвия, Португалия, Румыния, Швеция, Ч
ехословакия. 1935 жылы халықаралық Олимпиадалық комитет 
баскетболды олимпиада ойындары қатарына қосу жөнінде шешім 
шығарды. 1936 жылы Берлинде өткен олимпиада ойындары аясында 
баскетболдың бағдарламасы дайындалды. Онда аталмыш ойын түрін 
ойлап тапқан азамат Д. Нейсм доданың құрметті қонағы болды. Теннис 
алаңында өткен матчқа 21 ел қатысты. Олимпиада өтіп жатқан кезде 
ФИБА-ң алғашқы конгресі өтті. Онда халықаралық ойынның ортақ 
ережелері айқындалды.
Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор 
қаласында "Маяк" қауымдастығы жұмыс істеген. Қауымдастықтың гимнаст 
шеберлері алғаш рет баскетбол командасын құрып, кейіннен "Богатырь" 
қоғамына айналған. Алайда, 1917 жылы орнаған Қазан төңкерісіне дейін 
баскетбол ойыны тек сол кездегі Ресей астанасы - Петерборда ғана 
танылған. Ал, 20 жылдары бұл ойын қарқынды дамыды. Бастапқыда 
әскери мектептерде жаттықтырылған еді. Көп ұзамай Мәскеуинституты 
баскетболды денешынықтыру факультетінің бағдарламасына енгізілді. Бұл 
оқу ошағының түлектері кәсіби баскетболшы атанды. Ресей құрамасы 
алғаш рет 1923 жылы Бүкілодақтық денешынықтыру мерекесіне орай 
кездесу өткізді. Сәл осы кезде КСРО құрыла бастаған еді.
КСРО–ның екінші біріншілігі 1924 жылы өткізілді. Ал, 1934 жылдан бастап 
КСРО-да баскетбол спартакиадасы өткізіліп тұрады.
1946 жылы ФИБА шеңберінде жалпы одақтық баскетбол секциясы 
қабылданып, бір жыл өткен соң ерлер командасы Еуропа біріншілігінде 
бақ сынап, чемпион атанды. Ал, баскетболдан әйелдер құрамасынан 
олимпиадалық ойын 1976жылы сарапқа салынды. Олимпиадалық 
ойынның чемпиондары төмендегідей: 1976 ж. - КСРО, 1980ж. - 
КСРО, 1984 ж. - АҚШ, 1988 ж. - АҚШ, 1992 ж.-Тәуелсіз достастық 
мемлекеттерінің құрама командасы, 1996 ж. - АҚШ.
Әлем бойынша АҚШ-ң спортшылары мықты баскетболшылар деп 
саналады. Олар 1936жылдан бері өткізіліп келе жатқан барлық олимпиада 

ойындарында жеңімпаз атанған. Ал, соңғы жылдары ұтылыс тапқан 
тұстары саусақпен санаралықтай. 
Мәселен, 1987, 1988, 1990 және 1991, 1992 жылдары американ 
ойыншылары сәтсіз ойын көрсетіп, ұтылыс тапқан.
1992 жылы олимпида ойындарына тек білікті спортшылардан жасақталған 
ұлттық баскетбол қауымдастығы шеңберінде алғаш рет ұжымдық құрама 
құрылды. Бұл Америкада Dream Team", «ұжымдық арман» деп аталған. 
Оның құрамында Барселон ойындарында 40 ұпайдан жинап, жеңімпаз 
атанған Майкл Джордан, Мэджик Джонсон, Чарльз Баркли және Ларри 
Берд алынды. Олар 1994 жылы әлем чемпионатында, 1996 жылы Атланта 
олимпиадасында тұғырдан көрінді.
Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы 
сәтсіздіктен кейін, олимпиадалық чемпион атағын 1996 жылы қайтарып 
алды деген болатын.