Рнпц «Ертіс дарыны» облыстық сырттай мектептің тапсырмаларды орындау кезіндегі ережелер

Әр тапсырма 10 ұпайдан бағаланады. Есептерді шығарған кезде, кестелерді толтырғанда, сызбанұсқа құрастырғанда оқытудың дарынды нәтижелері бағаланады. Жұмыстарда берілген тапсырмалар келесі деңгейлерді тексереді:

- оқушының биология пәнінен мәлімет алу деңгейі, фактілік материал;

- оқушының интеллектуалды дамуын аңықтау – жазу комуникацияларын меңгеру дәрежесі, ол ойлау операцияларына негізделген (анализ, синтез, салыстыру, негізін бөлу, жалпылау, абстракциялау);

- творчестволық іздестіру, бұл дәлелдерге негізделген, гипотезаларды құрастыру, объектілерді, құбылыстарды және биологиялық жүйелерді моделдеу. Алынған нәтижелер бойынша өз көзқарасын құрастырып дәлелдей білу.

Әр турды сәтті өтіп, жоғары дәрежедегі 50 ұпай алып шығу үшін, биология бөлімдеріне сай биологиялық әдебиеттерді және ғаламтордағы ақпаратпен жұмыс жасау қажет.

А) жел арқылы;

В) жармасатын және қадалатын жемістері арқылы;

С) құстар арқылы.

Келесі өсімдіктердің жемістері берілген: 1. шырғанақтың, 2. боздың (ковыля); 3. желкектің (козлобородника); 4. жоңышқаның (люцерны); 5. шиенін (вишни); 6.дала-төсемі (устели-поле); 7. иттікеннің (лопуха); 8. бақбақтың; 9. жүзгіннің; 10. ошағанның; 11. ирганың; 12. үйеңкінің; 13. тікенгүлдің 14. ақ талдың; 15. жөке ағашының.

Таралу жолдары мен жемістерді сәйкестіріндер. Жауап фрмасы: А …. (өсімдік атауы немесе реттік нөмірі).

б) бақбақ; в) шетен; г) атпақияр; д) иттікен; 2. сексеуіл; 3. кактус; 4. шыбынжек.

Бұл бейімделу типтердің маңызы неде? Сексеуіл мен кактустың шөл далада қалыптасқан белгілерін атап шығындар.

Кестені толтырындар:

1. қабық құрты; 2. шерткіш қоңыздың дернәсілі; 3. өлі ағзалармен қореқтенетін қоңыз (мертвоеды); 4. ұзын мұртшалар (усачи); 5. шартылдақ қоңыздың дернәсілі; 6. етпен және арам өлікпен қоректенетін масалардың дернәсілдері; 7. зерқоңыз; 8. құмырсқа; 9. астықпен қоректенетін масалардың дернәсілдері; 10. жауын құрттары; 11. жәндікқоректі жануарлар (насекомоядные млекопитающие); 12. көпаяқтылар; 13. жапырақ жегі (жуки листоеды);

14. есекқұрт; 15. жәндіктермен қоректенетін құстар; 16. біте; 17. кокцидалар;

18. ызылдауық (жужелица);

19. көбелектердің жұлдызқұрттары; 20. астық көбелектердің дернәсілдері; 21. цикадалардың дернәсілдері; 22. пилильщиктердің жалғанжұлдызқұрттары; 23. тері тесер (кожееды).

Ағзаларды келесі ретпен орналастырындар:

А. Өсімдіктердің тамыр жүйесімен қоректенеді ___

В. Өсімдіктердің сабаңы мен діңдерімен қоректенеді ______

С. Өсімдіктердің жапырақтарымен қоректенеді _______

Д. Өлі өсімдіктермен және олардың қалдықтарымен қоректенеді ____

Е. Жануарлардың нәжісі және олардың өліктермен қоректенеді _____

Н. жануарлармен қоректенетін жануарлардың олжасы ретінде болады

Жауап формасы: А. ….. В. ….

(Нүктелердің орнына ағзалардың номірін немесе олардың атауларын жазу керек).

А) Қатпарлытұмсықтылар (Пластинчатоклювые) (қазтәрізділер)

В) Балшықшылар

С) Тауықтар

Д) Жыртқыштар

Оларды өкілдерімен сәйкестіріндер:

1. балықшы (скопа); 2. қырғауыл; 3. тауқұдірет; 4. қасқалдақ; 5. бізқұйрық үйрек; 6. кекілік; 7. бөдене; 8. орман жылқышысы (вальдшнеп); 9. пайызторғай; 11. жұртшы; 12. широконоска; 13. шүрегей үйрек; 14 . кіші дүпілдек; 15. үлкен кроншнеп; 16. құр; 17. қарабауыр;

18. қырғи; 19. балобан; 20. сұқсыр үйрек; 21. қызғыш; 22. бұлдырық; 23. сұнқар; 24. ақ мандай қарашақаз; 25. бізтұмсық; 26. ақ құр; 27. лашын; 28. қиқылдақ аққу.

Сурет 1. Жүрек құрылысы

- жүрек қарыншаларының бұлшық еттері дем алды;

- жүрекшелердің бұлшық еттері дем алды;

- ашпалы қақпақшалар (створчатые клапаны) жабық болды;

- жартылай тәрізді қақпақшалар (полулунные клапаны) жабық болды.

5. Есеп 1. Егер несепті талдау кезінде, несепте 20 г азот болса (100 г ақуыз тотыққан кезде 16 г азот несепнәр түрінде бөлінеді), ақуыздың қанша мөлшерін ағза жұмсады?

2. Егер ағза 150 г оттегіні жұмсаса, ақуыздың қанша мөлшері тотығуға ұшырап, ыдырады

(1 г ақуыздың тотығуына 0,95 л оттегі қажет).

3. Егер ағза 450 г оттегіні жұмсаса, көмірсудың (глюкоза) қанша мөлшері тотығуға ұшырып, ыдырады. Әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады. Барлығы: 50 ұпай

1.

Сурет 1. Сцифоидты медузалардың өмір сүру циклі

3. Шартты рефлекстердің тежелуі (мысалдар, түрлер).

1. Натрий-калий сорғышының жұмысын сызбанұсқа түрінде көрсетіндер.

Г-Т-Г-Г-Г- А-Т-Т-Т- Ц- Г-Т

Ц-А-Ц-Ц- Ц-Т-А-А-А-У-Ц-А

а-РНҚ, антикодон т-РНҚ, полипептид кесіндісін құрастырындар. Транскрипция және трансляция орнын көрсетіндер.

6) вольвокс; 7) бірінші ретті; 8) нағыз; 9) сфагнумдар; 10) жасыл балдырлар; 11) хара;

12) улотрикс; 13) саңырауқұлақтар; 14) сөмкелілер; 15) базидиальды; 16) қара күйе.

II. Өсімдіктердің элементтері: а) сорус; б) индузия; в) ассимиляцияға ұшыраған жасушалар; г) симбиоз; д) склероции; е) ризоидтарда түйнекшелер; ж) вегетативті және жинысты көбею;

з) колониалды; и) жұмыртқа тәрізді зооспоралар; к) плектенхима; л) соредиялар; м) сатылы трахеидтер; н) тамыр сабақ; о) сифоностелла; п) спора жапырақша; р) ризоидтары бар гаметофит; с) изидиялар; т) гиалинды жасушалар; у) гифтар; ф) оогамды жынысты көбею;

х) мицелий.

Жауап:

Топтар	I	II	III	IV	V	VI	VII
Өсімдіктер
Элементтер

Жауап формасы

Топ Жабықтұқымды

заттардың

мөлшері, (кг)
Ашығудың кезеңі, апта
Тапсырма. Ашығудың бесінші аптасында (сурет) басқа нәрлі заттармен салыстырғанда ... басым болады

А) ақуыздар

В) майлар

С) көмірсулар

Д) майлар, көмірсулар

Е) ақуыздар, көмірсулар.

1. 
   Өсімдіктердің белгілер эволюциясын кесте ретінде көрсетіндер:
   

2. 
   Омыртқасыз жануарлардың денесінде үш қуыс болады. Оларды атап шығындар. Оларға сипаттама беріп, қай жануарларға тән екенін анықтандар. Қандай ұрық жапырағынан пайда болды?
   

3.

2) Ағзаның өмір сүру қызметтері мен олардың жеке бөлімдерін зерттейтін ғылым ...

3) Адамды систематикалық топтасыунына қарай қандай топқа жатқызады?

4) Адам қандай түрге жатады?

5) Адам және жануарлардың ұқсасытығы, немесе айырмашылығын анықтандар:

А) түзу жүруі …

Б) тістердін ұры, күрек, азу тістерге бөлінуі …

В) интенсивті зат алмасуы мен дене температурасының тұрақтылығы …

Г) құлақ жарғағының болуы ...

Д) ми көлемінін ұлғаюы …

Е) Еңбекке байланысты қол буының дамуы …

Ж) Аяқтардың бұлшықеттері жақсы дамыған …

З) Аналық ағзаның ішінде ұрықтың дамуы …

И) Ағза жасушалардан тұрады …

6. Ұлпалардың төрт негізгі топтарын атап шығындар

7. Жасушаның негізгі қасиеттерін атап шығындар

8. Қандай заттар органикалық заттар класына жатады?

9. Қандай зат жасуша ішінде 70-85% құрайды?

10. Адамның мүшелеріне мысал келтіріндер.
4. Биологиялық бақылау. Зиянкестер мен оларды жоятын агенттер арасында қатынысы. Биологиялық бақылаудың әдістері. Биологиялық бақылаудың бағдарламасын ұсынындар.
5. Жасанды мутагенездің молекулярлық негіздері мен механизмін түсіндіріндер. Объясните механизм искусственного мутагенеза, его молекулярные основы. Сұрып пен тұқымды алған кезде селекционердің жұмыс жүйелігін атап шығындар.

Әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады. Барлығы: 50 ұпай

I – тур

11сынып

1. 
   Өсімдіктер екі топқа 1. бір үйлі 2. екі үйлі болып бөлінеді.
   

А) қалақай; б) қияр; в) ақ тал; г) кокос пальмасы д) ақ қайын; е) емен; ж) терек;

з) сабыншөп; и) ақтық (спаржа); к) күнбағыс; л) құрма; м) қарбыз; н) асқабақ; о) құлмақ;
п) қымыздық.

Негігі айырмашылықтарын кестеге еңгізіндер

2. 
   Насекомдардың метаморфоз арқылы дамуы келесі дернәсілдердің типтері кездеседі:
   

1. 
   камподеовидті (жүгіретін)
   
2. 
   жұлдызқұрттәрізді
   
3. 
   құртәрізді өрмелейтін
   
4. 
   құрттәрізді (аяқсыз және бассыз)
   
5. 
   құрттәріді аяқсыз
   

Түсініктеме беріндер (жазбаша және сурет арқылы) және берілген насеком дернәсілдерін бұл топтарға жатқызындар: А) барылдақ қоңыздың б) жапырақ жегінін в) қырыққабат масасының; г) көбелектін; д) үйтушының (пилильщика) е) біз тұмсықтын ж) қалтқықұстың

з) құршаян масасының и) аралардың; к) құмырсқалардың; л) алтынкөздін; м) қабық құрттын; н) сары масаның; о) бөгелектін (овод) п) колорад қоңызының; р) бидай шіркейдің (злаковая мушка).
3. Ұлпаның микропрепараты берілген. Оған қарап, қатесіз қандай түрге жататынын анықтауға бола ма? Жауаптарынды дәлелдендер.
4. Түр мен популяция арасында қағидалы айырмашылығы неде? Түр, бір популяция түрінде өмір сүре алады ма? Жауапқа дәлел келтіріндер.
5. Дарвин мен Ламарк бейімделушіліктін шығу тегін қалай түсіндірді? Олардың көзқарастарының айырмашылығы неде? Генетика және мутационды теория арқылы олардың пайда болуын түсіндіріндер.

Әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады. Барлығы: 50 ұпай
II – тур

11сынып
1. Қандай процестер тамырлар мен сабақтарда топырақ ерітіндісінен судың жылжуын қамтамасыз етеді? Жауапты сызбанұсқа түрінде келтіруге болады.
2. Балықтың торсылдағы газға толы. Газ балықтың торсылдағына қалай кіреді?
3. Мақалдың мағынасын түсіндіріндер: «Арық дәмнен жақсы ұрпақ күтпе»
4. Палеозой заманындағы жануарларда болған негізгі ароморфоздарды атап шығындар. Кезең, тірі ағзалардың топтары мен қайда пайда болғанын көрсетіндер.
5. Ч.Дарвиннің көзқарасы қалыптасуына қарай қалай өзгерді? Дарвиннін зерттеуші ретінде қандай жеке қасиеттері, сіздің ойынша, зор құрметке лайық?

Әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады. Барлығы: 50 ұпай


III – тур

11сынып

1. Саңылаулар – құрлықта өмір сүруге арналған қажетті бейім.

3. Адам су ішінде көп уақыт болса оның ағзасы сусыздануға шалдығуы мүмкін. Бұл құбылысты түсіндіріндер.

5. Биосфераның негізгі компоненттерін атандар (1-6)

Күн радиациясы



Әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады. Барлығы: 50 ұпай

Правила выполнения заданий областной заочной школы олимпийского резерва РНПЦ «Ертіс дарыны»
Каждое задание оценивается по 10 бальной системе. При решении задач, заполнении таблиц, составлении схем проверяются результаты образования одаренности. В работах включены задания, которые проверяют:

- степень информированности учащихся по биологии, фактический материал;

- определение уровня интеллектуального развития – степени овладения письменными коммуникациями, которые основаны на мыслительных операциях (анализ, синтез, сравнение, выделение главного, обобщение, абстрагирование);

- творческий поиск, который основан на доказательстве, построении гипотезы, моделирование объектов, явлений и биологических систем. Умение строить и аргументировать свою позицию на основе полученных результатов.

Для успешного прохождения каждого тура получения высшего балла 50 необходима самостоятельная работа с использованием биологической литературы по разделам биологии и интернет информации.

«Ертіс дарыны» өңірлік қосымша білім беру оқу-әдістемелік орталығының

облыстық сырттай оқу олимпиадаға дайындық мектебінің тапсырмалары

Задания областной заочной школы олимпийского резерва

регионального учебно-методического центра дополнительного образования

«Ертіс дарыны»
1 ТУР

8-9 класс
1. Плоды и семена растений могут распространяться различными способами

А) при помощи ветра;

В) цепляющиеся и вонзающиеся плоды;

С) при помощи птиц.

Даны плоды: 1. облепихи, 2. ковыля; 3. козлобородника; 4. люцерны; 5. вишни; 6. устели-поле; 7. лопуха; 8. одуванчика; 9. джузгуна; 10. дурнишника; 11. ирги; 12. клена;

13. репяшки; 14 ивы; 15. липы.

Соотнесите способы распространения и плоды. Формы ответа: А …. (цифры или названия растения).
2. Назовите типы приспособлений у растений: 1. плоды и семена: а) клена; б) одуванчика; в) рябины; г) бешенного огурца; д) лопуха; 2. саксаула; 3. кактуса; 4. венерины мухоловки. Какое значение имеют эти приспособления? Перечислите признаки, которые сформировались у саксаула и кактуса к жизни в условиях пустыни.

Заполните таблицу:

1. Жуки короеды; 2. личинки жуков щелкунов; 3. мертвоеды; 4. усачи; 5. личинки хрущей; 6. личинки мясных и падальных мух; 7. жуки златки; 8. муравьи; 9. личинки злаковых мух; 10. дождевые черви; 11. насекомоядные млекопитающие; 12. многоножки; 13. жуки листоеды; 14. мокрицы; 15. насекомоядные птицы; 16. тли; 17. кокциды; 18. жужелица;

19. гусеницы бабочек; 20. личинки злаковых совок; 21. личинки цикад;

22. ложногусеницы пилильщиков; 23. кожееды.

Расставьте организмы в следующем порядке:

А. питаются корневой системой растений ___

В. Питаются стеблями и стволами растений ______

С. Питаются листьями растений _______

Д. питаются отмирающими растительными организмами и их остатками ____

Е. питаются экскрементами животных и их трупами_____

Н. становятся добычей животноядных форм

Форма ответа: А. ….. В. ….

(Вместо точек ставим номера организмов или их название).

4. Составьте схему последовательности движений собаки при беге. Перечислите характерные особенности изменения мышц при быстром беге собаки (на примере борзой).

5. Рефлексы могут быть соматическими или автономными, но всегда являются результатом прохождения по следующей рефлекторной дуге:

Рецептор → сенсорный (чувствительный нейрон) →ЦНС →моторный (двигательный нейрон) →эффектор. Составить рисунок спинного мозга и рефлекса. Дайте полное объяснение с примерами каждой части рефлекторной дуги.

А) Пластинчатоклювые (гусеобразные)

В) Кулики

С) Куриные

Д) Хищные

Соотнесите их с представителями:

1. скопа; 2. фазан; 3. бекас; 4. лысуха; 5. шилохвостка; 6. кеклик; 7. перепел; 8. вальдшнеп; 9. щеголь; 10. кумай; 11. стервятник; 12. широконоска; 13. чирок свистунок; 14 . малый веретенник; 15. большой кроншнеп; 16. глухарь; 17. рябчик; 18. перепелятник;

19. балобан; 20. пеганка; 21. чибис; 22. тетерев; 23. кречет; 24. белолобая казарка;

25. шилоклювка; 26. белая куропатка; 27. сапсан; 28. лебедь кликун. 10 баллов
3. На рисунке представлено строение I сердца акулы и II костистой рыбы. Определите элементы строения их сердца.

Рисунок 1. Строение сердца

- отдыхали мышцы желудков сердца;

- отдыхали мышцы предсердий;

- были закрыты створчатые клапаны;

- были закрыты полулунные клапаны. 10 баллов

5. Задача. 1. Сколько белка израсходовал организм, если анализ мочи показал, что в ней содержится 20 г азота (при окислении 100 г белка выделяется 16 г азота в виде мочевины)? 2. Сколько белка подверглось окислению и распаду, если организм израсходовал на это 150 г кислорода (на окисление 1 г белка идет 0,95 л кислорода)?

3. Сколько углевода (глюкозы) подверглось окислению и распаду, если организм израсходовал 450 г кислорода? 10 баллов

.

Рисунок 1. Схема жизненного цикла сцифоидных медуз
Отметить этапы развития и назвать обозначенные цифрами организмы. Что такое чередование поколений?
2. Количество отделяющейся мочи зависит от потребностей организма в воде. Составьте схему изменения в организме при условии, если человек испытывает жажду.
3. Торможение условных рефлексов (примеры, виды).
4. Гормоны, химические группы, клетки выделяющие гормоны, основные принципы деятельности гормонов.
5. Хлоропласты: спектры поглощения хлорофилла и спектры действия (можно указать скорость фотосинтеза на схеме).

Каждое задание оценивается по 10 бальной шкале. Итого: 50 баллов

I ТУР

10 класс
1. Составьте схему работы натриево-калиевого насоса.
2. Какие насекомые – с полным или не полным превращением – появились на Земле раньше? Ответ аргументируйте.
3. Существует несколько классификации эпителиальной ткани человека. Одна из них онтофилогенетическая. Что лежит в основе этой классификации. Приведите примеры.
4. Почему белок не вызывает защитной реакции организма, если он попадает в организм через органы пищеварения?
5. Дан отрезок ДНК

Г-Т-Г-Г-Г- А-Т-Т-Т- Ц- Г-Т

Ц-А-Ц-Ц- Ц-Т-А-А-А-У-Ц-А

Составьте и-РНК, антикодон т-РНК, отрезок полипептида. Укажите место транскрипции и трансляции.

1. Перечислите представителей растений и характерные им элементы. Соотнесите их и ответ внесите в таблицу.

д) склероции; е) на ризоидах клубеньки; ж) размножение вегетативное и половое;

з) колониальные; и) зооспоры яйцевидные; к) плектенхима; л) соредии; м) трахеиды лестничные; н) корневище; о) сифоностелла; п) споролистики; р) гаметофит с ризоидами; с) изидии; т) гиалиновые клетки; у) гифы; ф) оогамное половое размножение; х) мицелий.

Ответ:

Группы	I	II	III	IV	V	VI	VII
Растения
Элементы

Форма ответа

Группа Голосеменные

Растения Сосна, ель

Элементы шишки, семена и др.

А) белки

С) углеводы

Д) жиры, углеводы

Е) белки, углеводы.

По сколько хромосом и какие содержит каждая молодая клетка первой группы. Указать их символы____________________________________________________. Сколько гамет образовалось в семеннике __________. По сколько хромосом и какие содержат эти гаметы.

3. 
   Представьте эволюцию признаков растений в виде таблицы:
   

4. 
   Тело беспозвоночных животных имеет три полости тела. Назовите их. Дайте характеристику им и соответственно определите, у каких животных они есть. С какого зародышевого листа образовано?
   

3.

2) Наука, изучающая жизненные функции организма и его отдельных частей - …..

3) К какому классу относиться человек, согласно его систематическому положению?

4) К какому виду принадлежит человек?

5) Определите, к чертам сходства человека с животными или отличия от них относится данная характеристика:

А) прямохождение …

Б) деление зубов на клыки, резцы, коренные …

В) интенсивный обмен веществ и постоянная температура тела …

Г) наличие ушной раковины …

Д) увеличение объема мозга …

Е) Развитие кисти руки, в связи с трудовой деятельностью …

Ж) Мускулатура нижних конечностей более мощная …

З) Развитие зародыша внутри материнского организма …

И) Организм состоит из клеток …

6. Назовите четыре основные группы тканей

7. Назовите основные свойства клетки

8. Какие вещества относятся к классу органических веществ?

9. Какое вещество имеет 70-85% содержания в клетке?

10. Приведите примеры органов человеческого организма.
4. Биологический контроль. Взаимоотношения между вредителями и уничтожающим его агентом. Методы биологического контроля. Предложите программу биологического контроля.
5. Объясните механизм искусственного мутагенеза, его молекулярные основы. Расскажите о последовательности работы селекционера при получении новых сортов и пород.

I ТУР

11 класс

3. 
   В практике встречаются 1. однодомные 2. двудомные.
   

з) мыльнянка; и) спаржа; к) подсолнечник; л) хурма; м) арбуз; н) тыква; о) хмель;

Основные различия внесите в таблицу

4. 
   При развитии насекомых с метаморфозом выделяются следующие типы личинок:
   

6. 
   камподеовидные (бегающие личинки)
   
7. 
   гусеницеобразные
   
8. 
   червеобразные ползающие
   
9. 
   червеобразные (безногие и безголовые)
   
10. 
    червеобразные безногие
    

Дайте описание (словесное или рисунчатое) и соотнесите следующие личинки насекомых к этим группам: А) жужелицы б) жука листоеда в) капустная муха г) бабочки

д) пилильщика е) жука долгоносика ж) плавунцов з) скорпионовая муха и) пчел

к) муравьев л) златоглазка м) короеды н) комары о) овод п) колорадский жук р) злаковая мушка

3. При длительном пребывании человека в воде организм может подвергнуться обезвоживанию. Объясните это явление.

Солнечная радиация