Сабақ Ақыл азбайды, білім тозбайды Мақсаты : оқушыларды өз ана тілін терең меңгеруге құштарлықтарын ояту, ана

Астана қаласы №8 орта мектептің

қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі

Сыныптан тыс сабақ

тілінің кең қанат жаюына үлес қосуға, мақтан тұтуға тәрбиелеу;

халық ауыз әдебиетінің асыл мұрасы – мақал –мәтелдерді жатқа білуге , тұрақты сөз тіркестерінің мағыналарын ашып айта білуге , оқушыларды тез ойланып, жауаптарын тиянақты, жүйелі айта алуға, топ алдында еркін сөйлеуге баулу.

Көрнекіліктер: интерактивті тақта, ұлы тұлғалар суреттері

Жүргізуші: Құрметті, ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі «Ақыл азбайды, білім тоз-

байды» атты сайысымызға қош келіпсіздер. Бүгінгі сынға түсіп өз білімі мен біліктілігін көрсетпек болған шәкірттерімізді ортаға шақырайық.

1 топ «Алғырлар» тобы

2 топ «Жүйріктер» тобы

( Сайысқа қатысатын оқушылармен таныстыру)

Ана тілін білмеу қандай заңдылық?!

Өсер балаң, байтақ далаң тұрғанда

Қазақ тілі жасау керек мәңгілік!

1. Тіл ғылымы қандай салалардан тұрады?

2. «ҚР Мемлекттік тілі – қазақ тілі» деп ҚР Конституциясының нешінші

бабында жазылған?

3.Жұрнақ пен жалғаудың айырмашылығын айтып бер.

4.Тұрақты сөз тіркесінің ерекшеліктерін атап бер.

5.Анықтауыш қызметін атқаратын септік жалғауы.

6. Жалғыз ғана жұрнағы бар етістіктің түрі.

7. Жауап алу мақсатында айтылатын есімдіктің түрі.
Жауаптары:

1. Фонетика, лексика, грамматика: морфология, синтаксис

2. 7- бап

3. Жұрнақ: сөздің мағынасын өзгертеді және сөзді түрлендіреді

4.Мағынасы бір тұтас,құрамын өзгертуге, басқа сөзбен алмастыруға болмайтын, бір сөздің орнына ғана жұмсалатын сөздер.

5. Ілік септік

6. Тұйық етістік

7. Сұрау есімдігі

1. Құрмалас сөйлем нешеге бөлінеді?

2.Қай сөз табы заттың сындық сипатын, қасиетін білдіреді?

3. « ҚР Мемлекеттік тілі – қазақ тілі» деп ҚР «Тіл туралы Заңы» ның нешінші бабында жазылған?

4. Мақал мен мәтелдің ерекшеліктерін атап беріңдер

5. Құрмалас сөйлемнің қай түрінде үтір мен сызықша қатар қойылады??

6.Меншік иесін білдіретін жалғау

7. Көңіл күйді білдіретін сөз табы

1. 3-ке: салалас, сабақтас, аралас

2. Сын есім

3. 4- бап

4. Мақалда ой нақты, дәл, анық болып, көбіне екі сөйлемнен құралады,

ал мәтелде ой ишара, сілтеме түрінде болып, жалғыз сөйлем болып келеді.

5. Қарсылықты салалас құрмалас

6. Тәуелдік жалғау

7. Одағай сөз
ІІ кезең. «Мықты болсаң, тауып көр» деп аталады. Бұл тапсырмада аталардың нақыл сөздерін пайдаланамыз. Мақалдың айтылмаған сөзін тауып, толықтырып айту

1 топқа қойылатын сұрақтар

1. Жалғыздың несі шықпас? ( үні)

2.Кім жаныңа жолдас? Кім малыңа жолдас? ( Жақсы, жаман)

3. Талаптыға не жауар? ( нұр)

4. Ат шаппайды, не шабады? (бап)

5.Кімнің ертеңі бітпес? (еріншектің)

6.Аңдымай сөйлеген, қалай өледі? ( ауырмай)
Қосымша тапсырма:

( Мақалдың бөліктерін біріктіру қажет)

Еңбектің Құлақ Ырыс

Шешеннің ортақ Көз Ерлік

Ақынның Бас батыр Бірлік жүректе

Өнердің Аяқ Ынтымақ

1. Шешенің тілі ортақ, шебердің ісі ортақ. 2. Көз- қорқақ, қол – батыр.

3.Ерлік білекте емес, жүректе.
2 топқа қойылатын сұрақтар

1.Болар бала нешесінде бас болар? (он бесінде)

2.Баласыз үй қандай? (мазар)

3.Атаң өлсе өлсін, кім өлмесін? (атаңды көрген)

4. Қандай әйел көрікті (баласын емізіп отырған)

5. Отанды сүю неден басталады? (отбасынан )

6. Ата көрген не жонар? ( оқ)

Халық Үлкен қостар Алып

Жұрт бесік Кең Қорқақ

Ел Ұзын Палуан ана

Ту Қысқа Күшті
1. Ел іші – алтын бесік. 2. Үлкен бастар, кіші қостар. 3. Алып анадан туады.


ІІІ кезең «Ойлы болсаң, озып көр» Тұрақты сөз тіркестері сөздің мағынасын дұрыс таба алатындар үшін қызық та, көңілді шарт. Яғни тұрақты сөз тіркестерінің тура мағынасын табу шартын бастаймыз.

1 топ

Ит терісін басына қаптау – ұрысу

Қыздың жиған жүгіндей – ұқыпты

Ала жіпті аттамау – ұрламау, қиянат жасамау

Қас пен көздің арасында – тез, лезде, шапшаң

Ат төбеліндей – кішкентай, аз

Үріп ауызға салғандай – сүйкімді

2 топ

Төбе шашы тік тұру – шошу, қорқу

Ит басына іркіт төгілу – молшылық

Тайға таңба басқандай – анық, айқын

Ит арқасы қиянда – алыста

Аузын бұған өгіздей – үндемеу

Дүние есігін ашу – өмірге келу

Ана тілім – айбыным,

Сарқылмайтын байлығым.

Осы тілде ұғамын,

Тарихымның барлығын

ІҮ кезең «Таза мінсіз асыл сөз». Оқушыларымыз бұл шартта шешендсөздерді мәнерлеп оқу өнерімен сайысады. Өлеңді сазына, нақышына келтіріп оқу да – өнер.

Ү кезең: Қазақ тілі - қазақ халқының кешегісі мен бүгінгісін бейнелеп көрсететін тіл. Ана тіліміз туралы айтылған ой – пікірлер бәрімізді де ойландырып, толғандыра түседі . Бұл кезеңдегі сайысымыздың шарты – қазақ тілі тілі туралы айтылған ақын –жазушыларымыздың, ғұламаларымыздың қанатты сөздерін айту. Кім көп нақыл сөз айтса, сол осы кезеңнің жеңімпазы болады .
Мысалы:

Қазақ тілі үш тілдің бірі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді.

Н. Ә. Назарбаев

М. Жұмабаев

С. Е. Малов

тас, қас, салық, сай, ай, айла, лай, тай, тайлы т.б.

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.