Сабақ тақырыбы: Еуразияның табиғат зоналары. Мақсаты: Еуразия материгіндегі табиғат зоналарының ерекшеліктерін

7 сынып

анықтау, жер бедеріне, климат жағдайларына байланыстылығын талдау;

ақпараттық материалмен жұмыс жасауға, талдауға дағдыландыру;

Тест – І, ІІ нұсқалар; кескін карталар, кеппе шөптер, қосымша материалдар, интернет материалдары, слайдтар.

Сыныптағы оқушыларды «Белдеулер» мен «Зоналар» топтарына бөлу, топ басшылары ұрандарын айтады. Сабақтың мақсаты мен жүргізілуі тәртібімен таныстыру. Әрбір кезең ұпайлармен бағаланады. Бағалау парағына ұпайларды жазу оқушылардың өздеріне тапсырылады. Сабақ 6 кезеңнен тұрады.

Оқушылардың жалпы білімі мен үй тапсырмасын тексеру үшін, тест – І, ІІ нұсқалары оқушыларға беріледі. Оқушылар өзара бір-бірінің білімін тексереді, дұрыс жауапты 1 ұпаймен бағалайды.

1. Еуразияның теңіз деңгейінен ең төмен жатқан жері?

A. Қара теңіз B. Ақ теңіз E. Сары теңіз D. Өлі теңіз C. Қызыл теңіз

2. Еуразия арқылы дүние жүзіндегі аса ірі ... сейсмикалық белдеу өтеді?

A. 1 B. 2 C.3 D. 4 E. 5

3. Еуразиядағы ең ұзын өзен?

A. Амур B. Еділ E. Янцзы D. Хуанхэ E. Янцзы C. Лена

4. Еуразияның батысындағы ең шеткі нүктесі?

A. Челюскн B. Рока C. Дежнев D. Пиай E. Нордкин

5. Еуразиядағы ең үлкен көл?

A. Каспий B. Арал C. Байкал D. Балқаш E. Ладога

6. Еуразияның ең суық жері?

A. Тұран B. Арабия C. Тар шөлі D. Оймякон E. Арктика

7. Еуразияның жағалауын неше мұхит шайып жатыр?

A. 1 B. 2 С. 3 D. 4 E. 5

8. Еуразияның жауын-шашын мол түсетін жері?

A. Черапунджи B. Тибет C. Памир D. Үндістан E. Үндіқытай

9. Еуразия тайгасында өсетін өсімдік?

A. Акация B. Пальма C. Қарағай D. Емен E. Жөке

10. Ішкі тұйық алапқа жататын өзен?

A. Дунай B. Еділ C. Лена D. Ганг E. Амур
ІІ нұсқа

1. Еуразияның ең биік шыңы?

A. Эльбрус B. Эверест C. Жеңіс D. Монблан E. Мұзтау

2. Еуразияның аралдармен қоса есептегендегі ауданы?

A. 30.3 млн км² B. 24.2 млн км² C. 53.3 млн км² D. 14 млн км² E. 18.3 млн км²

3. Дүние жүзіндегі ең терең көл?

A. Каспий B. Жоғарғы көл E. Байкал D. Балқаш C. Титикака

4. Еуразияның солтүстіктегі шеткі нүктесі?

A. Челюскин D. Пиай

B. Рока E. Нордкин

C. Дежнев

5. Қытай тілінен аударғанда «сары» деген мағынаны білдіретін өзен?

A. Янцзы D. Әмудария

B. Сырдария E. Ганг

C. Хуанхэ

6. Еуразияның ең ыстық жері?

A. Тұран D. Оймякон

B. Тар шөл E. Такла-Макан

C. Арабия

7. Еуразияның өзендері қанша алаптарға бөлінеді?

A. 1 D. 4

B. 2 E. 5

C. 3

8. Еуразияның арктикалық шөліне тән жануар?

B. Поляр қасқыры E. Бұлан

C. Бұғы

9. Климаттың континенттілігі артып, жаздағы ыстық +50°С-қа көтерілетін зона?

A. Тундра D. Дала C. Шөл

B. Тайга E. Орманды дала

10. Атлант мұхиты алабына құятын өзен?

A. Ганг D. Дунай

B. Лена E. Тигр

C. Амур

• 
  Проблемалық сұрақтар:
  

«Белдеулер» тобына сұрақ:

- Географиялық белдеу дегеніміз не?

Географиялық белдеу – географиялық қабықтың ендікті бойлап созылып жатқан бөлігі

- Картадан Еуразияның географиялық белдеулерді көрсет?

«Зоналар» тобына сұрақ:

- Табиғат зона дегеніміз?

Табиғат зонасы - климат жағдайлары, топырақ, өсімдігі жануарлар дүниесі бірдей ендік өңір.

- Еуразияның табиғат зоналарын картадан көрсет?

Екі топ бір-біріне Еуразияның табиғат ерекшеліктері бойынша сұрақтар қойып жарысады.

«Белдеулер» тобына: а) «Жазы өте суық және қысқа. Қыста температура ... –тан төмен ... » Әрі қарай жалғастыр, бұл қай белдеу?;

б) «Бұл белдеуде тропиктік климат континеттік сипат алады.»жалғастыр

«Зоналар» тобына: «Белдеудің еуропалық бөлігінде Солтүстік Атлант жылы ағысы мен Атлант ... әсерінен қандай климат қалыптасады, белдеуде тағы қандай климат типтері бар..?» әрі қарай жалғастыр

Кеппе өсімдіктерден анықтау жұмысы – дұрыс жауап 3 ұпай. Қосымша ақпараттық материалмен дайындалып сипаттама беру – 5 ұпай.

«Белдеулер» тобына

- Берілген кеппе өсімдіктерден тайга зонасының өсімдіктерін анықтау, біреуіне сипаттама бер?

Қарағай өсімдігіне қазақша, орысша сипаттама береді.

«Зоналар» тобына

- Кеппе өсімдіктерден дала зонасының өсімдіктерін анықтау, біреуіне сипаттама бер?

Жусан өсімдігіне қазақша, орысша сипаттама береді.

Жануарларды қорғаудағы экологтар мәліметі тыңдалады. Алдын ала берілген тапсырма бойынша дайындаған Еуразия материгінде кездесетін жануарлар туралы слайдтарын көрсетеді. Экологтар заман талабына сай үш тілде қазақша, орысша, ағылшынша жануарларға сипаттама беруі қажет. Қосымша ақпараттық материалдармен жұмыс, экранда слайдтар көрсетіледі. Әр жауап 5 ұпай.Саны азайып бара жатқан, қорғауға алынған жануарларды анықтау негізінде «Белдеулер» тобы «Ақбөкендер» жайында,«Зоналар» тобы «Уссурий жолбарысы» сипаттама береді.

«Белдеулер» тобы басшысына:

- Биіктік белдеулерді салыстыру – Гималай және Альпі тауларындағы биіктік белдеулерді салыстырып, әр түрлі болу себептерін түсіндіру.

«Зоналар» тобы басшысына:

- Еуразияның қоңыржай және тропиктік белдеулеріндегі шөлдердің ерекшеліктерін салыстыру.

Егер уақыт қалса, оқушылар өзара бір-біріне қарсы сұрақтар қояды.

12-20ұ= 4;11-3ұ=3;3-0ұ=2 қай топ алға шыққанын хабарлап, бағалайды.

№ 59 орта мектеп География пәні мұғалімі СатыбалдинаГ.М.

8 сынып

Сабақ тақырыбы: Қазақстанның экологиялық проблемалары.
Мақсаты: 1. Қазақстан жеріндегі экологиялық жағдайы нашар аймақтар жөнінде қосымща материал, ақпараттарды пайдаланып, проблемаларын ашып талдау;

2. Ізденушілікті, өзбеттілікті, ой-өрісін, шығармашылықты, сипаттама беруді, талдай білуді, картамен жұмысты дамыту;

3.Оқушылар бойында экологиялық саналықты, табиғатқа жанашырлықты ояту, патриоттық тәрбие беру.
Сабақ түрі: Топтық сайыс.
Сабақ әдісі: Ж. Караевтың топтық оқыту әдісі, Махмудовтың проблемалық әдісі, Л.В. Тарасовтың экологиялық әдісі,4. Ойын элементтері әдістерін қолдану.5. Дамыта оқыту әдісі;

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті

Көрнекіліктер:

1. 
   Қазақстанның физикалық-географиялық картасы;
   

Сабақ топтық сайыс түрінде өтеді. Оқушыларды «Каспий», «Арал», «Балқаш», «Семей», «Экологтар» топтарына бөліп отырғызу. Сабақтың мақсатын айтып, жұмыс ережесімен, оқушылардың міндетімен таныстыру.

Жұмыс ережесі: тәртіп, ұйымшылдық, сыйластық, ойды ашық жүйелі түрде жеткізу, өзді және өзгені тыңдап бағалай білу. Оқушыларға алдын-ала тапсырмалар қосымша материалдар арқылы дайындалып келу тапсырылған. Топтағы оқушылардың міндеті – топ жетекші-координатор, білімпаз-сайыскер, ақын-шешен, суретші-слайд дайындаушы, эксперт-таймер. Сыныптан бір оқушы және сырт көз, басқа сынып оқушысы, әр кезеңді ұпаймен есептеп бағалайды.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі – білім сынағы.

Ерекшелігі әр топтан оқушылар сандыққа жасырылған билет немесе сынақ сұрақтарына толық, әрі картаны дұрыс пайдаланып жауап беруі қажет. Жауаптары ұпаймен есептеледі.

Сынақ сұрақтары:

1. 1) Табиғи қорлар дегеніміз не? Олар қандай топтарға ажыратылады?

2) Отын-энергетикалық қорларға сипаттама бер?(картаны пайдалану)

3) Медициналық география ғылымы нені зерттейді?

2) Адам экологиясын қалай түсінесің?

3) Өлкеміздің экологиялық жағдайы туралы не білесіңдер?
3. 1) Су қорларын пайдалану

2) Экологиялық қолайлы, қолайсыз аудандарды бөліп атап бер? (картаны пайдалану)

3) Дәрілік өсімдіктерге байланысты Қарағанды ғалымдарының ашқан жаңалығы?
4. 1) Топырақ - өсімдік қорлары

2) Табиғатты тиімді пайдалану

3) Картадан экологиялық жағдайы қауіпті аймақтарды талдап бер? (картаны пайдалану)
5. 1) Жануарлар дүниесінің қорлары

2) Қоршаған ортаның адам денсаулығына тиімді әсері және кері әсері?

3) Өз өлкеміздегі табиғи байлықтарды ата? (картаны пайдалану)
ІІІ. Жаңа сабақ материалын талдау кезеңі.

Табиғат-тіршілік өзені. Табиғаттан адамзатқа қажеттінің бәрін аламыз. Табиғат, Жер-Ана, Отан, туған жер мағынасы бір қасиетті сөздер, олай болса, Жер-Ананы, табиғатты аялау әрбір адамзаттың борышы. Адамның шаруашылық әрекетіне байланысты табиғат өзгерісіне ұшырап отыр. Табиғаттың құрамдас бөлімдерінің бірі өзгерсе, басқасы да өзгереді. Адамзат зардаптары күннен-күнге өсуде. Топыраққа минералды тыңайтқыш себу барысында жауын-шашын мөлшері ескерілмей, ол заттар шайылып, өзен-бөгендер суларын ластауда.

• 
  Ландшафтар дегеніміз не? (тақтаға ландшафт сөзі ілінеді)
  

• 
  Мелиорация дегеніміз не? (тақтаға мелиорация сөзі ілінеді)
  

Табиғатты тиімді пайдаланудың, көркейту, қорғау кешенді қарастырылуы қажет.

1. 
   «Каспий» тобы – Каспий теңізінің экологиялық проблемаларын талдауы. Топ жетекшісі сөйлейді. «Каспий – елімнің ертеңі» суретті буклеті,слайд қолданылды.
   
2. 
   «Арал» тобы – адам қолымен жасаған Орта Азия халықтарының тіршілік тынысы үшін орасан маңызы бар, бүгінде дүние жүзілік проблемаға айналған Арал экологиясын талдайды. «Арал тағдыры – адам тағдыры» суретті буклеті,слайд пайдаланылды.
   
3. 
   «Балқаш» тобы – Балқаш көлі мен оған құятын Іле өзенінің экологиялық жағдайын қарастырды. «Балқашым – бағым» буклеті мен слайд жасалған.
   
4. 
   «Семей» тобы – Семей полигонының зардаптары мен қоршаған ортаға, адам денсаулығына әсері жөнінде қорғады. «Жер тағдыры – ел тағдыры» буклеті мен слайд дайындалған.
   

Аман болсын аңдар, құстар, ормандар

Ақыл ойды жоюға емес адамдар

Тіршілікті қорғау үшін арнаңдар, - дей келе экологтарға сөз береміз.

1. 
   «Экологтар» тобы қазіргі уақыттағы экологиялық іс-шараларға тоқталды.
   
• 
  Экологиялық апатты аймақты қалпына келтірудегі жұмыстарды атады.
  
• 
  Қазақстан Республикасының Конституциясының 38 бабында: «Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға міндетті» - делінген.
  
• 
  Табиғи табиғатты қорғауда қорықтар, қорықшалар, ұлттық саябақтар ұйымдастырылған.
  

Ойын элементтері түрінде орындалады.

1. 
   «Дұрыс таңда» Табиғат зоналары бойынша Қазақстанның дала зонасына тән өсімдіктер мен жануарларды анықтап, берілген плакатқа орналастыр?
   
2. 
   «Дұрыс анықта» Қазақстанның шөл зонасына тән өсімдіктер мен жануарларды анықтап берілген интерактивті тақтадағы картаға орналастыр?
   
3. 
   «Дұрыс құра» Қазақстанның физика-географиялық аудандарын кескін карта бөліктері бойынша құрап, аттарын ата?
   
4. 
   «Дұрыс көрсет» Қазақстанның физика-географиялық картасынан ойпат, жазықтар, үстірттер, қыратты, аласа таулар мен биік тауларды дұрыс тауып көрсет?
   
5. 
   «Дұрыс белгіле» Қазақстанның физика-географиялық картасынан кескін картаға - ойпат, жазықтар, үстірттер, қыратты, аласа таулар мен биік тауларды дұрыс тауып белгілеп жаз?
   

Әр өздерінің шығармашылық тұрғыдан құрастырып немесе жаттап келген өлеңдерін айтады, әдебиетпен пәнімен байланыс туындайды.Мысалы «Семей» тобынан бір оқушы өзі шығарған өлеңін оқып берді:

Абай менен Шәкәрім

Туған жердің топырағы

Жұпар иісі аңқыған

Көк орай шалғын жерлері

Жан-жануар қорегі

Қасиетті жеріне

Қасіретін әкелген

XX ғасырдың 49 жылы еді

Атом, сутек бомбасы

Сынақ, атыс жарылыс

39 жыл бойы

Тауқыметінің зардабы

Семей-Невада тілегі

Болашақтың тірегі

Болмасын енді сынақтар

Ұрпағы үшін елімнің

• 
  Меніңше Экологиялық қауіпті аймақтар үшін, жағдайы бар бизнесмен
  

Ал «Экологтар»тобы:

• 
  Өз өлкеміздің жағдайы ойлантады, ашық қалған шахта, кен орындары, жер қыртыстарынан, үйінділерден ауаға радиоактивті қалдықтар таралып, адамдар денсаулығына кері әсер етуде. Осы жағдайға облыс, аудан әкімдері назар аудару қажет.
  

№ 59 орта мектеп География пәні мұғалімі СатыбалдинаГ.М.

Жаратылыстану 5 сынып
Сабақ тақырыбы: Бөлме өсімдіктері

Мақсаты: Бөлме өсімдіктері түрлері мен бөлінуі, қоршаған ортаға пайдасы, маңызы туралы айта отырып, гүлді отырғызып, баптауды көрсету

Міндеттері:

1. Дамыта оқыту жағдайында оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын арттыру, білім сапасын көтеру;

2. Тәжірибе жасауға, қосымша материалды пайдалануға дағдыландыру және ізденушілікті, ой-өрісін, тапқырлықты, картадан анықтауды дамыту;

3. Экологиялық, эстетикалық тәрбие беру.

Бөлме гүлдері: кактус, алоэ; герань мен традесканция өскіндері; ананас пен сәбіз, ыдыс, топырақ, су т.б.

Оқушыларды сабақтың мақсаты, жүргізілу тәртібімен таныстыру, топтарға бөліп отырғызу. Сабақ кіріктірілген, жарыс сабақ түрінде өтеді. Тақырып «Бөлме өсімдіктері» биология пәнінен болғанымен географиямен тығыз байланысты. Сондықтан өткен сабақтардан географиялық білімдерін еске түсіру негізінде ойындар беріледі. Сұрақтарға қысқа ,әрі нақты, жылдам жауап беру қажет. Гүл отырғызуда, тәжірибені оқушылар өздері жасап көрсетеді.

Үй тапсырмасын тексеру үшін, тест сұрақтары алынады. Оқушылар І,ІІ нұсқа бойынша жауап береді. Жауапты бірін-бірі өздері тексеру арқылы бағалайды.

І нұсқа

1. Жердің ағзалардан тұратын, оларды қалыптастырушы тіршілік ортасын не деп атайды?

А) атмосфера Б) гидросфера С) литосфера Д)биосфера

А) флора Б) фауна С)б иосфера Д) бактерия

А) тыныс алады Б) қоректенеді С) өседі Д) осының барлығы

А) жасыл эвглена Б) жәндіктер С) жыртқыш Д) жасуша

А) молюска Б) амеба С) шаян Д) жәндік

А) арыстан, жолбарыс Б) балықтар, киіктер С) бүркіт, шортан Д) аскорида, кенелер

А) симбиоз Б)бәсекелестік С) жыртқыштық Д) комменсализм

А)өсімдіктер ұқсастығы Б)жапырақта дәндер болу С)жасушада дәндер болу Д)хлорофилл болу

А) балдырлар Б) мүктер С) гүлді өсімдіктер Д) мәдени өсімдіктер

А) тіршілікке қажет Б) органикалық зат түзу С) оттегін бөлу Д) осының барлығы

А) биосфера Б)микроорганизмдер С) флора Д)фауна

А) флора Б)фауна С)биосфера Д)бактерия

А) пішінінде Б)қоректенуінде С)тіршілік ортасында Д) осының барлығы

А) шықшылдық Б) жасыл эвглена С) инфузория туфелька Д) секвойя

А) амеба Б) шаян С) аңдар Д) құрттар

А) өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау, сақтау үшін;

Б) жануарларды аңшылардан қорғау үшін;

С) тек жәндіктер дүниесін сақтау мақсатында;

Д) өсімдіктерді жұлмау, таптамау үшін.

7. жануарлардың бір-бірімен қосарланып тіршілік етуі

А) бәсекелестік Б) симбиоз С) жыртқыштық Д) комменсализм

А) 4 Б) 3 С)2 Д)1

А) балдырлар Б) тамыры С) жапырағы Д) гүлді өсімдіктер

А) ағашты кесудан Б) гүлді жұлудан С) шөпті таптаудан Д) осының барлығынан

Ойнай отырып, ойланайық. Географиялық және биологиялық терминдерді дұрыс тауып, жинақтап, анықтама береді, картадан көрсетеді.

Тақтада: География Биология

материк флора

мұхит фауна

теңіз симбиоз

арал хлорофилл

экватор паразит

Сұрақтар

Географиядан:

• 
  Материк деген не?
  
• 
  Неше материк бар, картадан көрсет?
  
• 
  Теңіз дегеніміз?
  
• 
  Арал дегеніміз?
  
• 
  Экватор дегеніміз не?
  

• 
  Флора дегеніміз не?
  
• 
  Фауна дегеніміз не?
  
• 
  Симбиоз дегеніміз не?
  
• 
  Хлорофилл дегеніміз не?
  
• 
  Паразит дегеніміз не?
  

Материктердің табиғат жағдайларының ерекшеліктеріне қарай мына сөздерді дұрыс орналастыр.

1. 
   Еуразия – солтүстікке жақын 3
   
2. 
   Африка – кіші, құрғақ 5
   
3. 
   Солтүстік Америка – ауданы ең үлкен 1
   
4. 
   Оңтүстік Америка – мұз жамылған 6
   
5. 
   Аустралия – ең ыстық 2
   
6. 
   Антарктида – ең ылғалды, жасыл 4
   

Оқушыларға сұрақ қоя отырып, олардың дайындап келген мәліметтері, тапсырмаларын қолданып, жаңа сабақты өзбеттерімен ізденулері арқылы меңгерту.

1. 
   Бөлмеде гүл өсіру қажеттігі, не үшін өсіреді?
   
2. 
   Бөлме өсімдіктерінің пайдасы, маңызы?
   
3. 
   Бөлме өсімдіктері қай аймақтардан шыққан?
   
4. 
   «Оранж» сөзінің мағынасы нені білдіреді?
   
5. 
   Бөлме өсімдіктерін жыл бойы өсіру үшін не салынған?
   
6. 
   Бөлме өсімдіктері өсуі қшін қандай қолайлы жағдай жасаймыз?
   
7. 
   Бөлме өсімдіктері қандай үш түрге бөлінеді?
   
8. 
   Гүлді суару әдісі?
   
9. 
   Қандай топырақ қажет?
   
10. 
    Бөлме өсімдіктерін қалай күтеміз?
    

Қосымша мәліметтермен жұмыс:

• 
  Қандай бөлме өсімдіктерін өсіреміз?
  
• 
  Алоэ туралы кім не біледі?
  
• 
  Кактус жайында не білеміз?
  
• 
  Бегония қандай өсімдік?
  

Алдын-ала берілген тапсырмада - традесканция мен герань гүлдерінің өскіншелерін гүл отырғызу үшін дайындап әкеледі. Керекті заттар ыдыс,топырақ, су және қалақша. Сыныпта оқушылар өздері гүлдің ыдысына өскінді отырғызып, бір-біріне көрсетеді. Ананасты қалай отырғыздарын түсіндіреді, көрсетеді. Алдын –ала дайындаған сәбізден жасаған тәжірибелерін айтады.

дәрілік оттегін бөледі таза ауа