Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушыларға жаңа сабақты түсіндіре отырып олардың түрлерін ажырата білуге үйрету

Пәнаралық байланыс: математика, дүниетану, бейнелеу өнері, халық педагогикасы.

Кезекші ақпаратын тыңдау.

Ауа-райы, бүгінгі күн.

Оқушыларды сабаққа дайындау.

Оқушылар екі топқа бөлінеді:

1-топ «Алма» тобы

2-топ «Алмұрт» тобы
ІІ. Бүгінгі сабағымызда.



ІІІ. Өткен сабақты пысықтау. «Азық түліктер» тақырыбын сурет, сұрақ-жауап арқылы сұраймын.

Үйге тапсырманы сұрау.

Оқушылар же-міс-тер сөзін буынға бөледі.

Тақтада қандай жемістердің суреттері ілініп тұрғандығын сұраймын.

Алма, алмұрт, шие, өрік, шабдалы, жүзім.(суреттері шығады)

1-сұрақ: Балалар, сіздердің үйлеріңізде қандай жеміс ағаштары бар?

2-сұрақ: Оқушылар, қолыңыздағы кеспе қағаздағы жемістер қандай түсте болуы керек, бояп көрсетіңіз. (кеспе қағаздарда әр түрлі жемістердің суреті бейнеленген).

Оқушылар жемістердің атауларын атап оларға сөйлем құрастырады.

Мысалы: мен базардан алма мен алмұрт сатып алдым.

Сергіту сәті:

Оң қолымда бес алма

Сол қолымда бес алма

Екі қолда барлығы

Бар екен ғой он алма.
Ойын:

Қазақстан жерінде өсетін жемістерді бір себетке, ал өспейтін жемістерді бір себетке сал.

Оқушылар суретпен әр-түрлі сөйлемдер құрастырады:

1. 
   Ербол терді. 2) Біздің бақта пісті. 3) Базардан сатып алдым. 4) Мен теріп әкелдім. 5) Сәуле жеді.
   

Оқулықтағы 2-тапсырманы көшіріп жазу.

1. Алмұрт.

2. Дәмді алмұрт.

3. Дәмді алмұрт сатып алдым.

4. Мен дәмді алмұрт сатып алдым.

2.Жұмсақ өрік.

3.Жұмсақ өрік сатып алдың.

4.Сен жұмсақ өрік сатып алдың.

3-тапсырма Алма туралы өлеңді мәнерлеп оқиды.

АЛМА

Көркейткен ауланы,

Көріңдер алманы.

Тіліңді үйірер –

Шырынды, бал дәмі.

Жаңа сабақты пысықтау:

Сабағымызды ойын арқылы пысықтаймыз.

Төртінші артықты тап.







Қызанақ. Ол – көкөніс. Картоп. Ол – көкөніс.
Бағалау. Бүгінгі сабағымыз жемістер болғандықтан сабақта «5» баға алған оқушыларға банан жемісін, «4» баға алған оқушыларға алма жемісін «3» баға алған оқушыларға мандарин жемісі беріледі.
Үйге тапсырма. 4-тапсырма. Жазып келу.

Білім және ғылым министрлігі

Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы,

Манкент ауылы

«Айнабұлақ» негізгі орта мектебі


Шығармашылық тақырыбы:
«Оқушыларды ойлау және сөйлеу қабілетін дамыту»


Қазақ тілі және

әдебиет пәні мұғалімі: Н. Кадирматова

2012 ж

Тақырыбы:

«Оқушыларды ойлау және сөйлеу қабілетін дамыту»




Мақсаты: Түрлі әдістерден пайдалана отырып, оқушыларды қазақша сөйлей білуге үйрету, сол сөздерден сөйлем құрау үшін грамматикалық ережелерді қолдану, шығармашылық ойлау қабілеттерін дамыту, оқушылардың тіл байлығын, сөздік қорын молайту, туған жеріне, еліне, мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қалыптастыру.

Біздің елімізде қазақ тілі мемлекеттік тіл. Соған орай мектептерде егемендік еліміздің мемлекеттік тілі – қазақ тілін оқыту өмірлік зор маңызға ие. Мектептерде қазақ тілі сабағының білімділік дәрежесі бүтіндей басқа. Өйткені орыс өзбек,топтарындағы қазақ тілін оқытудың әдісі оған қойылатын талаптары да өзгеше. Мақсаты- оқушыларды қазақша сөйлей білуге үйрету болады да, сол сөздерден сөйлем құрау үшін грамматикалық ережелер, анықтамалар сөз үйретудің техникасы ретінде қарастырылады. Қазақ тілі сабағы әрі тартымды, әрі қызықты, әрі сапалы болуы әр пән мұғалімдерінің өзіне,білім деңгейіне,кәсіби шеберлігіне байланысты. Оқу-тәрбие негізі сабақ. Сондықтан сабақ тартымды, әсерлі, мақсатты, айқын, қызықты және толық мәнді болуы тиіс. Ол- сонымен бірге басқа ұлт балаларына қазақтың әдебиеті мен мәдениетін, ғылымын, өнерін насихаттайтын пән. Оқытушы сабақты дұрыс жоспарлап, мақсатын нақты белгілеп алмайынша дегеніне жете алмайды. Сабақтың мазмұнын, құрылысын, жұмыс жүргізу тәсілін мұқият ойластыруы қажет. Сабақты жоспарлауға қандай негізгі талаптар қойылады. Олардың жобасы төмендегідей:

1. 
   Оқушылардың сабаққа бар зейінін аударып және ықыласпен, ынта-жигермен тыңдауын ұйымдастыру.
   
2. 
   Сабақтың тақырыбына сай мақсатын нақтылай білу.
   
3. 
   Оқытушының тақырыпты терең және жан-жақты меңгеруі.
   
4. 
   Мұғалімнің материалды жеткізу шеберлігі, сезімі, тиімді әдіс-тәсілдері.
   
5. 
   Көрнекі құралдардың нақтылығы, әсерлігі, мазмұндылығы.
   
6. 
   Бағалау, оның тәрбиелік мәні.
   
7. 
   Үй тапсырмасы уақытында түсіндіріп, үлгісін беру.
   

Мысалы: Жүз сөзінің омонимдері;

Адамның жүзі, суда жүзу,

100– саны,

Қазақ халқының жүздері- Ұлы жүз,

Орта жүз,

Кіші жүз.

Сұлу сөзінің синонимі;

әдемі, көрікті, көркем, сымбатты, тартымды.

Әр сабақта жаңа сөздерді, сөз тіркесін үнемі сөздік дәптерлеріне жазуын, жатталып отырылуын қадағалау қажет. Әр сабақта игерілген жаңа сөздер ауызша, жазбаша сөзде үнемі қолданылып отырғанда ғана сөздік жұмыстары нәтижелі болады. Сөздікпен жұмыс грамматикалық анықтамалар, жаттығу жұмыстарын, суретпен жұмыста, өлең, жұмбақ түсіндіргенде, сұрақтарға жауап бергенде де жүргізіліп отырады. Жеке адамды қалыптастырып дамыту және оған жан-жақты терең білім беру мақсатында көптеген білім беру технологиялары ұсынылуда: дамыта оқыту технологиясы, саралап оқыту технологиясы. Оқушының ойлау қабілетін дамыту үшін өздігінен жұмыс істеуге баулу, өз ойын тұжырымдауға дағдыландыру. Тиімді оқытудың негізгі бір шарты-білімнің мазмұнын дәл, тиянақты анықтау.Уақыт талабына сай қазақ тілін оқытудың негізгі міндеттерін, оқушыларды сауатты жазуға, ойын, сөзін еркін сөйлеп, білікті, жан-жақты тәрбиелі азамат болуға тәрбиелеуді, қазақ тілін оқыту әдістемесін педагогика ғылымдарының жетістіктерімен ұштастыра білген, шығармашылықпен еңбек ететін, ғылыми дүние танымы кең ұстаз ғана аткара алады. Қазақ тілі сабағы құрғақ өтілмей мәдениетті сөйлеу, жазу дағдысымен ұштасып жатуы үшін, әрбір категорияның өмірде қолдану аясын ашатындай мақсат қойылуы керек. Бүл мәселені бүкіл сабақ процесінде сіңіріп, қайталап отыру керек.

Білімді меңгерту-танымдық оқушылардың талдау жасай отырып оны орынды пайдалана білуі арқылы жүзеге асатын құбылыс. Бұл оқушылардың есте сақтау, ойлау, даму қабілеттерін арттырады. Қазақ тілі сабағында әдістерді тиімді пайдалану арқылы оқушылардың білімге деген қызығушылықтарын арттыру, терең ойлау қабілетінің белсенділігін қалыптастыру, оқытудың жаңа технологиясы арқылы жүзеге асып келеді.

Бұл бағдарламаның қолдануға өте тиімді ғылыми негіздері ретінде Л.С. Выготский, Д. Дьюи, Ж. Пиаже еңбектерін атауға болады. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің әр түпкірінен жиналған білім берушілердің еңбектерінің жиынтығы. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасы: Оқушылардың өз ойын еркін жеткізуге дайындайтындығымен.

Сабақты өткізу барысында стратегиялардың барлығы үш кезең арқылы жүзеге асатын тиімділігімен; мұғалімнің сапалы сабақ өткізуіне мүмкіндік туғызу; оқыту мен ұйымдастырудың тиімді әдіс-тәсілдерінің молдығымен; ғылыми-теориялық тұжырымдамаларының тереңдігімен.Сын тұрғысынан ойлану сабақтарында оқыту,оқушыға үйрету емес, оқушының үйренуіне көмектесу жүзеге асырылады. Бүл жүйе оқытуды жаңаша үйымдастырудың негізгі міндеттерін жүзеге асырады. ¥жымдық іс-әрекет білім игеруде ортақ қарым-қатынас құралына айналады. Білім алу мұғалім көмегімен оқушылардың білім деңгейіне қарап сараланып, оқушылардың өз еркімен жүзеге аса бастайды.Білім беру-оқыту мен тәрбиелеудің үздіксіз процесі. Қазіргі кездегі білім берудегі мақсат - жан-жақты, білімді, өмір сүруге бейім, өзіндік ой-толғамы бар, қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру; мұғалімнің оқыту кезінде билік жүргізу әдісінен арылуы; оқыту кезінде білім беретін мұгалім емес, осы білімді қызыға қабылдауға дайын оқушы екендігі, оқушылардың оқуға деген ынтасын күшейту, өз дербестігін дамыту.Мұғалім сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам рөлінде. Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік береді, жауаптар тыңдалады.Дамыта оқыту жүйесінде мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделеді. Олар-ынтымақтастық, өзара сыйластық қасиеттер. Бұл технологияның маңызды тағы бір ерекшелігі -оқушыларды жақсы жаман деп бөлмей, барлық окушының дамуы үшін қолайлы жағдай туғызу. Нашар оқушыларды да өз шамасы келгенінше, қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуі ойластырылған. Сол арқылы ол да өзін мүмкін дәрежеге дейін дамыта алады.Әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, адамгершілігі мол, парасатты, мәдениетті жан-жақты жетілген ұрпақ дайындауға міндетті. Яғни сабақта әр түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану, жеке басын құрметтей отырып, білім беру - қазіргі оқытудың негізгі талабы. Өйткені оқушылардың бәрінің ойлау қабілеті бірдей емес. Сондықтан бұл мәселеге психологиялық тұрғыдан қарап, педагогикалық әрекет, әдістемелік шеберлікпен келу керек.

е

ә

ш

т

ы

м

қ

с

ы

л

б

ы

а

қ

е

ш

и

ү

й

р

к

е

о

д

п

ш

ұ

қ

а

ғ

т

а

с

а

• 
  Оқушылар қолдарына берілген суреттерге қарап сөйлем құрайды, мәтін түзеді, мақал-мәтелдер ойлап табады.
  

Балалар ойыншық ойнап отыр. Балалар қарборан ойнап жатыр.

Жүз теңгең болғанша,

жүз досың болсын.

• 
  Мен өз сабақтарымда көбінесе Жампейисованың топтарға бөліп оқыту әдісінен пайдаланамын. Оқушылардың ойлау және сөйлеу қабілетін арттыру үшін оларды топтарға бөліп, әрбіріне бес міндет беремін:
  
• 
  мәнерлеп оқу;
  
• 
  түсіну;
  

• 
  сұрақтар қою немесе диолог құрау;
  

Балалар не істеп отыр? Балалар не ойнап жатыр?

• 
  тест сұрақтарына жауап беру;
  

а) терезелер

ә) балалар

б) тауықтар

в) жылқылар

Нелер? Сұрағына жауап беретін сөзді тап.

а) домбырашы

ә) балалар

б) ойыншықтар

в) шыбын

- сызба арқылы өз ойларын айту.

Оқушылар өз ойларын сызба арқылы айтып береді.

Мысалы, оқушылардың ойлау және сөйлеу қабілетін арттыру үшін топ ішінде бес міндетті бөлісіп алады.

1. 
   Мәтін түрін айыра білу;
   
2. 
   Кейіпкердің іс-әрекетін айтып беру;
   
3. 
   Берілген тақырыпқа өздіктерінен ойланып мәтін құрай білу;
   
4. 
   Ой екпінін сақтай отырып, мәнерлеп оқу;
   
5. 
   Мәтінді түсініп, мазмұнын толық әңгімелеу;
   
6. 
   Әр-түрлі суреттерге қарап сөйлем құрастыру.
   

Тіл дамытуға басты назар аударып отырамын. Оқушылардың оқу, сөйлеу, тыңдау, жазу, сөздік жүмыс және ойындар арқылы жүмыстарына мүқият коңіл бөлемін.

Оқыту. Сөзді, сөйлемді, сөз тіркестерін тақтадан, кітаптан, дәптерден дүрыс оқи білуін қадағалап отырамын. Мәтінді оқыту кезеңінде көптеген факторларды ескертіп отырамын.

1. Қазақ тіліне тән дыбыстарды дүрыс айтуға қалыптастыру.

2.Сөйлемді дүрыс қүрай білуге жаттықтыру.

3.Байланыстырып сөйлеуді үйрету.

4.Еркін оқуға үйрету.

Оқытудағы мақсатым- оқушылардың сөздік қорын байыту, ойлау қабілетін дамыту, сөйлеуге үйрету. Оқыту әдістерінің түрлері:

1.Мәнерлеп оқыту.

2.Қайталап оқыту.

Оқушының ауызша әдеби сөйлеу дағдыларын қалыптастыруда дыбыстар мен сөздерді дұрыс айтуға үйрету, дұрыс сөйлеу дағдыларын дамыту, сөйлеу тіліне жаттықьыру, өлеңдер мен әндерді жаттау, мәтіндер мен диологтарды тыңдату, музыка тыңдату, поэтикалық шығармаларды тыңдатудың үлкен маңызы бар.

Әсіресе, термин сөздер омоним, синоним, неологизм, архаизм сөздер, қос сөздер, зат есім, сын есім, сан есім тақырыптарын оқытуға байланысты тіл дамыту жұмыстарын жүргізу барысында қазақ тілінде бұлардың алатын орнын, мәнін, мағынасын, қызметін меңгертіп, түсіндіріп отыру қажет.

Мүғалім мен оқушы нейтралды ынтымақтастық қатынаста бола отырып, сабақ барысында ауызша тапсырмаларды көп оқытудың барысында сөйлеу мәдениетін жетілдіруге болады. Мүғалім ауызша орындау мен жазба жүмыстарын сабақтастыра отырып, оқушының сөйлеу, сөз саптау, мақал-мәтелдерді орынды пайдалануға мән беру керек.

Мен сабақтарымда осындай әдіс-тәсілдерен пайдалана отырып І-жарты жылдық ішінде көптеген жетістіктерге жеттім.