Сабақтың тақырыбы׃ Абайдың табиғат лирикасы. Білімділік мақсаты

меңгерту, жатқа айту, өлеңді талдау машығын жетілдіру, теориялық

ұғымдарды түсіндіру, этнографиялық танымдарды кеңейту.
Дамытушылық׃ Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал

ету, ойлау қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін жетілдіру.

олардың поэзия, саз өнері, бейнелеу өнері секілді көркем өнер

дүниесіне сүйіспеншіліктерін арттыру.Абай ұлылығын терең сездіру,

туған табиғатқа қамқорлық жасауға тәрбиелеу.

Венн диаграммасы. Топтық жарыс.

Пәнаралық байланыс׃ Тарих, ән-күй.

Көрнекілік׃ Сұрақты тапсырмалар салынған конверт. Ақын портреті.

Абай сөздері жазылған плакаттар, қосымша дидақтиқалық материалдар.

О. Сүлейменов, М. Шаханов суреттері.

Оқушыларды топқа бөлу.Топ басшысын сайлау.

Ой қозғау: «Дөңгелек стол» стратегиясы бойынша берілген ақ парақтарға жыл мезгілдері туралы сипаттап жазады. 1 топ – жазғы табиғат туралы. 2 топ – қысқы табиғат туралы жазады. Әр топтан 1 оқушы оқиды.

2. Өткенді пысықтау.

Өткенді пысықтау мақсатында " Абай әлемі" тақырыбына кластер әдісі бойынша қойылған сұрақтарға дұрыс жауабын тауып іледі.

1. 
   Абай қай жылы туған? ( 1845 жылы 10 тамыз.)
   
2. 
   Туған жерін ата. ( Семей облысы. Шыңғыстау тауының бөктері.)
   
3. 
   Абайдың шын аты кім еді? ( Ибрагим.)
   
4. 
   Абайдың әжесінің аты кім? ( Зере.)
   
5. 
   Абайдың арғы аталары кімдер? ( Өскенбай, Ырғызбай. )
   
6. 
   Шешесінің аты кім болған. ( Ұлжан.)
   
7. 
   Құнанбай неше әйелді болған? ( 4 әйелді.)
   
8. 
   Абайдың. Дүниеге көзімді ашқан кім еді ? ( Михаэлис.)
   
9. 
   Абай неше жасқа дейін оқыған ( 13 жас.)
   
10. 
    Семейдегі Абай оқыған медресе қалай аталған? ( Ахмет- Риза.)
    
11. 
    Абайдың руы қаңдай? ( Тобықты.)
    

филосо- саяси махаббат табиғат

фиялық

.

Табиғат – адам өмір сүрер тіршілік етер ортасы.Онсыз өмір жоқ.Міне, осы табиғат көріністерін, оған бөлінген қазақ даласындағы өмірді, тұрмыс-халді суреттеуге Абайдың көптеген өлеңдері арналған және Абайдың бұрын табиғат көріністерін мұншалық терең әрі жан-жақты жырлаған ақын болған емес.Жылдың 4 мезгілі туралы жазылған өлеңдері бейнеті мен азабы мол мал баққан шаруаны баянсыз көшпелі ауылды көрсететін сұлу шығармалар болып табылады.Табиғатқа жан бітіруге ұлы Абай өзінің орыс классиктерінен үйренген.

Біз бүгін Абайдың жыл мезгілдеріне байланысты «Қыс», «Жазғытұры», «Күз», «Жаз» өлеңдеріне байланысты жарыс сабақ өткізбекшіміз.

Жарысқа 2 топ қатысады.

1топ –«Жаз», «Күз» (1886-1888 ж)

2 топ-«Қыс», «Жазғытұры»( 1888-1890 ж)

Жарыс 5 бағыт бойынша өтеді.

1.Поэзия

3.Ән-күй.

4.Этнография

5.Экология.

Жарыс сабақтың мақсаты - сендердің өнер-білімдеріңді жан-жақты байқау .Әр бағыттың арнайы сұрақ тапсырмалары бар.
1 бағыт – Поэзия

1. тапсырма . Әр топтың мүшелері 3 шумақтан бірін-бірі жалғастырып.өлеңді мәнерлеп жатқа айту керек.

2 тапсырма. Әр топ өздеріне арналған сұрақтарға жауап береді.

1) «Жаз», «Күз» тобына.

а) Өлеңде күздің қандай белгілері суреттелген?

ә) Ауыл тұрмысы қалай көрсетілген?

2) «Қыс», «Көктем» тобына.

а) Ақын қысты қандай бейнеде суреттеген?

ә) Қыстағы адамдардың тіршілігі қалай бейнеленген?
2 бағыт- Теория.

1 тапсырма

1 топқа - "Күз", "Жаз".

1) Эпитет дегеніміз не? "Күз" өлеңінен мысал келтір.

2 топқа - "Кыс", "Жазғытұры."

а) Кейіптеу дегеніміз не? « Кыс» өлеңінең мысал келтір.

2 тапсырма.

Әр топ өз өлеңдерінің құрылысына талдау жасайды. ( бунақ дегенді анықтау)

1. 
   Өлең шумағы неше тармақтан тұрады? (4)
   
2. 
   Әр тармағын буынға бөліп, неше буынды өлең екенін анықта?
   
3. 
   Өлең неше шумақтан тұрады? (6,8,13)
   
4. 
   
   

Абайдың табиғат туралы әндерін шырқау жарысы .Қай топ көп айтады.

Өлеңдерде кездесетін қазақтың көне тұрмысына, шаруашылығына қатысты кейбір

сөздеріне түсінік беру.

1. 
   Малма деген не? Малма сапсу дегенді қалай түсінесіңдер?
   
2. 
   Шуда жіп деп қандай жіпті атаған. Оны қалай иіреді.
   
3. 
   Шом, Шомшы деген не?
   
4. 
   Күзеу деген не? Көшпелі қазақтардың қысқа, жазғы қоныстары қалай аталған.
   
5. 
   Алты қанат үй деген қандай үй? Киіз үй неше қанат болуы мүмкін.Киіз үй қандай бөліктерден тұрады?
   
6. 
   Шидем деген не?
   
7. 
   Ене деген кім? Қазақша қандай туыстық атауларды білесің ?
   
8. 
   Құда деп кімді айтады?
   

1. Малма-тері илейтін ашытқы, иге салатын теріні асты-үстіне шығарып, араластыруды малма сапсу деген.

1. 
   Түйенің шудасынан иірілген жіпті айтады. Оны әжелер ұршықпен иірген.
   
2. 
   Шом- түйенің беліне жүк батпас үшін салынатын жұмсақ нәрсе, шомшы-түйемен
   

3. 
   Күзеу-малшылардың күзде отыратын қонысы.жайылымы.
   

4. 
   Киіз үйлер керегесінің санына байланысты 5, 6, 7, 12 қанат болып келеді.Ол мынадай бөліктерден тұрады: кереге.уық.шаңырақ.сықырлауық.түндік.іргелік.туырлық үзік.басбау.бау.т.б.
   
5. 
   Шидем-қойдың жабағысынан тігіп .сыртын маталап қаптаған киім.оны күпі деп те атаған.Қазақта сондай-ақ тон.ішік.тымақ.бөкебай.түлкі тымақ.құлақшын.пима
   

6. 
   Келіндер күйеуінің шешесін ене деп атаган.Туыстық атаулар: апа.көке.ата.әже.
   

нағашы,жиен,жиеншар,сіңілі,қарындас,қайын сіңілі.

7. 
   Қыз алысып,қыз беріскен адамдар құдалар деп аталады."Құда мың жылдық,
   

Ой толғау.

2 топқа конверттің ішіне салынған 2 сурет беріледі.

(Мұхтар Шаханов, Олжас Сүлейменов)

Сұрақтар.

1. 
   Бұл кімнің суреті. Оның бүгінгі сабаққа, экологияға қатысы қандай?
   

2. 
   Олардың табиғат қорғау жөніндегі қызметі туралы не білесіңдер.
   

Жеңімпаздарды марапаттау.