Сабақтың тақырыбы: Жарықтың таралуы. Күн мен Айдың тұтылуы. Сабақтың мақсаты

Жылыой ауданы

Құлсары қаласы

№ 24 мектеп-гимназияның

Жоғары санатты физика пәнінің мұғалімі

Нұрмашева Қайша Бегімқызы

Күн мен Айдың тұтылуы.

пайда болуы туралы ұғым бере отырып, күн мен айдың көлеңкесінің

түсу жағдайымен таныстыру.

Дамытушылық: Күнделікті өмірмен байланыстырып, оқушыларды өз

бетімен жұмыс жасауға үйрету, ой өрісін дамыту.

1. 
   Ұйымдастыру
   

Сынып оқушыларын 2 топқа бөлу

Адамзат баласы ең алғаш 1961 жылы 12 сәуірде ғарышқа қадам басты. Сол атақты күннен бері 12 сәуір ғарыш күні деп атап өтіледі. Ғарышқа ұшу үшін ғарышкер батыл, қайратты, батыл және білімді болуы керек. Қателік жібермеу үшін және жеңіске жету үшін білім көмектеседі. Сендер де ғарышқа ұшып көріңдер. Картада ұшатын маршрут берілген. Әр бекетте ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізіп, жерге оралу керек.

Экипаж дайындалыңдар. Белбеулеріңді тағыңдар. Ұшыңдар!

2. Жарық деген не? Жарық көздерінің түрлерін ата?

3. Жарықтың вакуумдағы жылдамдығы неге тең?

4. Күннің тіршілік үшін маңызы қандай?

2. Жарық бөлшектері ..........................

3. Атмосфераның қалыңдығы 200-300 км болатын ең терең қабаты ......................

4. Ғаламдағы негізгі жарық көздері ..............................

5. Өздігінен сәуле шығаратын зор энергия көзі ...........................


Балама жауаптары бар тест:

1. Жарық жылдамдығы с=3.10⁸ м/с

а) иә б) жоқ

2. Найзағайдың қуаты Р=4.10²³ кВт

а) иә б) жоқ

3. Күннің толық сәуле шығару қуаты Р=4.10²⁶ Вт

а) иә б) жоқ
4. Күннің жасы 5.10⁹ жыл

а) иә б) жоқ

5. Күннің массасы Жердің массасынан 333000 есе үлкен

а) иә б) жоқ

Күн жарығы төменге.

(Жарық сәулесі)

2. Дарияның ортасында екі жайын,

Бірі кетсе, бірі дайын.

(Күн мен Ай)

3. Желсіз түнде жарық ай,

Сәулесі суда дірілдеп.

(Кімнің өлеңінен үзінді?)

4. Мен балаң жарық күнде сәуле қуған.

(Кімнің өлеңінен үзінді?)

5. Бекет Ақпарат (жаңа сабақты түсіндіру)
Жарықтың таралу заңы. Жарық сәулесі. Жарық шоқтары.

Нүктелік жарық көзі. Көлеңке. Алакөлеңке.

Күннің және Айдың тұтылуы.
6. Бекет Айға қону
Оқулықтан негізгі мәселелерді бөліп алу.

Үйден дайындап келген хабарламаларды тыңдау.

Есептер шығару

№ 1263, 1269

8. Бекет Жерге қону
Үйге тапсырма §63

БҮҮ (Білетінім, үйренгенім, үйренгім келеді)

Оқушыларды бағалау.

Жылыой ауданы

Құлсары қаласы

№ 24 мектеп-гимназияның

Жоғары санатты физика пәнінің мұғалімі

Нұрмашева Қайша Бегімқызы

дағдысын күнделікті өмірмен байланыстыра отырып, қалыптастыру.

баулу, өз бетімен ізденуге дағдыландыру.

тапсырмалар.

І. Ұйымдастыру

ІІ. Зерделі жаттығу жұмысы.
А) Бақылау сұрақтары:

1. Механикалық жұмыс істеу үшін қандай екі шарт қажет?

2. Істелген жұмыс қандай формуламен анықталады?

3. SJ жүйесінде жұмыстың өлшем бірлігіне не алынған?

4. Жұмыстың тағы қандай бірліктерін білесіңдер?

5. Қандай жағдайда механикалық жұмыс атқарылмайды?

1) 35- жаттығудың 1,2 есептері

2) эксперименттік тапсырма
Б) Тақтамен жұмыс:

№586, №587- Л (2 нұсқадан екі оқушы)

ν=72 км/сағ =20 м/с А= F∙S S= 20 м/с∙10с = 200м

F=2000Н S= ν∙ t А= 2000Н∙200м=400000 Дж= 400 кДж

t= 10с___

А- ? Жауабы: 400 кДж

кг

m₁= 10 кг F= mg А_қ= (45кг+8кг) ∙ 9,8 Н ∙ 3м = 1558 Дж

h= 3 м S= h А_қ > А_е

m_қ= 45 кг A= mgh

m₂= 8 кг

А_е, А_қ Жауабы: Қыз бала көп жұмыс атқарады.

F= 400Н А= F∙S S=0,8 м/с ∙ 3600с =2880 м

ν= 0,8 м/с S= ν∙ t А=400 Н∙2880м=1152000Дж=1152 кДж

t= 1 сағ=3600с

А-?

№586 – Л ІІ нұсқа 5 ұпай

S =400 см²=400∙10^{- 4}м² р= F А= 48000Н∙ 0,5м = 24000 Дж = 24 кДж.

А-? F= рS

Ат ← → қазіргі заманғы

←

10-12 сағат жұмысы тезірек ← трактор → 40-50 мин

Қуат = жұмыс N= A → N= F ∙ S → N= F∙ ν

уақыт t t


Қуат бірлігі-

бу машинасын ойлап тапқан ағылшын

↓ ↓ ғалымы Уатт құрметіне

→

үлкен негізгі кіші

с

1 мВт =1000000 Вт =10⁶ Вт 1 мкВт = 0,000001 Вт =10^-6 Вт

1 қатардан 3 қатарға тез жүріп көтерілгендегі қуатты есептеу.

20с

t

t = 20 c F= N F= 600Вт =60000Н= 60 кН

F-? ν 10 м/с


36 жаттығу-2 5 ұпай
F= 5∙10⁴ Н N= F∙ ν N= 5∙10⁴ Н ∙ 222 м/с=11100∙10³Вт=11100 кВт

ν= 800 км/сағ = 222 м/с

N-?
ә) Деңгейлік тапсырмалар

2. Адам бір қалыпты жағдайда 5 минутта 24000 Дж, оның қуаты қандай ?

Электровоздың қуатын анықтау.

2. Көтергіш кран 1000 Н жүкті 5 с ішінде 10 м биіктікке тік жоғары көтереді. Осы көтеру

уақыт мезетінде көтергіш кран қандай қуат өндіреді?

қуатын анықтаңдар.

2. Графикті пайдаланып 2 км/сағ жылдамдықпен қозғалған трактордың қуатын анықта.
↑

→
б) «Кім шапшаң»

1 минутта қайсысы көп формула құрастырады?

2. Қуаттың формуласы

3. Қуаттың бірлігіне 1 Ватт (Вт) алынған. Ол 1 с-та істелетін 1 Дж жұмыс.

4. Қуат неғұрлым көп болса, соғұрлым бірлік уақыт ішінде көп жұмыс атқарады.

5. Тұрмыстық вентилятордың қуаты 150 Вт немесе 150 Дж.

с

Бұл вентилятордың двигателі әр секундта 150 Дж жұмыс атқарады дегенді білдіреді.

53 ұпай- 67 ұпай- «4»

37,5 ұпай- 52 ұпай- «3»

Атырау облысы

Жылыой ауданы

Құлсары қаласы

№ 24 мектеп-гимназияның

Жоғары санатты физика пәнінің мұғалімі

Нұрмашева Қайша Бегімқызы

Сабақ тақырыбы: Жылу қозғалтқыштарының ролі және қоршаған ортаны қорғау

Сабақ мақсаты:

Білімділік: Жылу қозғалтқыштары туралы оқушылардың алған білімін кеңейту,

оның қоршаған ортаға тигізер пайдасы мен зиянын ғылыми тұрғыдан

түсіндіру.

Дамытушылық: Оқушылардың ізденіс нәтижесіндегі шығармашылығын дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды ой түйіндей білуге баулу және шешім қабылдауда

кәсіби көзқарасты қалыптастыруға бағыт- бағдар беру.

түсіндіру)

1. Гараж бастығы (жоғары ұпай жинаған)

2. Механик

3. Диспетчер

4. Эколог

5. Моторист

6. Жүргізуші- 3 адам
Функционалдық міндеттері:

• 
  әрбір маман сәйкес дайындықты (квалификация) немесе біліктілікті болуы керек
  
• 
  көліктерді техникалық басқара білу
  
• 
  ұдайы қосалқы бөлшектермен жұмыс жасау
  
• 
  қоршаған ортаға, маманға, тұтынушыға қауіпсіздігі
  
• 
  практикада әртүрлі жағдайларға қолданылу деңгейі
  
• 
  арасында іссапарларға шығып тұруы мүмкін
  
• 
  техниканы пайдаланудан түсетін кіріс пен оған кеткен шығын қатынасының деңгейі.
  

Конкурс 6 турда өтеді.

Бос орындарға орналасу үшін үміткерлерді тестілеу бағдарламасы:

1. Тірек тапсырмалары. Сұрақтар. 5 ұпай

2. «Термодинамика негіздері» тарауын жетік меңгеруі (тест) 10 ұпай

3. Термодинамика заңдарымен келіссөз жүргізе білуі, деңгейлік тапсырма 15 ұпай

4. Шығармашылық ойлау қабілеті (тақырыпты ашатын хабарлама жасау) 10 ұпай

5. Жолда қауіпсіздік техникасы және төтенше жағдай (ТЖ) әрекет ету бойынша оқудан

өткендігі туралы сертификаттың болуы (Венн диаграммасы) 5 ұпай

6. Болашақта мәліметтер базасымен жұмыс жасау қабілетілігі (сәйкестендіру тестісі)

10 ұпай.
Бағалау нормасы: 45-55 ұпай - «5»

35-44 ұпай - «4»

25-34 ұпай - «3»
ІІ. Зерделілік жаттығу блогы
а) Тірек тапсырмалары 5 ұпай
1. Жылу машиналары деп қандай машиналарды атайды?

2. Жылу машиналарының түрлері, олардағы жұмыстық дене. Мысал келтір 106 сурет.

3. Жылу қозғалтқыштарының негізгі бөліктерін ата.

4. Жылу машинасының ПӘК-і формуласын жаз.

5. Жылу машинасының максимал ПӘК-і неге тең?
ә) «Өзіңді тексер» тест 10 ұпай

1) Термодинамиканың І заңының негізіне қай заң алынған?

а) энергияның сақталу заңы

б) импульстың сақталу заңы

в) энергия мен массаның өзара әсерлесу энергиясы

г) табиғаттағы процестердің қайтымсыздығы

а) А= Q₁ б) А= Q₂ в) А= Q₁- Q₂ г) А= Q₁+ Q₂

а) Планк б) Клаузиус в) Уатт г) Карно

а) қыздырғыш б) жұмыс денесі в) тоңазытқыш г) қыздырғыш, жұмыс

денесі, тоңазытқыш
5) Қозғалтқыштың ПӘК-і әрқашан да

а) бірге тең б) бірден артық в) бірден кем г) 100%

а) қыздырғыштың температурасын арттыру керек

б) қыздырғыштың температурасын арттыру және тоңазытқыштың температурасын

төмендету керек

в) қыздырғыштың да, тоңазытқыштың да температурасын арттыру керек

г) қыздырғыштың да, тоңазытқыштың да температурасын төмендету керек.

а) энергияның сақталу заңын

б) импульстің сақталу заңын

в) энергия мен массаның өзара байланыс энергиясын

г) табиғаттағы процестердің қайтымсыздығын.
8) Ішкі энергияны механикалық энергияға түрлендіретін және циклдың тиімділігін сипаттайтын:

а) жұмыс б) ішкі энергия в) пайдалы әрекет коэффициенті г) жылу мөлшері

а) газдың алған жылу мөлшерінің толық циклде істелген жұмысқа қатынасы

б) бір циклде істелген жұмыстың қыздырғыштан алынған жылу мөлшеріне қатынасы

в) бір циклде істелген жұмыстың тоңазытқышқа берілген жылу мөлшеріне қатынасы

г) тоңазытқышқа берілген жылу мөлшерінің қыздырғыштан алынған жылу мөлшеріне

қатынасы.

Т₁ Т₁ Т₂ Т₁-Т₂

17 К болса, бұл жылу машинасына 30 кДж жылу берілсе қандай жұмыс атқарады?

2. Реактивті жылу қозғалтқыштарының қолданылуындағы қоршаған ортаға әсері

3. Теңіз кенішінің экологиялық жағдайы.

ә) «Миға шабуыл» (5 ұпай)
Жылу қозғалысының қоршаған ортаға кері әсерін төмендету жолдарын атаңдар.

а) Венн диаграммасы (5 ұпай)

Іштен жану

қозғалтқыштарының

Дизель

Карбюратор

1. А= р_∆ V 1. Термодинамиканың

2. Дененің жылулық күйін анықтайтын және ол І заңы

бір күйден екінші күйге өткен кезде өзгеретін шама 2. Q _т = А¹_т

3. Термодинамикалық жүйе бір күйден екінші күйге өткенде 3. Жұмыс

оның ішкі энергияның өзгерісі жүйеге берілген жылу

мөлшері мен сыртқы күштің істеген жұмысының

қосындысына тең

4. Екінші текті мәңгілік қозғалтқыштың болуы мүмкін емес 4. Ішкі энергия

5. Изотермалық процесс үшін термодинамиканың І заңы 5. Адиабаталық поцесс

6. Табиғаттағы процестердің қайтымсыздығы 6. Термодинамиканың

ІІ заңы

Т₁

күйіне қайта оралу мүмкіндігінен айыратын процесс ІІ заңы

9. Жылу алмасусыз жүретін процесс 9. Пайдалы әрекет

коэффициенті

10. Q _р = _∆ И _р + А¹ 10. Изобаралық

процесс үшін

термодинамиканың

І заңы