Сабақтың тақырыбы: Кіріспе сабақ

1) алғашқы əскери дайындаудың мақсат-міндеттері жəне мазмұны, «Қазақстан Республикасы қорғанысы жəне Қарулы Күштері туралы», «Əскери қызметкерлердің əскери міндеттері жəне мəртебесі туралы», «Ұлттық қауіпсіздік туралы», «Азаматтық қорғаныс туралы» Қазақстан Республикасының Заңы жəне Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі;

2) оқушылардың құқықтары мен міндеттері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:алғашқы əскери дайындаудың мақсат-міндеттері жəне мазмұны, «Қазақстан Республикасы қорғанысы жəне Қарулы Күштері туралы», «Əскери қызметкерлердің əскери міндеттері жəне мəртебесі туралы», «Ұлттық қауіпсіздік туралы», «Азаматтық қорғаныс туралы» құқықтары мен міндеттерімен таныстыру.

Дамытушылық: Ой –өрісін, ойлау қабілетін, шығармашылығын дамыту.

Тәрбиелілк: Республикасы қорғанысы жəне Қарулы Күштері туралы», «Əскери қызметкерлердің əскери міндеттері жəне мəртебесі туралы», «Ұлттық қауіпсіздік туралы», «Азаматтық қорғаныс туралы» заңдарын құрметтеуге және оқушының міндеттері мен құқықтары жайлы білуге.

1. 
   Уақыты: 45 минут.
   
2. 
   Өткізілетін орны: 11 сынып, АӘД бөлмесі
   
3. 
   Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы, «Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы» ҚР Заңы.
   
4. 
   Сабақтың барысы:
   

Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.

Соғыс уақытында құрамына қорғаныс министрлігіне қарайтын әскер түрлерiнен басқа Iшкi iстер министрлігінiң iшкi әскерлерi, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң шекара қызметi және басқа да әскерлерi, республикалық «Ұлан», азаматтық және аумақтық қорғанысты басқару мен құру органдары кiредi.

«Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы» заңның жалпы ережелерінде республиканың қазіргі Конституциясының талаптарына сәйкес, елді қарулы агрессиядан қорғау мемлекеттің басты қызметіне жататыны және Қазақстанның барлық халқының ісі болып табылатындығы айтылған.

Заңда заңды түрде әскери қызметшілердің құрамы, әскери атақтар мен оларды беру тәртібі, әскери киімді кию тәртібі бекітілді. Заңда әскери қызмет түрлері анықталды, әскери қызмет мемлекеттік қызметтің айырықша түрі екендігі, оның мемлекеттік қызметтің басқа түрлерімен салыстырғанда басымдылыққа ие екендігі көрсетілген.

Заңның 5 бабында ҚК, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар шақыру бойынша әскери міндеттілік негізінде аумақтан тыс және аумақтық принциптерді ұштастыра отырып және осы заңда белгіленген тәртіппен әскери қызметке ерікті түрде (келісім-шарт) кіру жолымен әскери қызметшілерден жасақталады

Заңда ҚК-ді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды соғыс уақытында жасақтау әскери қызметке шақыру негізінде жүзеге асырылады.

ҚК-ді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды соғыс уақытында құрамы мен санына дейін толықтыра жасақтау және өрістету үшін бейбіт уақытта әскери міндеттілер қатарынан әскери үйретілген резерв құрылады делінген.

Заңда әскерге шақырушыларды және әскер жасына дейінгілерді әскери қызметке дайындауды ұйымдыстыруға ерекше назар аударылған, мұның мемлекеттік міндет екендігі айтылған. Әскери қызметшілерге қойылатын талаптың өсуін ескере отырып, шақырылушының жалпы білім деңгейін, дене шынықтыру жағдайын, моральдық, психологиялық және патриоттық тәрбие және әскери техникалық сауаттылық деңгейін арттыруға бағытталған кең түрдегі шаралар жүйесі қарастырылған. Шақырылушыларды даярлауды ұйымдастыруға байланысты барлық мәселелерді ҚР Үкіметі, министрліктер, ведомствалар мен мемлекеттік үкімет пен басқарудың жергілікті органдарының басшылығымен жүргізілетіні анықталған. Олар материалдық-техникалық қамтамасыз етуді, оқу-материалдық базаны құру, басшыларды, оқытушыларды, тәрбиешілерді және де осы жұмысты өткізу үшін басқа мамандарды дайындауды жүзеге асырады. Кәсіпорын, мекеме, ұйымдар, оқу орындарының басшылары, меншік түріне қарамастан, шақырылушылардың әскери қызметке өту дайындығынан өту мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті. Жастарды әскери қызметке дайындау жұмысын ұйымдастыру мен оның нәтижелерін бақылау жасау ҚР Қорғаныс министрлігіне жүктелген.

Шақыру учаскелеріне тіркеу мен мерзімді әскери қызметке шақыру ҚРП-нің Жарлығы негізінде өткізіледі және оны шақыру комиссиялары жүргізеді. Азаматтарды шақыру учаскелеріне тіркеу жөніндегі комиссияның құрамын жыл сайын жергілікті атқарушы орган бекітеді. Азаматтарды әскери қызметке шақыру аудандық шақыру комиссиясының шешімі бойынша мынадай негіздер бойынша: - отбасы жағдайы бойынша; білімін жалғастыру үшін; денсаулық жағдайы бойынша; басқа да себептер бойынша кейінге қалдырылуы мүмкін.

Бейбіт уақытта шақыру бойынша әскери қызметке шақырудан - әскери қызметті өткеріп жүрген немесе өткерген; денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылған; 27жасқа толғаннан кейін мерзімді әскери қызметке заңды негізде шақырылмаған; әскери қызметті өткеру кезеңінде қызметтік міндеттерін атқару кезінде туыстарының бірі (әкесі, анасы, аға-інісі немесе апа-қарындасы) қаза тапқан, қайтыс болған немесе 1 немесе 11 топтағы мүгедек болып қалған; басқа мемлекетте әскери қызмет өткерген; ғылыми дәрежесі бар азаматтар босатылады.

Заңды түрде әскери қызметке ерікті түрде келісім-шарт негізінде қабылдау механизмі, кімнің қабылданатыны, оның қандай талаптарға жауап беруі тиіс екендігі белгіленді.

Заңның 6 тарауы әскери қызметті өтеудің құқықтық негіздерін баяндайды. Әскери қызмет мерзімі: мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері үшін –12 ай; әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер үшін –24 ай; келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер үшін - әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт көрсетілген мерзім.

Заңда әскери қызметшілердің әскери қызметте болуының шекті жасы белгіленген:

1. 
   подполковникке (11 дәрежелі капитанға) дейін, подполковникті (11 дәрежелі капитанды) қоса алғанда – 45 жас;
   
2. 
   полковниктерге (1 дәрежелі капитандарға) – 53 жас;
   
3. 
   генерал-майорларға (контр-адмиралдарға) және генерал-лейтенанттарға (вице-адмиралдарға) – 58 жас;
   
4. 
   генерал-полковниктерге (адмиралдарға) және одан жоғарыларға – 63 жас.
   

Заңда азаматтардың әскери-оқу орындарына түсуі, әскери оқу орындарында оқитын азаматтармен әскери қызмет өткеру туралы келісімшарттар жасасу тәртібі белгіленген.

Әскери қызметші әскери оқу орнын бітіргеннен кейін әскери қызмет өткеруден бас тартса немесе келісімшартты өз бастамасымен бұзса, өзінің оқуына жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке өтеуге міндетті

Жоғары әскери оқу орындарын бітіргеннен кейін әскери қызметшілерге лейтенант әскери атағы беріледі.

Әскери қызметті өткеру туралы келісімшарт әскери қызметте болудың шекті жасына жеткенге дейін 3жылға, 5жылға, 10жылға немесе әскери оқу орнындағы мерзіміне және оны бітіргеннен кейін әскери қызметке 10жылға жасалуы мүмкін.

Заңның 42 және 43 баптарында азаматтардың, лауазымды адамдардың және әскери қызметшілердің ҚР әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылығы бекітілген.

Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты, ал Конституцияда көзделген жағдайларда Мәжіліс пен Парламенттің алдында жауапты. Қазақстан Республикасының Президенті Үкіметті Конституцияда көзделген тәртіппен құрады.Үкімет мәртебесі, құқықтары мен міндеттері Қазақстан Республикасы Конституциясының V тарауы бойынша және Қазақстан Республикасының Үкімет туралы заңы бойынша реттеледі.

Оқушы құқылы:

·       мемлекеттік стандарт белгілеген мөлшерде жалпы білім алуға;

·       қосымша білім алуға;

·       ғылыми жұмыстармен айналысуға, кеңесулермен, конференцияларға, олимпиадаларға, көрме және жарсытарға қатысуға;

·       мектепті басқаруға қатысуға.

  Оқушылардың  міндеттері

Оқушылар міндетті:

·       Қазақстан Республикасының заңын сыйлауға, ұстануға, ұлттық салт –дәстурлерді құрметтеуге;

·       Мектеп жарғысында көрсетілген талаптарды мүлтіксіз орындауға;

·       Мемлекеттік стандартқа сәйкес білім алуға ұмтылу;

·       Мұғалімдерге және тәлімгерлеріне құрмет көрсету;

·       Сыныптас достарымен, мектептің басқа оқушыларымен тіл табысып,кішілерге көмек көрсету;

·       Мұғалімдерден алған тапсырманы белгілеген мерізімінде тапсыру;

·       Себепсіз сабақтан қалмау;

·       Өзімен қажетті оқулықтар мен оқуға арналған құрал саймандарды алып жүру;

·       Мектептің қоғамдық жұмысына белсене қатысу және қоғамдақ тапсырмаларды орындау;

·       Мектеп атағын аудандық, қалалық, және республикалық іс-шараларда қорғау;

·       Қоғамдық жерлерде  өзін үстау мәдениетін көтеруге, білім толықтыруға арналған жұмыстарды үздіксіз жүргізу;

·       Мектеп формасын сақтау;

·       Мектеп және қоғамдық мүлікті дұрыс қолдану.

Қорытынды бөлім – 7 мин. Сұрақтар мен тапсырмалар:

1. 
   ҚР Заңы неше баптан тұрады бар?
   
2. 
   Әскери қызметке шақырылушылар мен әскер жасына дейінгілерді даярлау қалай жүргізіледі?
   
3. 
   Азаматтарды әскери қызметтен босату жөніндегі заң нормалары туралы айтыңдар.
   
4. 
   ҚР қарулы күштерінің міндеттері?
   
5. 
   Оқушының міндеттері мен құқықтары туралы айтыңдар?
   

2 тақырып:

1) Қазақстан Республикасының Конституциялық негіздері, Конституция– Қазақстан Республикасының негізгі заңы. Қоғам жəне мемлекеттегі ҚарулыКүштер.

1. 
   Сабақтың мақсаты:
   

2. 
   Уақыты: 45 минут.
   
3. 
   Өткізілетін орны: АӘД бөлмесі.
   
4. 
   Өтілетін күні:
   
5. 
   Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы.
   
6. 
   Сабақтың барысы:
   

Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.

1. 
   ҚР Заңы неше баптан тұрады бар?
   
2. 
   Әскери қызметке шақырылушылар мен әскер жасына дейінгілерді даярлау қалай жүргізіледі?
   
3. 
   Азаматтарды әскери қызметтен босату жөніндегі заң нормалары туралы айтыңдар.
   
4. 
   ҚР қарулы күштерінің міндеттері?
   
5. 
   Оқушының міндеттері мен құқықтары туралы айтыңдар?
   

Қазақстан Республикасының конституциялық негіздері. Қарулы Күштердің мемлекеттегі орны.Конституция - Қазақстан Республикасының негізгі Заңы. Армияның қоғамдағы және мемлекеттегі орны.

Адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын мойындау, сақтау мен қорғау – мемлекеттің міндеті болып табылады. Мұндай адам мен азаматқа бағытталған нақты мақсат бірінші рет Конституция мәтінінде – ҚР-ның Негізгі Заңында тіркелген.

ҚРК-да демократияның мәні – «халық билігі» деп атап айтқан. Халық өз билігін тікелей өз өкілдері арқылы жүргізеді. ҚРК-да халық атынан сөйлеу құқы Парламент пен Республика Президентіне берілетіндігі бекітілген. Яғни, ҚР Президентін және Парламентті халықтың өзінің сайлауы немесе мемлекет басшыларының тиісті лауазымдарға тағайындалуы ҚРК белгілеген тәртіп пен республика заңдары бойынша іске асырылады.

ҚРК жеке меншікке қол сұқпауға, жеке кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, бәсекелестікті қолдауға кепілдік береді.

ҚРК-да «Діни бірлестіктер мемлекеттен бөлінген. Мемлекет қандай да болсын бір дінге немесе атейзмге артықшылық бере алмайды» делінген, яғни біздің мемлекетіміздің басшыларының қандай да бір діни ағымдарға тәуелсіз екенін білдіреді.

ҚРК мен заңдары өз аумағының бірртұтастығын, бөлінбеуін және қол сұғылмауын қамтамасыз етеді. Өзінің бұл міндетін ҚР шекаралық әскерлер мен ҚК-ді қолдану арқылы жүзеге асыруға құқылы.

ҚРК–ның жоғары заңды күші бар. ҚРК-на сәйкес барлық заңдар ресми түрде жарияланады. Жарияланбаған заңдардың күші болмайды. Кез келген адам мен азаматтың құқығын, бостандығы мен міндеттерін қозғайтын нормативтік актілер ресми түрде жалпы танысу үшін жарияланбаса, қолдануға жатпайды.

ҚР – республикалық басқару нысанындағы мемлекет. Республикалық басқару формасы дегеніміз – халық белгілі бір мерзімде сайлаған үкімет органдарының болуы. ҚР-да Парламент өкілеттілігін 5 жылға, Президент өкілеттілігін 7 жылға халық сайлайды. Өз кезегінде ҚР Президенті мен Парламенті, Конституцияда белгіленген тәртіппен, барлық басқа мемлекеттік органдарды қалыптастырады.

• 
  Қазақстан Республикасының Конституциялық құрылымы негіздері дегенді қалай түсінесіңдер?
  
• 
  Армия дегеніміз не?