Шаруашылық туралы жалпы мағлұмат
жүктеу/скачать 1.36 Mb.
|
1 2
Баклажан-1- Бұл бет үшін навигация:
- Шаруашылық туралы жалпы мағлұмат
|
КІРІСПЕ Шығыс елдерінде өсірілетін біржылдық баклажан (баялы) көкөнісінің адам денсаулығына тигізер пайдасы мол. Жүрек жұмысы мен қан айналымын дұрыстайтын баклажанның басқа да пайдалы қасиеттері бар. Жүрек жұмысы мен қан айналымын дұрыстайтын баклажанның басқа да пайдалы қасиеттері жайлы айтамыз. Ендеше, соңына дейін оқыңыз! Осыдан 1500 жыл бұрын Индия, Орталық Шығыс пен Оңтүстік Азияда өсірілген. Әуелгіде баклажан жабайы түрде болып, адамдар оған арнайы көңіл бөлген соң оны жиі қолданатын болған. Алғашында оны көптеген аурулардың емі ретінде қолданды. Баклажанның пайдасы құрамында. Оның құрамындағы пайдалы дәрумендерді білген соң оның не үшін денсаулыққа керек екенін сол мезетте-ақ түсінеміз. Баклажанның құрамында: жасұнық, еритін қант, пектин, ақуыздар, калий, кальций, фосфор, темір магний, натрий, С, В1, В2, В5, РР дәрумендері бар. Құрамында РР дәрумені болғандықтан баклажан никотиннен арыла алмай жүрген адамдарға жақсы көмектеседі. РР дәруменінің (никотин қышқылы) арқасында ағза никотинның аштық сезімін жеңілдетеді. Әрі баклажанды асқазан және ішек ауруларымен ауыратын адамдарға тұтыну ұсынылады. Баклажанды күнделікті тұтыну атеросклероз ауруының алдын алып және оның емі болып саналады. Әрі бұл көкөніс холестериннің ағзадан шығуын жақсартады және қандағы концетрацияны алып тастайды. Анемия аурумен ауыратын адамдарға баклажанның тигізер пайдасы көп: гемоглабин деңгейін реттейді. Сонымен қатар, баклажан қант диабеті аурумен ауыратын адамдардың қанының құрамындағы қанттың ыдырауына көмектеседі. Баклажан шырынынан дайындалған антисептик зиянды бактериялар мен инфекциялардан сақтайды. Халықтық ем ретінде оны жара мен ойықтың сыртына қолданады. НЕГІЗГІ БӨЛІМ Шаруашылық туралы жалпы мағлұмат «Shelek agro» ЖШС Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы Шелек ауылында орналасқан. Шаруашылық жалпы қорғалған және ашық танаптарда көкөніс және жеміс-жидек өсірумен айналысады. Жалпы көлемі 500га жерді алып жатыр. Ондағы жұмысшылар саны –45, ал маусымдық жұмысшылар саны 80 адамнан асады. Орташа жалақы мөлшері шамамен 150-180 мыңды құрайды. Заманауи технологияны пайдалана отырып өсіріледі, автоматтандырылған жүйе және тамшылатып суару пайдаланылады. Аудан орталығы - Есік қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 76 км-дей жерде, Шілік өзенінің сол жағалауына таяу орналасқан. Шаруашылықтағы пайдаланылатын жерлердің құрамы Шаруашылыққа бекітілген жер:500га Оның ішінде Жыртылған жерлер:100га Тыңайған жерлер: 200га Бақтар:100га Жылыжай :50га Пайдаланылатын барлық жерлер:450га Жарамсыз жерлер: 50га Баялдының ботаникалық сипаттамасы оның биологиялық ерекшеліктері мен өсіру тәсілдері. Баялды (баклажан) – Solanaceae тұқымдасына жататын көпжылдық жеміс беретін шөптесін өсімдік. Көбінесе біржылдық ретінде өсіріледі. Қазіргі уақытта селекционерлер мөлшері, түсі және дәмі бойынша ерекшеленетін баклажанның көптеген сорттарын шығарды. Сорттардың алуан түрлілігі мен пісетін мерзімдерінің өзгермелілігі солтүстік аймақтарда да осы жылу сүйгіш дақылдан жоғары өнім алуға мүмкіндік берді. Баклажандар тамақ дайындауда кеңінен қолданылады. Үндістан баклажанның отаны болып саналады. Уақыт өте келе жемістер Африкада, Оңтүстік Еуропада және Азияда өсірілді, жылыжай шаруашылығының дамуымен қоңыржай ендіктерде баклажан өсіру мүмкін болды. Табиғатта өсімдік көпжылдық, бірақ өсіргенде ол бір маусымда жеміс береді. Біздің климатымызда баклажандар қыста шыдай алмайды. Тамырлары күшті, қуатты, негізгі өзекті тамырлары тұқымдарымен егіліп өсірілгенде 1 м-ге дейін, көшеттермен өсірілгенде 70-80 см-ге дейін топырақ қабатына өсе алады. Шөптектес дақыл, өсу кезеңінде сабағының жоғарғы жағы жұмсақ, төменгі тамырларына жақын сабақтары қатты, қатайып ағаштанады 0,8-1 м-ге дейін. Жапырақтары ipi-үлкен, қалың түкті. Жемістері - аз шырынды, лезуелі жидек. Дақылдың биіктігі - өте биік (70 см-ден жоғары), биік (60-70 см), орташасы (40-60 см), аласа (25-40 см), өте аласа (25 см-ге дейін). Дақылдың сыртқы пішіні - ықшам (биіктігі диаметрінен үлкен, жартылай шашыраңқы (биіктігі диаметрінен 1,5 рет кіші), шашыраңқы (биіктігі диаметрінен 2 есе кіші). 1-сурет. Баялды Жапырақтарының аумағы - үлкен (ұзындығы 21 см), орташа (15-20 см), кіші (15 см-ге дейін). Жапырақтарының бет пішіні – жұмыртқа тəріздес, ұшталған жұмыртқаға тəріздес, сопақша, үлкен сопақша, үлкен қандауыр тəріздес. Жапырақтарының шеттері тұтас, аздаған, орташа, күшті тілімденген. Жемістерінің сыртқы пішіні - цилиндрге ұқсайды, ұзынды алмұрт жемісіне ұқсайды, алмұрт тəрізді, қысқартылғаң алмұрт пішіндес, жұмыртқаға ұқсайды, шар тəрізді, орақ тəрізді, иіліп-иілген жыланға ұқсайды. Жемістерінің салмағы - өте кішкене (100 г-нан аз), кішкене (100-200 г), орташа (201-300 г), үлкен (301-400 г), өте үлкен (400 г-нан үлкен). Шала піскен күйіндегі түci - күлгін, тағамға пайдалануға болатындарының піскені сиякөк, көкшіл, ақшыл. Балауса жұмсағының түci - ақтүсті немесе сарғылт, сарғыш. Балауса жұмсағының тығыздығы - тығыз, орташа тығыз, жұмсақ.. Жемісіндегі тұқым саны – көп (1510-2000 дана), орташа (1110-1500 дана), аз (700-1100 дана). Бip өciмдіктeri жемісінің саны – көп (8-15 дана), орташа (3-7 дана), аз (1-2 дана). Өсіп-өну кезеңіне байланысты сорттары: өте ерте пісетін тұқымдары жаппай көктегенінен шала піскенге дейінгі мерзімі (100 күн), ерте пісетін (101-115 күн), орташа ерте (116-130 күн), кеш (131-150 күн) өте кеш пісетіндер (150 күннен ұзағырақ). Біздің елде біз қою күлгін баклажаны жеуге дағдыланған. Расында, біз үйреніп қалған көк түстің түр-түрі әлдеқайда кең. Баклажанның ақ, сары, қызыл, қара дерлік немесе қабығы бар сорттары дамыған. Жемістердің пішіні жұмыртқа тәрізді, жалпақ, цилиндр тәрізді. Баялды сорттары салмағы 0,5 кг-ға жететін жидектердің мөлшері мен салмағы бойынша ерекшеленеді. Бұтада олардың саны 15-ке жетеді Баялдыны өсіру технологиясы. Баялды үшін топырақ жеңіл және қоректік болуы керек. Қазу кезінде топыраққа органикалық немесе күрделі минералды тыңайтқыштар қосылады. Баклажандар өте күшті тамыр жүйесіне ие болғандықтан, сабақтар шамадан тыс дамуға бейім. Сондықтан тыңайтқыштар ең алдымен азотқа емес, калий мен магнийге бай болуы керек. Топырақтың оңтайлы қышқылдығы 6,5 – 7,2. Отырғызу алдында тұқымдар жарты сағат бойы калий перманганатының ерітіндісінде дезинфекцияланады. Осыдан кейін олар жуылады және 25 - 28 градус температурада өсу стимуляторларының (натрий гуматы, Эпин және т.б.) қоректік ерітіндісінде бір күн бойы жібітіледі. Мұндай дайындық тұқымдардың тез және достық өнуіне ықпал етеді. Отырғызу контейнерлері 22 - 26 градус температурада жылы болуы керек. Өскіндер 7-15 күнде пайда болады. Достық қашу пайда болғаннан кейін температура 5-7 күн ішінде +15 дейін төмендетіледі. Бұл манипуляция баклажан көшеттерін жұлып алуға жол бермейді және тамыр жүйесінің дамуын белсендіреді. Осы уақыттан кейін температура біртіндеп бастапқы мәніне оралады. Ашық жерге отырғызудан шамамен бір апта бұрын, отырғызу контейнерлері сақталатын бөлменің температурасы терезенің сыртындағы температураға сәйкес келтіріледі. Ашық жерде баялдыны өсіру Баялды өте жылуды жақсы көреді, сондықтан отырғызу орны ашық және жақсы жарықтандырылған болуы керек. Қысқа мерзімді көлеңке түсімділіктің төмендеуіне, ал ұзақ мерзімді көлеңкелеу жемістердің толық болмауына әкелуі мүмкін. Сондықтан баклажандар отырғызылатын жерге мұқият болу және гүлдену кезеңінде күн сәулесінің енуіне жол бермейтін тым үлкен жоғарғы жапырақтарды алып тастау ұсынылады. Бұталар әрқайсысында ең күшті қашудың шектеулі санын қалдырып, қалыптасуы керек. Биік сорттар үшін бұл сан 4-тен 6-ға дейін өзгереді, ергежейлі сорттар үшін 2-ден 3-ке дейін. Төменгі жапырақтарды үнемі алып тастау керек. Бір баялды бұтасында бір уақытта 5-7-ден артық жеміс пайда болмауы керек - әйтпесе егін азаяды. Баялды қопсытуға жақсы жауап береді. Дегенмен, бұл көкөністің тамыр жүйесі өте нәзік және үстірт орналасқан, сондықтан топырақ өте мұқият және таяз босатылуы керек. Көгалдандыруды мульчирлеуге болады - бұл жағдайда қопсытудың қажеті болмайды, ал арамшөптерді жою кезінде тамыр жүйесі кездейсоқ зақымданудан қорғалады. Піскен жемістер үзілмейді, бірақ гүлденуден кейін 3-4 аптадан кейін сабағымен бірге кесіледі. Егін жинауды кейінге қалдырмау керек, өйткені піскен баялды жемістері ащы. Қатты ыстық пен құрғақшылық дәм қасиеттерінің нашарлауына да әсер етеді. Баялды суаруға өте сезімтал, бірақ олар ауаның шамадан тыс ылғалдылығын және судың жапырақтарға түсуін ұнатпайды. Маңызды - суаруға арналған су жылы болуы керек! Уақытылы және мол суару жемістің тығыз, ет құрылымы мен дәмін қамтамасыз етеді. Қорғалған топырақта баялдыны өсіру Баялдыны өсіру әдісі (ашық жерде немесе қорғалған топырақта) ең алдымен климатқа байланысты: солтүстік аймақтарда бұл дақылды жылыжайда сақтауды таңдау керек. Жылыжайда өсіру үшін кез келген пісетін кезеңнің төмен өсетін сорттарын таңдаған дұрыс. Отырғызу үшін топырақ күзде дайындалады. Ол басқа өсімдіктерден тазартылады, қопсытады және дезинфекцияланады. Отырғызу алдында бірден күрделі тыңайтқыштар топыраққа енгізіледі және мұқият қазылады. Отырғызу кезінде өсімдіктер арасында шамамен 45 см, ал қатар арасында 60 см қашықтықты қалдырыңыз. 15 см тереңдіктегі отырғызу барысында қайтадан суарылады.. Топырақты кем дегенде 15 градусқа дейін жылыту керек. Баялды көшеттері алдын ала ылғалданғантопырақпен бірге көшіріледі. Көшірілгеннен кейін көшеттердің айналасындағы топырақ тығыздалып, қайтадан суарылады. Баялды өсірудің оңтайлы температурасы 28 градустан жоғары емес. Жылу бұл өсімдіктерге зиянды әсер етеді. Сондықтан жылыжайды үнемі желдетіп тұру керек, ал әсіресе ыстық күндерде ондағы жолдарды суару керек. Жылыжай баклажандары маусымда кем дегенде үш рет беріледі. Вегетациялық кезеңнің басында күрделі тыңайтқыштар, содан кейін фосфор-калий тыңайтқыштары қолданылады. Алғашқы тыңайтқыштар көшеттерді жерге отырғызғаннан кейін екі аптадан кейін жүзеге асырылады. Әдетте, жылыжай баклажандары гартерлерді қажет етеді. Төмен өсетін сортты отырғызсаңыз да, ол әлі де қолдауды қажет етеді, өйткені жабық жерде өсірілген өсімдіктер өте ұзарады. Бүйірлік процестер жойылады, ең күштілері қалады. Баялдыны суару: - суару тұрақты болуы керек - суару тек жылы сумен жүзеге асырылады - көшіруден кейін бірінші рет баклажан көшеттері бес күннен кейін суарылады, содан кейін кем дегенде аптасына бір рет, ал жеміс бере бастағаннан кейін аптасына екі рет суарылады. - суару таңертең ерте жүргізілуі керек, содан кейін ауа ылғалдылығының жоғарылауын болдырмау үшін жылыжайды желдету керек. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, баклажандарды күтудің негізгі ережелерін атап өтейік: - өсу температурасы 22-ден 28 градусқа дейін - баялды көшеттерін көшірген кезінде тамыр жүйесіне зақым келтіруді азайтыңыз және мүмкіндігінше шымтезек құмыраларында көшеттерді өсіріңіз. - ересек өсімдіктерді аптасына кемінде екі рет тек жылы сумен үнемі және мол суару - тыңайтқыштарды таңдағанда, фосфор мен калийге артықшылық беріңіз - саңырауқұлақ ауруларының пайда болуын болдырмау үшін ауаның жоғары ылғалдылығын жою. Ауыспалы егістік Баялды, қызанақ және бұрыш картоп сияқты алқалар тұқымдасына жатады. Осы себепті бұл өсімдіктерді ауыспалы егістікте бір-бірін алмастырмауы керек. Ауыспалы егістік кезінде баялдыдан кейін пияз бен сарымсақ жақсы өседі. Кез келген асқабақ дақылдары жақсы өседі, ал жасыл жапырақтылардан кинза, шпинат, ақжелкен және аскөк. Жақсы өнім сәбіз мен қызылша, шалғам береді. Тыңайтқыш қолдану. Баклажанға арналған тыңайтқыштардың ең алғашқы қолданылуы жылыжайда көшет отырғызғаннан кейін бірнеше күн өткен соң жасалуы мүмкін. Бұл кезең әдетте өсімдіктің тамыр жүйесі жаңа жерде тамыр алып, топырақтан қоректік заттарды толық сіңіре алуы үшін жеткілікті. Осы кезеңде өсімдіктерді азот пен фосфор тыңайтқыштарымен тамақтандыруға болады, оларды азофосфат түрінде қолданған дұрыс. Әдетте бөлме температурасында 10 литр суға шамамен 3 ас қасық қажет. Бірақ суық температурада емес, өйткені ерітінді жақсы ерімейді. Алынған ерітіндінің тұтыну нормасы әрбір бұта үшін шамамен 500 г болуы керек. Бірақ егер көшеттер әлсіреген болып көрінсе, оны 600 г дейін арттыруға болады. Тамырлар болған кезде екінші азықтандыруды жүзеге асыру орынды. Осы кезеңде калий сульфаты тыңайтқыштары баклажан өсімдіктері үшін ерекше маңызды. Бірақ калий хлориді және фосфор (суперфосфат) емес. Одан да жақсы нұсқа - екі элементтің көзі ретінде монокалий фосфатын пайдалану. Сонымен қатар, әртүрлі инфузияларды қолдануға рұқсат етіледі. Мысалы, пияз қабығы литріне 200 г, шөптік инфузия және т.б. Көбінесе екінші азықтандыру кезінде топырақ аммиак селитрасымен, калий сульфатымен және суперфосфатпен ұрықтандырылады. Бұл тыңайтқыштарды араластырмай, оларды бөлек, әртүрлі композицияларда қолданған жөн. Аммоний нитратының мөлшері әдетте 10 литр су үшін екі шай қасыққа тең. Бұл 3-4 шаршы метр үшін норма. м жылыжай. Калий сульфатының мөлшері 10 литр суға бір ас қасық, бұл 2-3 шаршы метр үшін норма. м жылыжайда топырақ. Ал суперфосфаттың мөлшері 10 литр суға екі ас қасыққа тең болуы керек. Бұл да 2-3 шаршы метр үшін норма. м жылыжай баклажан үшін пайдаланылады. Сіздің баклажандарыңыз тамшылатып суару жүйесі арқылы суарылатын жағдайда. Бұл тыңайтқыштарды тамызғыштардан ағып жатқан суға қосу әбден мүмкін. Дозалар бірдей. Үшінші азықтандыруды бірінші жемістер пайда болған кезде жасауға болады. Осы кезеңде шаршы метрге 5-7 г мөлшерінде калий сульфаты (шаршы метрге 3-4 г). Егер өсімдіктерде калий ашығуының белгілері болмаса, онда калий сульфатын ағаш күлімен ауыстыруға болады - әрбір өсімдік үшін 50-70 г. Баклажанға арналған минералды тыңайтқыш Баклажанға арналған минералды тыңайтқышты органикалық түрде де қолдануға болады. Мұны істеу үшін 15 рет сұйылтылған құс саңылауларын пайдаланыңыз. Сондай-ақ, коровяка, 10 рет сұйылтылған немесе ашытылған арамшөптердің инфузиясы 3 рет сұйылтылған. Арамшөптерден инфузия алу үшін тамырсыз және тұқымсыз шамамен 3-4 кг вегетативті масса қажет. Мұны істеу үшін үш шелек суды толтырып, контейнерді мезгіл-мезгіл араластырып, жылы жерге қою керек. Бір аптадан кейін тыңайтқыш дайын болады. Осы тыңайтқыштардың кез келгенін қоспас бұрын, ерітіндіге 250-300 г ағаш күлін қосқан жөн. Оларды өсіру үшін қолайлы температура 23-27 градус. 12-14 градус температурада баклажандар өсуін тоқтатады және дамуын тоқтатады. 6-8 жаста оларда қайтымсыз физиологиялық өзгерістер орын алады, ал нөлде олар жай ғана өледі. 1 тонна өнім түзу үшін орта есеппен 2,63 кг азот, 0,74 кг фосфор, 5 кг-ға жуық калий жұмсалады. жүктеу/скачать 1.36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2