Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен қаласы

Оқу-әдістемелік құралда топтық жұмысты ұйымдастыру, шағын топтағы жұмысты орындау үлгілерінің сызбалары, әлеуметтік қарым-қатынасты дамытудың жолдары туралы мәліметтер берілген. Оқу-әдістемелік құралының құрылымы, тақырыптары, ондағы негізгі ой-пікірлер мен кеңестер білім беру ұйымдарының барлық типтерінде қызмет жасайтын педагог мамандарға арналған.

Педагогика ғылымы іс-әрекетті адамның қоршаған ортаға белсенді қарым-қатынасының және жеке тұлғаны тәрбиелеудің, жан-жақты дамытудың маңызды формасы ретінде қарастырады. Мақсатты іс-әрекет үрдісінде қажеттіліктер, бейімділіктер, сезімдер мотивтер іске асады және жетіледі, білімді меңгеріп, әлеуметтік тәжірибе игеріледі, жалпы және арнайы қабілеттер пайда болып тереңдейді, ұжымда өмір сүріп жұмыс атқару біліктері қалыптасады, іс-әрекет оқушының жеке тұлғалық қалыптасуына мол ықпалын тигізеді. Топтық жұмыстың тәрбиелік құндылығы оқушылардың жас ерекшеліктері мен мүмкіншіліктеріне сәйкес таңдалған мақсат, мазмұны және ұйымдастырудан көрінеді. Оқушылардың топтық оқу-танымдық жұмыстарын ұйымдастыру мәселесінде іскерлік қарым-қатынас маңызды рөл атқарады. Дұрыс ұйымдастырылған қарым-қатынас топтағы адамгершілік ахуалды қалыптастыруға, оқушының жеке тұлғалық, әлеуметтік рухани құндылық қасиеттерін, ең алдымен, ұжымшылдықты тәрбиелеуге ықпал етеді.

Н.К.Крупская жеке тұлғаны қалыптастырудағы, топтың ынтымақтасып дамуындағы топтық жұмыстың маңыздылығына тоқтала келе «Топтық жұмыстағы дағдылар жалпы ұйымдастырушылық және өзін-өзі ұстай білу дағдыларын тудырады. Топтық өмірді ұйымдастыруда бұлардың үлкен маңызы бар» дегені белгілі.

Оқушылардың мектептегі және мектептен тыс сан алуан әрекеттері топта өтетіні белгілі. Осы жұмыстарды жүйелі ұйымдастыру олардың сабақ пен сабақтан тыс жұмыстарын жақындастырады, топтық қарым-қатынастың дамуына септігін тигізіп, оқу-тәрбиелік міндеттерді шешуге жұмылдырады.

Топтық жұмыстың құрылымы мына бөліктерден тұрады:

• 
  жұмыстың мақсаты - не үшін қолданылады, соңғы нәтиже қандай болу керек;
  
• 
  жұмыстың мазмұны – негізгі пәндік бағыттары;
  
• 
  жұмыстың маңызы – әлеуметтік пайдалы бағыттылығы және мотивтері, жеке тұлғаның және ұжымның дамуындағы маңызы;
  
• 
  жұмысты ұйымдастыру – ұйымдастыру формасы, уақытты бөлу, жұмыстың бірізділігі, мерзімін белгілеу;
  
• 
  жұмыстың технологиясы – тиімді тәсілдерді таңдау, нақтылы білім, білік, дағдыларды меңгеруге қажетті құралдар;
  
• 
  жұмыстың қарқындылығы, көлемі оқушылардың жас ерекшелігі мен педагогикалық міндеттерге сәйкестігі;
  
• 
  жұмыстың қарым-қатынастығы – қойылған мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін байланыстардың, қатынастардың сипаты;
  
• 
  жұмысты бақылау – критерийлерге сипаттама, топтың қалыптасуының нәтижесі, білімнің меңгерілуі.
  

Оқушылардың білім алуға деген қызығушылығын оятпас бұрын, әрбір оқушының шығармашылығын дамыту мен өздігінен білім алуға үйрету мүмкін емес. Оқуға деген уәжді қалыптастыру жолдарының ішінде маңыздыларының бірі – оқу-танымдық міндеттерді шешу барысында топтық жұмыс түрлерін ұйымдастыру. Бірігіп еңбек ету және жолдастық өзара көмек жағымды эмоциялық ахуал тудырады, білімге деген құмарлықтың дамуына, таным үрдісінің нәтижелі болуына әсер етеді. Топтық оқу жұмысының кейбір элементтері: жолдасының жауабын толықтырады, әңгіме, пікірталастарда талқылауға қатысады, шешімді топтасып іздейді, жолдастарының шағын топтармен орындаған жұмыстарының қорытындысын бағалайды. Өзара оқыту идеясы ұжымшылдыққа баулиды. Мұнда ұжымның әрбір мүшесі бірін-бірі оқытады. Я.Коменский «Ұлы дидактикасында» Басқаларды оқытатын адам өзінің білімін тереңдетеді, бекітеді деп көрсетеді. Бұл идеяны Н.К.Крупская да қызу қолдап «Балалардың өзін оқытушылыққа тартудың үлкен тәрбиелік маңызы бар... бала өзінің білімін тексеріп, толықтырып отыруға мәжбүр болады, оларда ұстамдылық, шыдамдылық, жолдастарының жетістіктеріне деген қызығушылық тәрбиеленеді» деп жазады.

Шағын топтарда дербес жұмысты ұйымдастыру топтық іс-әрекетке мол мүмкіндік ашады, әрбір оқушы жалпы тапсырманың бір бөлігін орындайды, одан кейін топтың барлық мүшелері жұмыстың нәтижесін тыңдап бағалайды, сынып алдында сөйлеуге ұжымдық есеп даярлайды.

Е.Конникова топтық жұмыс жетістігінің үш негізгі шартын атап көрсетті:

- ол қызықтыратын болуы керек;

- ол балалардың қызығушылығын ескеріп, оған сүйенуі керек;

- әрбір оқушы оның белсенді мүшесі болып өзінің үлесін қосуы керек.

Ал, ғалым И.Первина ұжымның дамуының негізгі төрт көрсеткіштерін белгілейді:

• 
  ұйымдастырушылық бірлігі;
  
• 
  психологиялық бірлік (еріктік, эмоциялық, интеллектуалдық);
  
• 
  дайындық бірлігі (топтық жұмыстағы әркімнің тәжірибесі)
  
• 
  жұмыстың бағыттылығы.