«Ұстаз болу » тренингі І. Жоспары мен өту кезеңдері

Шалқар ауданы,

Ақтоғай орта мектебінің психологы

Баймурзина Жанар Найзабекқызы

1. Тақырыбы, мақсаты, тапсырмалары.

2. Жаттығу «Ұстаз болу ... »

3. Жаттығу «Оқушыны суреттеу»

4. Суретті-болжам «Тікенекті сурет»

5. Болжам-ойын «Менің бейнем»

6. Сергіту сәті

7. Логикалық ойын «Сәйкестендір»

8.Ойын: «Жұптық ойын»

9. Ойын «Мұнара»

10. Сауалнама. Мұғалімнің педагогикалық біліктілік негізін анықтау.

11. Релакциялық жаттығу: «Нұрға бөлену»

12. Қорытынды. «Жұлдызды сәт»

Мақсаты: жас ұстаздың өзіндік ізденуіне, оқушылар мен мұғалімдердің қарым-қатынасынының нығаюына әсер ету.
Кіріспе сөз: кез-келген адам өз еңбек жолын бастамас бұрын, өзінің тәжрибесінің аздығына байланысты түрлі қиындықтарға тап болады.

Ұстаздық мамандықтың өзге мамандықтан қиындау. Себебі педагогикалық білім жас ұстазға еңбек жолының жемісті болуына кепілдік бермейді. Ұстаз болу үшін программалық білім жеткіліксіз.

А. Макаренко жазған: «Ғылыми білімді синтездеу үшін әдіскерлік шеберлік, ұстаздың жеке қасиеттері, педагогикалық техниканы игеру шеберлігі және педагогикалық жетістік».

1. Жаттығу: «Ұстаз болу...»

Мақсаты: сенім атмосферасын құру, қатысушыларды топтық жұмысқа біріктіру, ауызбіршілік пен қолдауды сезіндіру.

Қатысушылар шеңбер бойымен отырып, өзін таныстырады және «Ұстаз болу деген..» сөйлемді аяқтап, өз ойын айтады. (Өз мамандықтары туралы пікірін айту.)

Қатысушылар 2 топқа бөлінеді. Әр топқа конверт таратылады. І топқа берілген конвертте 10 жасар баланың суреті берілген. «Суретте Ахметов Арман. Тоқсандық қортынды бойынша кілең үштік. Тәртібі нашар. Суретке қарап оқушыны суреттеп беріңіздер». ІІ топтың конвертінде де сол баланың суреті. «Суретте Ахметов Арман. Тоқсандық қорытынды бойынша кілең бестік. Тәртібі жақсы. Суретке қарап оқушыны суреттеп беріңдер».

Әрбір топта хатшы таңдалып, баланың мінездемесін жазып отырады. Болған соң мінездемесін оқиды. Артынан 2 топтың да бір оқушыны сипаттағаны хабарланады және оқушыға берілген қысқаша мәліметке сүйеніп 2 топ 2 түрлі мінездеме жазғаны айтылады.

Психолог: Бұл жаттығу бізді өзіміздің жеке пікірімізді қалыптастыруға, өзгенің пікіріне тәуелді болып, қате қорытынды жасамауға жетелейді.

Сондықтан өзге туралы пікір айтпас үшін, сол адам туралы жеткілікті мәлімет жинау керек.

Нұсқау: ақ парақа тікенектің суретін салады.

Мақсаты: қатысушылардың агрессиялық жай-күйін анықтау.

Агерссия-тікенегі көп және ұзын болса.

Импульсивтік-әлсіз сызба немесе қатты сызса.

Эгоцентризм, лидерлікке ұмтылу- көлемі жағынан үлкен болса,қағаздың ортасына салынса.

Сенімсіздік,бағыныштылық-кішкентай сурет, қағаздың төменгі жағына салынса.

Өзін көрсету, ашықтық-тікенекті көркемдеу.

Сақ,тұйықтық-зигзагпен салу, тікенектің ішіне салу.

Оптимизм- «көңілді» түстерді қолдану

Мазасыздық- «көңілсіз» түстерді пайдалану

Отбасылық қолдау қажет етеді-тікенектің ыдысы болса.

Отбасылық қолдауды қажет етпейді – жабайы тікенек.

Экстраверттік-бірнеше тікенек немесе қасына басқа өсімдікті салса.

Интроверттік- бір тікенектің суретін салса.

4. Болжам-ойын «Менің бейнем»

Мақсаты: қатысушылардың өзіндік бейнелері туралы психологиялық мінездеме беруді негізге алады.

Нұсқау: қатысушылар слайд арқылы көрсетілген бейнелерден біреуін ойша таңдайды. Негізгі 5 бейне көрсетіледі: қоян, жолбарыс, сиыр, құс, тасбақа. Таңдалған бейне бойынша оларға психологиялық мағлұмат беріледі. Бұл мағлұмат олардың жеке тұлғалық-мінездік ерекшеліктерін, болашағына деген сенімділігін нығайтуды қамтамасыз етеді.

Бейне түрінде берілген психологиялық мінездемелер:

5. Сергіту сәті.

• 
  Көзімізді жұмамыз, айналамыз тып – тыныш, ыңғайланып отырып алыңыз.
  
• 
  Сізге өте жайлы, тып – тыныш, сіз тек менің даусымды естіп тұрсыз. Сіз келе жатырсыз, алдыңызда орман шықты, көз алдыңызға елестетіңізші: яғни қалың орман ба, әлде сирек орман ба – оны өзіңіз таңдайсыз...
  
• 
  Сіз келе жатырсыз, келе жатырсыз – алдыңызда жол бар, сіз сол жолмен келе жатырсыз – сол жол кең бе, әлде тар ма, - оны өзіңіз таңдайсыз.
  
• 
  Келе жатырсыз – алдыңызда әмиян (кошелек) көрдіңіз, ол әмиянды аласыз ба, әлде алмайсыз ба – оны да өзіңіз білесіз.
  
• 
  Сіз келе жатырсыз – алдыңызда үлкен қақпа тұр. Ол қақпадан секіріп өтесіз бе, әлде ашып кіресіз бе немесе айналып өтесіз бе – оны да өзіңіз шешіңіз.
  
• 
  Сіз әлі келе жатырсыз, алдыңызда үй көрдіңіз. Ол үйге кіресіз бе, әлде кірмей, айналып қасынан өтесіз бе - өзіңіз біліңіз.
  
• 
  Сіз келе жатырсыз, алдыңызда құмыра көресіз, құмыраны аласыз ба, әлде алмайсыз ба – оны да өзіңіз біліңіз.
  
• 
  Келе жатырсыз – алыстан бір үйір жылқы көресіз. Сол жылқыға жақындап барасыз ба, әлде айналып өтіп кетесіз бе? - өзіңіз шешіңіз.
  
• 
  Енді алдыңыздан өзен көресіз – ол өзен жәй толқынмен ағып жатыр ма, әлде шулап тасып жатыр ма? – оны да өзіңіз таңдаңыз.
  

• 
  Орман – ол Сіздің проблемаларыңыз, яғни алда кездесетін орман сирек болса, онда Сіздің проблемаларыңыз сирек болады, одан тез өтесіз. Егер қалың орман таңдасаңыз – алда қалың, үлкен проблема тұр.
  
• 
  Жол – Сіздің кеңдігіңіз немесе тарлығыңыз –
  таңдаған жолыңызға сәйкес келеді.
  
• 
  Әмиян – ол Сіздің ақшаңыз, Сіз әмиянды алсаңыз алдағы уақытта Сіздің ақшаңыз көп болады. Егер әмиянды алмасаңыз – қаржы жағынан қысыласыз.
  
• 
  Қақпа – қиындықтан өтуіңіз, қақпаны ашып кірсеңіз – қиындықтан жәй өтесіз, яғни төзесіз, ал секіріп өтсеңіз – қиыншылықтан қиналмайсыз. Ал айналып өтсеңіз, қиыншылықтан қашасыз.
  
• 
  Үй – ол өзіңіздің жанұяңыз, яғни Сіз үйдің адамысыз немесе үй шаруасына жоқсыз.
  
• 
  Құмыра – ол Сіздің ата – бабаңыздың байлығы.
  
• 
  Жылқы – аттың қасына жақындасаңыз, Сіз бақытты адамсыз. Айналып өтсеңіз - өз бақытыңыздан айналып кеткеніңіз.
  
• 
  Өзен – ол жәй болса, сіздің мінезіңіз жайлы болғаны. Ал шулап, тасып жатырса – Сіздің қаттылығыңызды білдіреді.
  

Мысалы:

1. 
   «Сіз сабақ түсіндіргенде кезде менің күлкім келеді» -дейді оқушы. Сіздің жауабыңыз:
   

1. 
   Мәссаған!
   
2. 
   Неліктен күлкілі?
   
3. 
   Қанша күлкің келеді, сонша күл.
   
4. 
   Есің дұрыс па?
   
5. 
   Көңілді адамдарды жақсы көремін.
   
6. 
   Сенің көңіліңді көтергеніме қуаныштымын.
   

2. 
   Сабақ басталды. Бір оқушы орнынан тұрып: «Сіз мұғалім ретінде маған бірдеңе түсіндіреді дегенге сенімім аз». Сіздің жауабыңыз:
   

1. 
   Сенің мақсатың –оқу, мұғалімді сынау не теңің?
   
2. 
   Сен сияқтыларды оқыту әрине қиын.
   
3. 
   Мүмкін сен басқа мектепке ауысарсың.
   
4. 
   Сенің оқуға деген ынтаң жоқ.
   
5. 
   Сенің не себепті бұлай ойлайтыныңды білгім келеді.
   
6. 
   Бұл туралы екеуміз әңгімелесеміз.
   

3. 
   Мұғалім оқушыға тапсырма берді. «Мен бұл тапсырманы орындағым келмейді». Сіздің іс-әрекетіңіз:
   

1. 
   Орындағың келмесе, орындатамыз.
   
2. 
   Сонда мектепке не үшін келіп жүрсің?
   
3. 
   Бұл саған керек, орындамасаң орындама.
   
4. 
   Бұның неге апаратынын білесің бе?
   
5. 
   Неге екенін түсіндіресің.
   
6. 
   Мүмкін сенікі дұрыс шығар, екеуміз ақылдасып көрейік.
   

4. 
   Оқушы өз қабілетіне сенімсіздікпен қарайды. Берілген тақырыпты тез түсіне қоймайды, өзін төмен санайды. Мұғалімге: «Менің 5-ке оқитын кезім болады ма екен, қиналамын»-деді. Сіздің жауабыңыз:
   

1. 
   Шынымды айтсам көзім жетпейді.
   
2. 
   Әрине, ол да мүмкін.
   
3. 
   Менің саған үмітім зор, сенің қабілетің бар.
   
4. 
   Неге өзіңе сенімсіздікпен қарайсың?
   
5. 
   Екеуміз бірлесе отырып мәселені шешейік.
   
6. 
   Бұл екеумізге де байланысты.
   

5. 
   Оқушы: «Мен сіздің екі сабағыңызға қатыса алмаймын, концертке билет алып қойғанмын».
   

1. 
   Қатыспай гөр
   
2. 
   Ертең ата-анаңды ертіп кел.
   
3. 
   Бұл сенің жұмысың, емтихан тапсыратын өзің.
   
4. 
   Өзіңде ешқандай жауапкершілік жоқ екен.
   
5. 
   Мүмкін басқа мектепке ауысарсың?
   
6. 
   Ал сосын не істейсің?
   

1. 
   Сенің тарапыңнан маған сын айту дұрыс емес.
   
2. 
   Иә, мен өзімді нашар сезініп тұрмын.
   
3. 
   Менде не жұмысың бар, одан да өзіңе қара.
   
4. 
   Бүгін дұрыс ұйықтай алмадым, жұмысм да көп.
   
5. 
   Бұл біздің сабағымызға кедергі келтірмейді.
   
6. 
   Сен өте аңғарымпаз екенсің, қамқорыңа рахмет.
   

1. 
   Өзіңе жоғары баға бересің.
   
2. 
   Сенің қабілетіңмен бе, білмеймін.
   
3. 
   Онда өзіңе сенімді боларсың.
   
4. 
   Мүмкін, талап болса алмайтын асу бар ма?
   
5. 
   Өзіңе тым жоғары баға берудің де зияны бар.
   

1. Тағы ма?

2. Бұл жауапкершіліктің жоқтығы.

3.Жинақталатын кезің болды ғой.

4. Не себепті?

5. Мүмкіндігің болды ма?

1. 
   Тағы не айтасың?
   
2. 
   Басқа амал жоқ, бір класта оқисың.
   
3. 
   Бұл ақымақтық.
   
4. 
   Ол да сенімен бір класта оқығысы келмейтін шығар.
   
5. 
   Не себепті?
   
6. 
   Менің ше ол дұрыс пікір емес.
   

1. 
   Неліктен саған көбірек көңіл бөлуім керек?
   
2. 
   Мен оқушыларды бөлмеймін.
   
3. 
   Маған сен сияқты адамдар ұнамайды.
   
4. 
   Не себептен саған көп көңіл бөлінуі керек? Соны білгім келеді?
   
5. 
   Шынында саған көбірек көңіл бөлсем, сен өзіңді сезінер едің?
   
6. 
   Ал мен саған қалай қарайды деп ойлайсың?
   

Барлық ұпайларды есептеп, шыққан ұпай сандарын 10-ға бөлеміз. Егер:

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға болады. Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін.

Елестетіп көріңіз: Күн нұры сіздің төбеңізден өтіп, кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан. Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді.

Балғын және таза әсем гүл сіздің әр ойыңызды, әр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жүрегіңіздің қауызын ашты.

Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп күшейе түсуде. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз. Сіздің қолдарыңыз нұрға бөленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер істейді және баршаға көмектеседі. Нұр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат құралына айналды.

Одан әрі нұр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты және жақсы, ізгі сөздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сөз бен әсем әуенді ғана естиді. Нұр көздерімізге де жетті, көзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен жақсылықты ғана көреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бөленіп, басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді.

Нұр бірте-бірте қарқын және шұғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нұрды уақытша түсініспей, ренжісіп жүрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың да жүрегі нұрға толсын.

Осы нұр бүкіл әлемге: барлық адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның барлық түпкір-түпкіріне нұр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нұрлымын... Нұр менің ішімде... Мен Нұрмын».

Осындай Нұр, Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...

Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.