Т. Я. Эрназаров 201 ж

Пәннің бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.4/19

(кафедраның атауы)

IFNB 1101 «Қаржы, салық және бюджет тарихы»

(пәннің коды мен атауы)

ПӘНІНІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ (Syllabus)

Павлодар, 2013 ж.

Пәннің бағдарламасын бекіту парағы (Syllabus)

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.4/19

Құрастырушылар: аға оқытушы Р.С. Ещанова ___________

5В050900 «Қаржы», мамандығының

күндізгі оқу нысанындағы студенттеріне арналған

«Қаржы, салық және бюджет тарихы»

Бағдарлама «___» _________201_ж. бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.

(қолы) (А.Ж.Т.)

ОӘК төрағасы ___________ А. Б. Темиргалиева 201_ ж. «_____»__________

Барлығы – 2 кредит

Курс: 1

Семестр: 2

Дәрістер – 15;

Практикалық/ семинарлық сабақтар   15 сағат;

СӨЖ – 60 сағат, оның ішінде СӨЖМ – 15 сағат;

Жалпы еңбек сыйымдылығы   90 сағат.
Бақылау нысаны

Емтихан - 2 семестр

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтары қажет: «Экономикадағы математика», «Ақпараттану» «Мамандыққа кіріспе және ғылыми жұмыстардың орындау техникасы».

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет: «Микроэкономика», «Экономика-математикалық моделдеу», «Менеджмент», «Ақша, Несие, Банктер».

«Қаржы, салық және бюджет тарихы» пәнді оқу негізі болып қоғамдық қайта өндірістегі экономикалық категорияның рөлі мен қызметтерін, оларды бөлу мен пайдалануда сонымен қатар өндiрiстiк негiзгi қорларымен айналым қаражаттарының қалыптасу (жұмыстар мен қызмет көрсету) процессiнде пайда болатын ақшалай қатынастар табылады.

Осы пәннің оқыту үрдісіндегі қойылған мақсатты іске асыру үшін мынадай міндеттер ұсынылған:

• 
  қоғамдық ұдайы өндірістегі қаржының мәні, функциялары және ролін анықтау;
  
• 
  қаржы жүйесін ұйымдастыру;
  
• 
  қаржы саясатына және қаржы механизміне түсініктеме беру;
  
• 
  шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы анықтау;
  
• 
  мемлекет қаржысының жалпы сипаттамасына түсініктеме беру;
  
• 
  салықтар және салық жүйесін ұйымдастыру;
  

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттердің:

- қаржы категорияларының, ұғымдарын, терминдерін, оның сыныптамасын, әлеуметтік-экономикалық үдерістегі маңызы мен орнын игеруде студенттердің теориялық және практикалық даярлығын қамтамасыз етуі;

- қаржының табиғатың, олардың жұмыс істеу ерекшеліктерін, қоғамдық өндірісті тиімді дамытуда категориялар механизмінің мүмкіндіктерін зерделеу, қаржыны ұйымдастыру нысандарының өзара байланысы мен өзара іс-әрекетін және қоғамдның әлеуметтік-экономикалық дамуының нақтылы жағдайларында оларды қолдаудың әдістері жөнінде түсініктері болуы;

- дамудың әрбір сатысында қаржыларды реформалаудың себептерін анықтай білуі;

- экономиканың тұрақсыз жағдайында әртурлi салаларда қызмет ететiн корпорацияларға дұрыс қаржылық шешiм қабылдау қабiлеттiлiгiне ие болу туралы икемді болуы;

• 
  қаржының маңызын және функцияларын, оның қоғамның өндірісінде ролі, басқа қыин экономикалық катергиялармен өзара байланысы және әрекеттігі, қаржылық ресурстардың маңызы, қаржылық жүйесінің құрылымы және құрамы, қаржылық саясатының ерекшілігі және қаржылық жоспарлаудың, басқару және бақылаудың, құқықтық қамтамасыздандыру механизмін зерттеп;
  
• 
  мемлектетік қаржыны ұйымдастыруда теориялық білімін алу – табыс және шығыс, салық, мемлекеттік бюджет, несие;
  

• 
  бақылау мен тексеруді өткізу барысында заңдылықты;
  
• 
  қаржының теориялық негіздерін, практикалық қолдануды;
  
• 
  Қазақстанда қаржылық бақылау мен аудиттің даму мәселесі мен болашағын;
  
• 
  Қазақстанның экономикалық жағдайында шетелдің оң тәжірибелерін қолданып;
  
  • 
    қаржылық қарым-қатынастардың түрлері мен қалыптарын ажырату;
    
  • 
    қаржылық механизмын қолдану;
    
  • 
    практикада қаржы бақылау, жоспарлау, ұйымдастыру саласында теориялық білімді колданып құзыретті болуы қажет.
    

1 Экономикалық категорияда қаржының түсінігі.

2 Ақша және қаржы. Қаржының табиғаты.

3 Қаржының қызметтері. Қоғамдық қайта өндірістегі экономикалық категорияның рөлі мен қызметтерінің қарама-қайшылығы. Ұдайы өндірістік және үлестіргіш концепциясы.

Қаржы – қолма-қол ақша, табыс деген ұғымды білдіретін, орта ғасырда латын тілінен пайда болған. Қаржы – ақша қатынастарының ажырамас бөлігі. Қоғамның айырықша ақша қатынастарын білдіреді. Қаржының ақшадан үлкен айырмашылығы бар.

Ақша - өндірушілердің еңбек шығындарын өлшейтін құрал іспеттес болса, қаржы – ішкі өнім мен ұлттың табысты бөлудің және қайта болудің тетігі болып саналады.

Қоғамдық қатынастардың құрылымы мынадай:

1. 
   Жалпы қоғамдық қатынастар
   
2. 
   Өндірістік қатынастар
   
3. 
   Ақша қатынастары
   
4. 
   Қаржы қатынастары
   

Қаржылық мәні – ақша нысанындағы құн қозғалысынан туындайды. Қаржы – тауар қатынастарынан тыс өмір сүре алмайды.

Қоғамдық өнімді бөлу – алғашқы, және қайта бөлу деп екіге бөлінеді. Алғашқы бөлу – қоғамның жалпы жиынтық өнімнің көлеміне материалдық шығындарды шегеріп, жаңадан жасалған құн қалыптасады. Қайта бөлу – шаруашылық жүргізуші субъектілер – қоғамдық өнімді алуан түрлі процесс бойынша қажеттілікке жаратады.

Қаржының екі функциялы белгісі:

1) Бақылау функциясы.

2) Бөлгіштік функциясы бар.

Бақылау функциясы – жалпы ішкі өнімді тиісті қорларға бөлуге, және олардың мақсаты жұмысы көрінеді.

Бөлгіштік функциясы – қоғамдық өнімді құндық бөлу процесінде мемлекет тарапына бақылау жалақының негізі болып табылады.

Қазіргі кезде қаржылық бақылаудың мынандай түрлері бар:

а) Қаржылық шаруашылық бақылау,

б) Қаржылық бюджеттік бақылау,

в) Қаржылық банктік бақылау.

Қаржының экономикадағы атқаратын рөлі мынадай бағыттарға бөлінеді:

1. Қаржы қалыптарын айналымын тездете отырып, кәсіпорын – фирмалардың өндірістік тиімдерін арттырады.

2. Кірістер мен шығыстарды коммерциялық есебін нығайтып дамытады.

3. Ақша қорларын бөлу, қайта бөлу арқылы экономикалық өсудің ара салмағын қамтамасыз етеді.

4.Ұлттық табыстың тиімділігін арттырады.

5. Меншік мысалдарының шаруашылық жүргізуіне мүмкіндік тұғызады.

Баға тауар құнының ақшалай – көрінісі.

Қаржы – есеп – қосалтар және есеп айырылу мен тығыз байланысты.

Қаржы – еңбекке ақы төлеумен тығыз байланысты. Баға амортизацияның ауданының көлемін анықтауда ерекше роль атқарады. Инфляция жағдайында бағаның бөліштік функциясы өсе түседі.

Тауар – ақша қатнастарының жалпы санатына байланысты нарық экономика жағдайындағы қаржы нақты ақша айналымын бейнелеп көрсетеді.

1 Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008.: жоғары оқу орнына. – Алматы : ФинЭко, 2008.

2 Құлпыбаев С. Қаржы – 2008. : жоғары оқу орнына. – ЖШС «Изд-во LEM»

3 Құлпыбаев С. Қаржы – 2010. : жоғары оқу орнына. – ЖШС «Изд-во LEM»

4 Баймұратов. Қазақстан қаржылары. Изд-во «Экономика»   2010.

5 Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник.   Алматы, Нұр-пресс – 2010.

6 Құлпыбаев, С. Қаржы теориясы:оқу құралы / С. Құлпыбаев, Ш.Баязитова, А. Баязитова. – Алматы : Мерей, 2011.-174 б. -

Қосымша

7. Омирбаев С. М – Финансы социального обеспечения – Учебное пособие для вузов и клледжей. – Астана : 2012. – 408 с.

8. Журанал «Аль-пари»..

9. Журнал «Финансы Казахстана».

10. Журнал «Финансы и кредит».
2 Тақырып. Шығындар мен өнімдер айналымындағы қаржының рөлі – 1 сағат.

Жоспар:

1. Жалпы ұлттық табыс ұғымы (ЖҰТ).

2. Өткiзуден тыс табыстар мен шығындарға арналған ЖҰТ өлшем.

3. Кіріс және шығындар бойынша ВНП өлшемі.

Қаржы ресурстері және оның құнының құрама элементтерi: таза табыс, қосылған құнға салық, акциздер, кеден төлемдері, әлеуметтiк мұқтаждықтарға аударым және амортизациялық аударым.

Қаржы ресурстерінің қаржы қорларынан айырмашылығы. Қаржы ресурстерінің және қорлардың көздерi.

ШЖСҚ-сы біріңғай қаржы жүйесінің қаржы бөлігін оның орталақтандырылмаған бөлігін құрайды.

ШЖСҚ-на кәсіпорындар, фирмалар, қоғамдастықтар, коммерциялар, қауымдастықтар, салалық минис-р мен басқа-да органдардың,мекемелердің қаржысы қамтылады.

ШЖСҚ-ның бақылау функциясы – кәсіп-н экономикасында маңызды рль атқарады. Себебі – есепсіз бақылаудың шаруа-қ ісін жүргізуге болмайды.

ШЖСҚ-сы басқа субъ-ң қызметімен мынадай ақша қатынас-да жұмыс жасайды:

Әртүрлі кәсіпорындар мен ұйымдармен өсім өткізу, содан түскен ақшалар, материалдық шығындарды төлеу, бағалы қағаздарды өткізу, т/б кірістерге қатысады.

1. 
   Өзінің еңбек ұжымына қатынас жатады оған: еңбек ақы төлеу, сыйақы қорын құру, жәрдем төлеу, т/б.
   
2. 
   Өз ішіндегі бөлімдермен қатынас жатады. өзара қаржы ресурстарын бөлу кезінде жүзеге асырылады.
   
3. 
   Мемлекеттік қатынас жасайды – салық төлеу, бағалы қағаздарды сату, валюта қорын қалыптастыру кезінде.
   
4. 
   Банктермен жұмыс жасайды – кредиттер алу, оларды қайтару, пайыздарды төлеу т/б.
   
5. 
   Сақтандыру орт-мен қарым-қатынас жасайтын мүлікті, қызметкерлерді, тәуекелдерді сақтандыруға.
   
6. 
   Жоғарғы ұйымдармен – пайда табыстарды және қатынастарды қайта бөлу кезінде қалыптасады.
   
7. 
   Құрыс-мен жұмыс істейді – құр-мен жарғылық қол-ды қалыптастыру үшін қалыптасады.
   

1. 
   Қаржы қатынастары қолқарлы ,мақсатты жұмсау кездері сан алуан болады.
   
2. 
   Өндірістік құралдардың болуы.
   
3. 
   Жоғары белшілік қызметіне әсер етеді.
   
4. 
   Барлық қаржы жүйесінің айқындалу құны болып табылады.
   

1. 
   Қызметінің салалары бойынша – материалдық және мат-қ емес.
   
2. 
   Өндірістің түрлері бойынша – тауарлар, жұмыстар, қызметтер,
   
3. 
   Қызметтік сипаты бойынша – комер-қ, комер-қ емес, Мемлекеттікменшік, Мемлекеттікемес меншік, қоғамдық ұйымдардың меншігі, шетелдік субъ-ң меншігі, арала меншігі.
   
4. 
   Ұйымдық-құқықтық түрлері бойынша – шаруа-қ серіктестер, мем-к, коопер-к, қоғамдық ұйымдар, өн-к емес.
   

1. 
   Толық серік-к.
   
2. 
   Сенім серік-н.
   
3. 
   ШЖС
   
4. 
   Қосымша жауп-к бар серік-к
   

1 Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008.: жоғары оқу орнына. – Алматы : ФинЭко, 2008.

2 Құлпыбаев С. Қаржы – 2008. : жоғары оқу орнына. – ЖШС «Изд-во LEM»

3 Құлпыбаев С. Қаржы – 2010. : жоғары оқу орнына. – ЖШС «Изд-во LEM»

4 Баймұратов. Қазақстан қаржылары. Изд-во «Экономика»   2010.

5 Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник.   Алматы, Нұр-пресс – 2010.

6 Құлпыбаев, С. Қаржы теориясы:оқу құралы / С. Құлпыбаев, Ш.Баязитова, А. Баязитова. – Алматы : Мерей, 2011.-174 б. -

Қосымша

7. Омирбаев С. М – Финансы социального обеспечения – Учебное пособие для вузов и клледжей. – Астана : 2012. – 408 с.

8. Журанал «Аль-пари»..

9. Журнал «Финансы Казахстана».

10. Журнал «Финансы и кредит».
3 Тақырып Салықтың жалпы теориялары. Салықтың жеке теориялары. – 1 сағат.

Жоспар:

1. Салық салу туралы ғылыми ұсыныстардың даму тарихы.

2. Салықтардың ортақ теориялары.

3. Айырбастың теориясы, атомистикалық теория, рақаттың теориясы, сақтандыру ақысы ретiнде салық теориясы, классикалық және кейнсиялдық теориясы, монетаризмның теориясы және ұсыныс экономикасының теориясы.

Жалпы салық теориялары. Жалпы және жанама салудың қарым қатынасының теориялары. Салық теорияларының меншіктігі.

Қаржы саясаты – әлеуметтік даму жөніндегі мемлекетік міндеттерді жасау үшін қаржыны басқарудың мақсатын, оның нақты тәтижесі болып табылады. Қаржы саясатына мыналар қамтылады: бюджет, салық, ақша, кредит, баға және кеден саясаты. Қарржыны басқарудың жүйесі – мемлекетік қаржы саясатына негізделеді. Қазіргі кезде қаржы саясатының негізгі бағыты мыналар болып табылады:

1. 
   Шаруашылық жүргізушнің субъектілерінің қаржысының нарық жағдайында нығайту жөніндегі шаралар.
   
2. 
   Дағдарыстың жағдайды жою, қаржы жүйесін сақтандыру.
   
3. 
   Халықты әлеу-тік қорғау жүйесін сақтандыру.
   

1. 
   Жалпы қоғамдық өнім, ұлттық табыс.
   
2. 
   Инвистициялаудың қарқыны.
   
3. 
   Негізгі қорларды жаңарту.
   
4. 
   Еңбек өнімділігінің өсуі.
   
5. 
   Халықтың тұрмыс деңгейі.
   
6. 
   Мем-кет бюджетінің тапшылығы
   

1. 
   Инфляцияны тоқтату.
   
2. 
   Бюджет тапшылығын жіа-нің 2% –дейін төмендету.
   
3. 
   Бюджет тапшылығын жіа-нің 48% –дейін жегізді.
   

Қаржыны басқару – бұл қаржыны эко –лық және әлеуметтік жүйелерге жетілдіру, дамыту жолына ықпал ету процесін айтады.

Мемлекеттік қаржыны басқару – стратегиялық және оперативтік басқару деп бөлінеді.

Стратегиялық басқарудың қаржы рес-ның келешектің тағдырын қамтиды, ҚР –нің президентіне қаржыны басқаруға мынадай өкілеттік беріледі:

1. 
   Республикалық бюджетін әзірлеу, атқарылу туралы есеп беру.
   
2. 
   Республикалық бюджет коммиссиясы атқарады, бекітеді, анықтайды.
   
3. 
   ҚР аумағында төтенше мемлекет бюджетін енгізу туралы шешім қабылдайды.
   
4. 
   Жыл сайынғы жолдауында қаржының мақсаттарын анықтайды.
   
5. 
   ҚР-ның ұлттық қорын басқару, жөніндегі есеп құрады.
   
6. 
   ҚР-ның төтенше немесе соғыс жағдайларында тиісті қаржы жылының бірінші тоқсанына арналған республикалық қаржыны бекітеді.
   

Қаржыны басқаруды жетілдіруге – қаржыны басқаруды қаржы есеп – сипаттарының автоматтандырылған жүйесі қолданылады. ҚЕАЖ – деп мына жүйелердің жиынтығын айтады:

1. 
   ұйымдардың эко-ның қамтамасыз ету.
   
2. 
   Ақпараттық қамтамасыз ету.
   
3. 
   Бағдарламаның қамтамасыз ету.
   
4. 
   Техникалық қамтамасыз ету.
   
5. 
   Ұйымдық-құқықтың қамтамасыз ету.
   
6. 
   Технологиялық қамтамасыз ету.
   
7. 
   Қадрмен қамтамасыз ету.
   

1 Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008.: жоғары оқу орнына. – Алматы : ФинЭко, 2008.

2 Құлпыбаев С. Қаржы – 2008. : жоғары оқу орнына. – ЖШС «Изд-во LEM»

3 Құлпыбаев С. Қаржы – 2010. : жоғары оқу орнына. – ЖШС «Изд-во LEM»

4 Баймұратов. Қазақстан қаржылары. Изд-во «Экономика»   2010.

5 Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник.   Алматы, Нұр-пресс – 2010.

6 Құлпыбаев, С. Қаржы теориясы:оқу құралы / С. Құлпыбаев, Ш.Баязитова, А. Баязитова. – Алматы : Мерей, 2011.-174 б. -