Тақырып Әлеуметтік қатынастар мен арабайланыстар

Әлеуметтік қатынастар, арабайланыстар мен іс-әрекеттер сипатына, мазмұнына ықпал етуші факторлар баршылық. Соның кейбір жақтарына назар аударайық.

Қоғамда өмір сүруші адамдардың демографиялық жағдайы (балалар, жасөспірімдер, жастар, ересектер, егделер, қарттар), әлеуметтік орны мен ролі (әке, ана, әже, ата, бала, аға, әкім, мемлекеттік қызметкер, ұстаз, оқушы, инженер, фермер т.б.), әлеуметтік стратификациялық жағдайы (жоғары, орта, төменгі тап), ұйымдасу формасы (топ, ұжым, тобыр т.б.), саяси жүйесі (мемлекет, саяси партиялар, мемлекеттік емес ұйымдар), этникалық құрылымы, орналасуы (қала, село) т.б. арақатынастар мен арабайланыстардың әлеуметтік мәніне, бағытына, мазмұнына өз ықпалын тигізеді. Әлеуметтік институттар қойнауында оның субъектілері өзіне бекітіліп берілген қоғамдық, ұжымдық қызметін атқарады. Ал адамдар өз құзырына, әлеуметтік міндетіне лайықты іс-әрекет жасай алмаса, ол функциялық қызметтің бұзылуына, бүлінуіне, әлеу­меттік жанжалға алып келеді.

Ғылыми ортада «ауытқушы карьера» (өзінің ауытқыған мінез-қылығын адамның өзі түсінуге қабілетсіз), «корпоративтік қылмыс» (корпорация немесе корпорация атынан жасалған), «жек көрушілік қылмыс» (нәсіліне, ұлтына, діні­не, меншігіне), «жаһандық қылмыс» (есірткі айналымы, адам сату, ланкестік, ұйым­дасқан жезөкшелік) сияқты ұғымдар пайда болып, айналысқа еніп алды. Бәрі де адамдар, олардың мінез-қылығы, іс-әрекетіне негізделген арабайланыс қырлары.