Тұлғаның мотивациялық шеңбері және оның иерархиялық құрылымы тақырыптары бойынша баяндамалар дайындау
жүктеу/скачать 22.19 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Адхократиялық (органикалық) құрылымдар
| Иерархиялық құрылымдар
Классикалық бюрократиялық ұйымдастырудың кемшіліктері оған тән орталықтандыруды жою және оның кейбір қызметтерін басқа шағын құрылымдарға беру қажеттігін туғызады. Қызметтерді ұйымның жекелеген блоктары бойынша тарату үдерісі департаментализация (функционалды мамандандыру) деп аталады. Ұйым құрылымының басты иерархиялық типі негізінде иерархия идеясын департаментализация ұғымымен біріктіру болады. Оның ең танымал түрленуі – басқаруды сызықтық функционалдық ұйымдастыру, тұрғызудың шахталық принципі осының негізі болып табылады. Ұйым жұмыстың мамандандырылған түрлері бойынша (өндіріс, қаржы, маркетинг, қызметкерлер, т.б.) бөлінеді. Сонан соң олардың әрқайсысы бойынша, ұйымды жоғарыдан төменге дейін тізбектей өтетін қызмет иерархиясы («шахта») қалыптасады. Тік сызықтар бойынша басқарудың скалярлық тізбектер желісін түзетін басқару өкілдері беріледі. Басқарудың сызықтық-штабтық құрылымы – құрылымның иерархиялық тізімі тән екінші бір түрленуі. Оның кез келген деңгейі (жалпы иерархияны сақтаған кезде) көлденең бойынша үстемелерді білдіреді және басқару қызметтерін табысты жүзеге асыратын штабтармен үйлестіріледі. Құрылымның осы екі типі өзінің тиімділігіне байланысты кең таралған. Бірақ ірі фирманы басқаруда 5-6 функционалды бөлімшелерді арасына «қыстырып» жіберу қиын. Оларға бұл жерде жұмыстардың өте үлкен учаскелерін үйлестіруге тура келеді, ол үшін көптеген қосымша деңгейлер қажет болады. Сызықтық скалярлық тізбек ебедейсіз және тиімсіз бола түседі. Сондықтан жаңа принцип – дивизиялық құрылым (лат. dіvіsіo – бөлім) туындайды. Соған сәйкес ұйым (құрылымның иерархиялылығын сақтай отырып) элементтер мен блоктарға басқа, жаңа тәсілдермен (тауарлар мен қызметтер түрлері бойынша, географиялық аймақтар бойынша) бөлінеді [31, 32]. Түрленулері қарастырылған иерархиялық құрылымдар класының негізіне субординация белгісі жатқызылған. Адхократиялық (органикалық) құрылымдар Адаптивтік (органикалық) құрылымдардың жаңа тобы бірте-бірте дәстүрлердің («қатаң», «адаптивтік емес») орнын басуда. Олардың принциптік айырмашылығын атап көрсету үшін «бюрократия» ұғымына «адхократия» ұғымы (лат. adhocracy – арнайы және грекше kratos – билік) қарсы қойылады. Бюрократиялық принциптен мүлде өзгеше идеяларда адхократиялық құрылымдар тұрғызылады. Осы топтардың ішінде ұйым құрылымының төрт негізгі типі атап көрсетіледі: Жобалық ұйым – уақытша құрылым. Ол ең білікті қызметкерлерді нақты мәселелерді барынша табысты шешуге бірік тіреді. Оның басты артықшылығы – жақсы күштерді жұмыстың белгілі бір учаскесіне шоғырландыру, мақсатқа бағдарланған команда құру. Матрицалық ұйым. Жобалық ұйымның бұл варианты кең таралған. Негізгі мәні – жоба жетекшісіне және ол тұрақты жұмыс істейтін функционалдық бөлім жетекшісіне жобалық топтың қосарлы бағыныштылығы. Матрицалық құрылымдар функционалдық және дивизиялық құрылымдардың (дивизиялық құрылым – сызықтық-функционалдық құрылымдардың тиімділігі аз үлкен ұйымдар үшін жасалынған ұйымдық құрылым типі. Ол бірқатар үйлестірілген дивизиялық құрылым ретінде тұрғызылады) артықшылықтарын еркін құрылымдар артықшылығымен сабақтастыра отырып пайдаланады. Олар әлдеқайда динамикалы және сыртқы әсерлерге резистентті. Басты кемшілігі – олардың күрделілігі, сондықтан да формасы ұйымның жетекшісі үшін қиын және атқарушы үшін түсініксіз. Тік және көлденең өкілеттіліктердің сабақтасуына байланысты мәселе туындайды, басқарудың іргелі принципі – бірыңғай басқару бұзылады. Жобалық және сызықтық жетекшілер арасында жобалық топтар мекемелерінің арасында кикілжіңдер туындайды. Матрицалық құрылым психологиялық тұрғыда атқарушыларды қосарлы бағынуға қояды, сөйтіп жалпы психологиялық ерекше құбылыстың бір түрі – маргиналдықты (шектеулікті, екіжүзділікті) туғызады. Конгломераттық типтегі ұйым. Мұндай ұйымда жоғарыда қарастырылған құрылымдардың бірнеше типтері сабақтасады. Еркін құрылым – құрылымдардың ең жаңа ұйымдық типі. Ол сыртқы шарттар мен алдында тұрған міндеттерге байланысты қандай да бір түрге ие болады. Олардағы функционалдық бөліну нәтижеге бағдарланған құрылыммен алмастырылады. Еркін құрылымдағы басты зейін оның мүшелерінің құлшынысында болатын кәсібилікке, өзін-өзі басқаруға жасалады. Еркін құрылымның басты артықшылығы – олардың жоғары бәсекелі, күрделі және жылдам өзгеретін сыртқы жағдайларға жедел жауап табу қабілеттілігі. Кемшілігі – әкімшілік басқарудың 31 әлсіздігі және шарттардың өте шағын диапазонында, тек атқарушының кәсібилігінің жоғары деңгейі кезінде ғана пайдалану мүмкіндігі туады. 3.Мотивация адам өмірінің бұрынғы ғылымында орын ала бастаған. Жүз жылдықтың бірінші жарты жылында әр елдерде мотивация туралы ұғымдарды жан-жақты әр түрлі қарастыра бастаған. Мысалы, өздерінің түрткі және мотивация туралы зерттеулерін Фрейд Австралияда, Левин Германияда жүргізе бастаған және мотивация туралы пікірлер әр түрлі жағдайларда көп қарастырылған. «Түрткі» өзіне нақты жағдайда жүре бастаған талап етуді, қозуды, тырысуды тағы басқа қасиеттерді қосып алады. Түрткі бұл барлық қарымқатынастағы «индивид-орта». 3.1.Түрткі бұл барлық қарым-қатынастағы «индивид-орта». Егерде түркіні бір шеңбердің ішіндегі қарым-қатынастың «индывид-ортасы» деп түсінсек, онда бұдан шыққан мотивацияның психологиялық мәселелерінің негізгі сегіз түрін атап өтуге болады: 1) «Индивид-орта» қарым-қатынастың эквиваленттілігі. 2) Жеке даралы өсу кезінде және нақты бағалы диспозиция қалыптасқанда түрткі қалыптасады. 3) Адамдардың жеке тұлғалық қасиеттері мен бірге түрткілері де өзгеріп отырады. 4) Адамның мінезі нақты бір жағдайда әр түрлі түрткіні иерархияға бағытталып, түрткілері әр түрлі жағдайға тап болып келеді. 5) Мотивация мінез-құлықтан қалыптасқандықтан түрткісі қалады. 6) Қозудың іс-әрекеттегі байланысын мотивация ретінде түрткі анықтайды. 7) Мотивация жеке процес емес, бұл мінез-құлықты басынан аяғына дейін анықтайды. 8) Мотивтендірілген іс-әрекетті мотивациямен салыстыруға болмайды. Мотивацияның принципі өзін-өзі бағалау. Кэнфера, Бандура, мінезқұлық принципі өзін-өзі бағалауды екі түрлі мәселе жүйесінде шешті. Басты стандартты орындалу өзіндік бекітуде қандай жолмен анықталатындығы. Өзіндік бекіту іс-әрекетке әсер ете ме екендігі жөнінде. Бірінші, мәселені Бандура ғылымның көмегімен және үлгі салу арқылы, стандартты өзіндік бекіту арқылы шешті. Екінші, мәселеде, түрткінің психологиялық мәселесі қарастырылды. Бондураның мотивациялық-психологиялық концепциясы Аткинсонның үлгісіне ұқсас болып келеді. Аткинсонның үлгісінде мотивация – іс-әрекетпен орындарын ауыстырп, өзгертіліп қарастырылып отырады. Аткинсонда екі өзгешілік бар. 1) Үлгіде стандарт тәуелді емес. 2) Мотивацияның жеке даралық өзгешелігі болады. Мотивацияның ол – қандайда бір әрекетке, мінез-құлыққа жалпы бағыттылық пен энергетикалық импульс беретін психикалық процестердің жиынтығы болып табылады. Мотивацияның теориялыры бихевиористтік және когнетивті бағыттардың негізінде дамиды. Олар қандай да бір негізтұрғыларға сүйене отырып жүзеге асқандықтан олар эксперименталды болады. Психоаналитикалық және гуманистік концепциялардың көбі тәжірибеде экспериментсіз қолданылады. Мотивация мәселесін когнетивті бағытта шешуге болады. Психологтер адамдардың дүние мен іс-әрекет туралы елестетулерінің толық белгілері келеді. Бірақ психологтер көбіне адамдардың басында не болып жатқандығының белгілері келеді. Ал жүректе не болып жатқандығын қарастырмайды. Мотивацияның когнетивті теориясы адамның іс- әрекеті жеке тұлғасымен жағдайға байланысты дұрыс интерпритацияланады. Когнетивті теорияның зерттеушілері адам әрекетіне әсер ететін сыртқы әсерлердің мүмкіншіліктері жайлы бихевиористік тезис қарастырады. Олар тек адам әрекетін ғана емес, сонымен қатар психикасын да біле бастады. Сонымен қатар бихевиоризмге сәйкес эксперименттің қатаңдығын жүзеге асырған. Бихевиористтік теорияда жағдай тәуелсіз термин «стимул» ретінде бірге қолданылады және экспериментте қолданылып төрт мәселені анықтайды. Өзінің өзекті айналысының қай бөлімінде болмасын тірі ағзалармен тіркеу жасайды. Бірінші кезекте санадағы кенет, жаңа, тұйық елестету жағдайындағы қорытынды ақпаратты көрсетеді. Олар тәуелді субъектте қолданылатын ерекше бір іс- әрекет. 2) Жай сигналдық елестеуінен жалпы конфигурацияның толық елестеуіне дейінгі ұзақ диапозонда ақпарат қаншалықты қарапайым және қаншалықты артығырақ көрінеді. 3) Ақпаратпен мотивациялық ерекше жағдайын қалай бөлуге болады. Бұлар үш принцип бойынша бөлінеді. 1) Физикалық констатация. 2)Ерекше субъективті және интерсубъективті мәлімет. 3)Нақты индивидте жағдайдың сәйкестігі. жүктеу/скачать 22.19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|