Тобы: 1901-22 Орындаған: Сапарбек Бақыт Қабылдаған
жүктеу/скачать 41.57 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шымкент 2023 ж Сөйлеу жүйесінің құрылысы және функциялары Жоспар
- II.Негізгі бөлім 2.1. Сөйлеу жүйесінің құрылысы
- Тыныс алу процестерін реттейтін бөлім.
- 2.2.Сөйлеу жүйесінің функциялары
- Сөйлеудің коммуникациялық функциясы
- Сөйлеудің регуляторлық функциясы
- Сөйлеудің түсіндіруші/ұғындырушы функциясы
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
|
О ҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТ ЭССЕ Тақырыбы:Сөйлеу жүйесінің құрылысы және функциялары Тобы:1901-22 Орындаған:Сапарбек Бақыт Қабылдаған:Бақбергенова А.С. Шымкент 2023 ж Сөйлеу жүйесінің құрылысы және функциялары Жоспар: I.Кіріспе II.Негізгі бөлім 2.1.Сөйлеу жүйесінің құрылымы 2.2Сөйлеу жүйесінің функциялары III.Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі I.Кіріспе Сөйлеу дегеніміз – адамдардың тіл арқылы басқа адамдармен қарым-қатынас жасау әрекеті. Ойымызды басқа біреуге жеткізуде көрінетін жеке адамдың дербес әрекетін сөйлеу деп атаймыз. Сөйлеу анатомиялық мүшелердің қатысуымен іске асқанымен, негізінен кісінің психикалық қабілетіне, қоғамдық тәжірибесіне сүйенед. II.Негізгі бөлім 2.1. Сөйлеу жүйесінің құрылысы Адамның сөйлеу жүйесінің құрылысы, яғни оның құрылымы екі бөлімге – орталық және перифериялық бөлімдерге бөлінеді. Орталық сөйлеу аппаратына орталық жүйке жүйесінің жоғарғы бөліктері кіреді. Атқарушы бөлім болып табылатын перифериялық бөлім - дауыс пен сөйлеудің қалыптасуын қамтамасыз ететін дене элементтерінің тұтас бірлестігі. Әрі қарай, құрылымы бойынша сөйлеу аппаратының перифериялық бөлімі үш кіші бөлімге бөлінеді: Тыныс алу процестерін реттейтін бөлім.Тыныс алу – ағзаның маңызды қызметі. Ол арнайы жүйке орталықтары арқылы жүзеге асады және автоматты түрде пайда болады. Денеден шыққан дыбыстар үнемі дем шығарумен жүреді және осы сәтте пайда болған ауа толқыны бірден екі тапсырманы орындауға көмектеседі - артикуляциялық қызмет пен дауысты қалыптастыру. Бұл бөлімге өкпе мен бронхтар, қабырғалардың арасында орналасқан бұлшықеттер, диафрагма кіреді. Дауыс бөлімі. Дауыстың үш қасиеті бар. Бұл оның күші, тембрі және биіктігі. Дауыс сымдарының жұмысы дауыс ретінде қабылданатын сыртқы әлемге берілетін ауа тербелістерін тудырады. . Артикуляциялық аппарат - дыбыстарды сөйлеуге тікелей қалыптастыру бөлімі. Белсенді және пассивті мүшелерден тұрады. Артикуляцияның белсенді мүшелері қозғалмалы, дыбыстардың қалыптасуына көмектеседі. Артикуляцияның негізгі белсінді мүшелері - ерін мен тіл, таңдай және жақ.Шығарылатын дыбыстың сипаттамасы осы мүшелерге байланысты. Төменгі жақ қатты дауысты дыбыстарды жасауға көмектеседі. Тіл – артикуляциялық аппараттың негізгі бұлшықеті. Еріндер де қозғалмалы бөлік болып табылады және дауысты дыбыстар мен сөйлеудің қалыптасуына ықпал етеді, олар сөздердің артикуляциясында маңызды орган болып табылады, оған тілдің нақты орналасуы көмектеседі. Артикуляциялық аппаратқа кіретін пассивті мүшелер қозғалмайтын мүшелер болып табылады. Олардың негізгі міндеті - белсенді органдардың іргетасы, негізі. Пассивті мүшелерге тістер мен бүкіл ауыз қуысы, қатты таңдай жатады. Сондай-ақ жұтқыншақ пен көмей. Олар қозғалыссыз болса да, адамның сөйлеу қабілеті мен сипатына аз болса да әсер етеді. 2.2.Сөйлеу жүйесінің функциялары Адамдағы негізгі байланысу, ақпарат алмасу құралы – тіл, оның көмегімен сөйлеу жүзеге асырылады. Адамдардың сөйлеу қабілеті қоршаған ортадағы дыбыстарды қабылдау, көру арқылы бала кезінен бастап дамиды. Сөйлеудің арқылы атқарылатын функциялар – регуляторлық, коммуникативтік, түсіндіру/ұғындыру функциялары. Сөйлеудің коммуникациялық функциясы – адамдар арасындағы қарым-қатынасты жүзеге асыру барысында жүзеге асады. Коммуникациялық функция – экспрессивті және интенсивті сөйлеу арқылы жүзеге асады. Эксперессивті сөйлеу- белсенді түрде сөйлеу, суреттеу болса, интенсивті сөйлеу – суреттеліп жатқан бейнені түсіну. Тіл арқылы лингвистикалық және экстралингвистикалық ақпараттар беріледі. Сөйлеудің регуляторлық функциясы – сөйлеу арқылы ішкі органдардың , органдар жүйесінің қызметін реттеу. Сөз өз кезегінде, физиологиялық активті фактор ретінде және сөздік тітіркендіргіш ретінде ішкі органдардың функциясы мен метаболизмнің қарқындылығын өзгерте алады. Дәрігерлер арасында бұл функция аса маызды роль ойнайды, себебі, дұрыс айтылмаған сөзден пациенттерде ятрогендік аурулар пайда болуы мүмкін. Сөйлеудің түсіндіруші/ұғындырушы функциясы –тілді ойлау, түсіндіру құралы ретінде пайдалану, ақпараттарды талдау кезінде жүзеге асырылады. III.Қорытынды Адам баласының сана-ссзімінің дамуьшда дыбысты тілдің пайда болуының маңызы зор болды. Сөйлеудің пайда болуы нәтижесінде адам организмі анатомиялык өзгерістерге түсіп, дыбыс артикуляциясына қабілеті бар сөйлеу аппараты жасалды. Осының арқасында адам жеке дыбыстарды ғана емес, түрлі дыбыс тіркестерін, тиісті мән-мағынасы бар сөздерді айта алатьн қабілетке ие болды. Сөйлеу адам санасының басты белгісі. Ол бізді жануарлар дүниесінен ерекшелендіріп тұратын негізгі жан куаты. Сөйлеу мен сананың пайда болып, біртіндеп қалыптасуын тек биологиялық жағдайлар Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.Байдалинова Б.А. Есту және сөйлеу мүшелерінің анатомиясы, физиологиясы мен патологиясы Оқу құралы Павлодар қ., 2009жыл 2. Қ. Қ. Өмірбекова, Г. С .Оразаева, Г. Н. Төлебиева, Г. Б. Ибатова. «Логопедия» оқулық Алматы, 2011 3. https://malimetter.kz/sojleu-turaly-zhalpy-ugym/ 4. https://vseorechi.ru/razvitie-rechi/artikulyatsiya/rechevoj-apparat.html жүктеу/скачать 41.57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|