Зырян ауданының 2014-2018 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

Зырян ауданы әкімдігінің

2013 жылғы 30 қазандағы

№ 2136 қаулысымен мақұлданды

Зырян қаласы 2013 ж.

1. 
   Кіріспе
   

Зырян ауданының 2014-2018 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 27 тамыздағы «Әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамын әзірлеу Ережесін бекіту туралы» № 1251 қаулысына өзгеріс енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 6 сәуірдегі № 423 қаулысымен бекітілген Әлеуметтік-экономикалық даму болжамын әзірлеу ережесіне сәйкес әзірленді.

Былтырғы жылдыың деңгейіне жалпы өнімдер өндіру бойынша Зыряндық тау кен байыту кешені мыс рудасы бойынша 2,7% немесе 2,1 тонна өнімдерін азайтты, мыс-мырыш рудалары 1,5% немесе 11,8 мың тонна, қорғасын-мырыш рудаларын өндіру бойынша ұлғаю 2,4% немесе 34,9 мың тоннаға байқалды.

Мыс концентраттарын шығару 2011 жылға 8,6%, мырыш 10,4%, қорғасын 11,5% азайды.

Жалпы жеке руда базасынан руда өңдеудің төменддегені байқалмады, өндірілген рудаларда металл құрамының төмендеуі бар, ол конценттарраддың негізгі металл шығаррудың төмендеуіне әкеледі. Зыряндық тау кен баайыту кешені руда өндіруді ҚР Құзыретті органына сәйкес кен орнын өтеудің күнтізбелік кестесі бойынша іске асырады, ол жер қойнауын пайдалануда шарттың міндетті талабы болып табылады.

Негізгі капиталдағы инвестициялар көлемі 1719 ммлн.теңгеге төмендеумен 2011 жылғы деңгейге 15824,2 млн.теңгеге қарсы, 14105,2 млн.теңге болды.

Инвестициялық жұмсаулар деңгейі 2012 жылы кәсіпоррынды жаңғырту және жаңартуға «Казцинк» ЖШС бойынша төмендеушілігі бар. 2012 жылы шығындар 6 млрд. 877 млн.теңгені құрады, ол 2011 жылдың деңгейінен төмен.

2011 жылы инвестицияныың күрделі шығындарына «Жаңа металлургия» жобасы аясында мыс өндірісінен аллынған қорғасын тозаңдарын қайта өңдеу бойынша құрылыс алаңына қосылды, шығын құны 1 млрд,332 млн.теңгені құрады, 2012 жылы ол шығындар жоқ, себебі тозаңдар өңдеу телімі 2011 жылғы желтоқсан айында пайдалануға берілді. Бұқтырма энергетикалық кешенінде 2011 жылы инвестициялар гидро құбырлар жаңғыртуға 940 млн.теңге жұмсалды, ауыр аггрегаттар жаңғырту жылына 5-6 рет өндіріледі. 2012 жылы кешен бойынша мұндай шығынлар өндірілген жоқ.

Ауыл шаруашылығы саласында. 2012 жылға ауыл шаруашылығы өнімдерінің нақты көлемінің индексі 108,9 %, өнімдердің жалпы көлемі 9462,8 млн.теңге (2011 жылы - 8821,6 млн.теңге).

Ет өндірісі 4642,3 тооннаны құрады, ол былтыырғы жылғы деңгейге 103,4%, сүт 206207,2 тонна немесе 101,3%, жұмыртқа 9544,3 мың дана немесе 106,4% құрады.

Ірі қара мал басы 15610 басты құрады, олл 2011 жылғы ддеңгейге 100% құрайды. Қой және ешкі басы 19,2%, құс 66200 бас, 8,4% өсімі құрады.

Шошқа басы 9775 басты құрады, немесе 2011 жылғы деңгейге 95%,жылқылар – 4562, немесе 98%. 2012 жылдың қаңтар-желтоқсан айларына 2011 жылғы нақты мал басының есептік деректері алынды, осыған орай төмендеушілік ескерілді.

Қазіргі уақытта 2012 жылға шаруашылық жүргізу кітаптары бойынша мал басын нақтылау жүргізілуде, алдын-ала мәліметтер бойынша шошқа, жылқылар 2011 жылғы деңгейге 100% құрайды.

Тіркеудегі кәсіпорындар саны - 344 бірлік, немесе 2011 жылғы деңгейге 103,6 % (332).

Шағын бизнестегі тіркеудегі кәсіпорындар динамикасы 101,8 % немесе 227 бірлікті құрайды.

Белсенді кәсіпорындар саны 197 немесе 2011 жылғы деңгейге 101,0% (195).

Тұрғын үйдің 6171 кв.метрі пайдалануға енгізілді, ол 2011 жылдан 2 есе артық.

Құрылыс жұмыстарының нақты көлемінің индексі 130,9%, бірыңғай тауарайналым - 120%.

2013 жылғы 9 айға арналған ауданның әлеуметтік-экономикалық даму қортындылары экономиканыың нақты өсімінің беталыстарын сақтауға куәләндырады.

Өнеркәсіп өнімдерінің нақты көлемінің индексі 97,9% тамыз айына 0,5 %, НКИ тау кен өнеркәсібі бойынша 99,3%, өңдеуші өнеркәсіп НКИ - 90,5%, бұлардан тамақ өнеркәсібін өндіру 94,4%.

Зыряндық тау байыту кешені өнімдер өндіру бойынша жалпы ағымдағы жылдың деңгейіне мыс-мырыш рудасы бойынша 6,8 % немесе 38,8 мың тоннаға өнімін азайтты. Мыс концентраттарын шығару 0,6%, 2012 жылы деңгейге құрамында алтын бар концентраттар 2,2% азайды.

«БЦК» АҚ бойынша мамыр айынан бастап былтырғы жылғы деңгейге цемент өндірісінің төмендеуі 24,1 мың тоннаға байқалды (клинкер есебінен), с»әуір айындағы цементке бағаның артуына байланысты тапсырыстар саны азайды, ол өндірістің төмендеуіне себепші.

Ауыл шрауашыығының көрсеткіштерін орындау 100 немесе одан да жоғары пайызды құрады. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемі 7867,7 млн.теңге, НКИ – 103,7% құрады.

Ет өндірісі 3453,7 тонна (107,1%), сүт – 16093,9 тонна (102,7%), жұмыртқа - 7849,7 мың дана немесе 2012 жылғы тиісті кезеңге 104,6% құрады.

Мал басының көрсеткіштері 100,2%, соның ішінде сиырлар 100,9%, шошқалар 100%, жылқылар бойынша 103,9%, құстар – 108,6%, қой және ешкі 100%.

Шағын және орта бизнестегі тіркеудегі кәсіпорындар саны былтырғы жылдың кезеңіне 349 кәсіпорынды құрады,2012 жылғы деңгейге 102,3%. Шағын бизнестегі қолданыстағылар динамикасы былтырғы жылдың тиісті кезеңіне 101,3% немесе 233 бірлікті құрады, соның ішінде белсенді кәсіпорындар 216, 2012 жылдың деңнейіне 104,3%.

Негізгі капиталдағы инвестициялар деңгейі 10622,9 млн.теңгені құрады, нақты көлемінің индексі 92,5%.

Негізгі инвесторлар «Казцинк» ЖШС Зыряндық тау кен байыту кешені бболып табылады кәсіпорын бойынша 3,3 млрд.теңге, 2012 жылдың деңгейінен 5,8 млрд.теңгеге қарсы. «Бұқтырма цемент кешені» АҚ кәсіпорын бойынша инвестициялар деңгейі 414,3 млн.теңге тәртібінде құраады, былтырғы жылдың деңгейіне 891,7 млн.теңгеге қарсы, 2 есе азайды.

Құрылыс жұмыстарының деңгейі 5460, млн.теңге, НКИ – 128,5 % құрады. Тұррғын үйді енгізу 6932 кв.мтр немесе 2012 жылдың деңгейіне 121,3%. Зырян қаласының Косманавттар көшесі бойынша маусым айында тұрғын үй салу аяқталды.

Бірыңғай тауарайналым 9404,3 млн.теңге НКИ - 117,3% құрады.

Моноқалалар ббағдарламасы бойынша 2013-2015 жылдарға кешенді даму жоспарына сәйкес «Зәкірлік жобалар» іске асыру жүргізілуде:

Алтын және күміс алумен техногендік шикізат өңдеу бойынша фабрика салу. Құрылтайшысы «МагмаВест» ЖШС. 2012 жылы желтоқсан айында жер телімі бекітілді, концентратқа талдау жасау жүргізілді. Зауыттың техникалық жобасына сараптама алынды. Жеке қаражттар есебінен ЛЭП орнатылдды. Тәуілігін 20 тонна шикізат өңдеу қуатымен екі шағын фабрика орнату жоспарлануда. «Ер-Тай» ЖШС және «Жол С.А.» ЗАҚ жабдық орнату және қоюға келісімшарттар бекітілді. Осы кезеңді іске асыру үшін жер телімі ресімделді. 2013 жылғы наурыз айында кәсіпорындармен 450,0 млн.теңге сомасына жабдықтар мен машиналар сатып алынды. Бірінші кезеңде жабдықтар уақытша ғимаратқа орналастырылады, әріректе жаңа ғимарат салу жоспарлануда.

Гидроэнергетикалық кешен салу. Құрылтайшысы « Eko energy» ЖШС. Жеке қаражаттар есебінен 2012 жылғы ақпан айында Тұрғысын, Быково, Богатыревоо ауылдарында шағын ГЭС орнату бойынша технико- экономиклық негіздеме әзірленуде. Жобаланушы орнатушылардың қуаты тәулігіне 20 дан 50 МВат, ол ауданның ауылдарын толық көлемде электтр энергиямен қамтамасыз ету үшін жеткілікті. Тұрығысын ауылында шағын ГЭС-ке ТЭН дайындалды, мемлекеттік сараптамада, шағын ГЭС Быково және Богатырево 2014 жылдың 1 тоқсанында. Тұрғысын ауылында құрылтайшы есебінен ГЭС ЖСҚ әзірлеу 2013 жылғы моноқалаарды дамыту бағдарламасы бойынша жеңілдік несиелендіру бойынша жоспарлануда. ТЭН оң бекітімін алған соң ЖСҚ әзірлеумен қатар тамыз айында жабдық орнатуға қарасты алаңдар дайындау жоспарлануда. Қазіргі уақытта құрылысқа қарасты 24 га жер телімін сайлау актісі ресімделді, қажетті келісімдер алынды. Тамыздың басынан дайындық жұмыстары жоспарлануда ( құрылыс алаңдарын дайындау, құрылыс техниккасы мен материалдар жеткізуге көпір жаяу жолдарын орнатумен құрылыс алаңдарына дейін Парыгино ауылынан жолдарды қайта жаңғырту). Ағымдағы жылдың қыркүйек-қазан айларында қыс кезінде жұмыстарды жалғастыру мақсатында бөлу алаңын орналастыру жоспарлануда. Тұрғысын шағын ГЭС салудың болжалды құны 7,5 млрд.теңге, бағдарланған мерзімі 3 жыл. Салу кезеңіне 200 уақытша жұмыс орынын құру жоспарлануда, пайдалану кезеңіне маман-шеберлермен 11 жұмыс орыны, одан басқа нысанды күзету және қызмет көррсетілетін құрам.

2013 жылы тірек ауылдары бойынша нақты секторда шаруа қожалықтаарының материалдық-техникалық базасын нығайтуға бағытталған 22 іс-шаралар 197,7 млн.теңге сомасына, техниканың 13 бірлігі сатып алу жоспарланды. Қазіргі уақытта 187,4 млн.теңге сомасына 10 іс-шаралар орындалды. Техниканың 13 бірлігі сатып алынды. Мал шуарышылығын дамытуға 24 млн.теңге сомасына 4 жжоба жоспарланды, соның ішінде 2 жоба «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасы бойынша жоспарланды, жобалар қосымша қаржыландырылды.

2013 жылы тірек ауылдарын дамытуға 394 млн.теңге жалпы сомасына қаражат бөлінді, соның ішінде:

- республикалық бюджетен нысаналы трансферттер 124,6 млн.теңге, соның ішінде жұмыспен қамту бағдарламасының 4-бағыты аясында 112 млн.теңге;

- аудан бюджетінен 6 млн.теңге.

2013 жылы туризмді дамыту бойынша «Мелада» ЖШС жобасы ШҚО индустрияландыру картасына қосылған (демалу базасын ашу).

Ауданда әлеуметтік сала нысандарының жүйесі кең – денсаулықсақтау, бңлңм беру, мәдениет, спорт, бірақ, Зырян қаласының мектепке дейінгі мекемелерінің жүйесін кеңейтуге қосымша қажеттілік бар – 1000 орын, Серебрянск қаласында - 250 орын, денсаулық сақтау нысандарын салу және жөндеу, бңрңншң кезекте заманауй жаңа перзентхана салу.

2013 жылы Зырян ауданыың мектепке дейінгі білім берумен қамтылған мектепке дейінгі балалардың қамтылуын артыру мақсатында Шолохов көшесінде 280 орынға арналған бала бақша салу жүргізілуде.

Халықтың бос уақытын жақсарту, ұлттық мәддениетті дамыту, үшін 2020 жылы тарихи-мәдени орталыққа қарасты бұрынғы «Горняк» мәдениет үйін қайта жаңғырту аяқталды.

«Казцинк» ЖШС қаражаты есебінен меморандум бойынша Зырян қаласында жылдың басында жаанды мұзбен хоккей алаңын салу жүргізілуде. Ағымддағы жылдың басында 275 млн.теңге сомасында бөлінген қаражат игерілді, ағымдағы жылы нысанды аяқтауға қаржыландыру мәселесі шешілуде.

Шағын қамтамасыз етілген азаматтар және жұмысыздар деңгейінің төмендеу, әлеуметтік қорғау мақсатында, аталған мәселені шешу қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру, жаңа мамандықтарға жұмыссыздарды оқыту және қайта оқыту, әлеуметтік жұмыс орындары, «Жастар тәжірибесі» ұйымдастырудың Жұмыспен қамту бағдарламасын іске асыру есебінен қол жеткізіледі.

Нақты нарқта жұыссыздар саны 347 адамды құрады (2012 жылғы тиісті кезеңге 75,5%). Халықтың экономикалық белсенді саны ның тіркеудегі жұмыссыздар үлесі 0,8 % құрады (1.06.2012ж. деңгейінде). 155 жаңа жұмыс орыны құрылды. Қоғамдық ақылы жұмыстарға 279 адам, кәсіби оқуға – 77 жұмыссыз, жұмысқа орналасқан – 431 жұмыссыз орналастырылды.

Бюджеттің кіріс бөлігі 2013 жылы жеке кірістер бойынша 2214,0 млн.теңге, 2012 жылға өсу қарқыны 106,6% жоспарланды.

2013 жылға бюджеттегі кірістердің бекітілген деңгейін орындау және салық салу базасын арттыру мақсатында жергілікті атқарушы органдармен және салық салу органдарымен кіріс көздері алгоритмдерінің бекітілген іс-шаралары бойынша бюджетті толықтыруға резервтер қарастыру бойынша жұмыс жүргізіледі.

4. Зырян ауданының әлеуметтік-экономикалық даму басымдықтары
4.1. Индустриялдық-инновациялық даму.
Болашақта ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі басымдықтары кешенді қайта өңдеумен оларды қамтамасыз ету шикізат ресурстарын толық пайдаоану жолымен өнеркәсіп өндірісін сақтау, өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін шығаруға бағдарланумен ауданның мамандандырудың негізгі салаларын қайта жаңғырту, жаңа өндірістер және жаңа технологиялар енгізу, агоөнеркәсіп кешенін және туризмді дамытуды сақтау болып табылады.

Осының барлығы болашақта ауданды түсті металдарды тереңнен қайта өңдеу, дамыған өнерәсіп, экономиканың жаңа саласын өндіру орлатығы сияқты сақтауға мүмкіндік береді.

Өнеркәсіп. Аудан экономикасының негізі өнеркәсіп болып табылады. өнеркәсіп өндірісінің жалпы деңгейінде аудан облыс бойынша 4 оорынды алады.

Өнеркәсіп өндірісінде 15 ірі және шағын, 35 шағын кәсіпорындар жұмыс істейді. өнеркәсіп құрылымы үш бағытпен ұсынылған тау байыту, өңдеуші, өндірістік және электр энергиясын, газ және су бөлу.

Тау кен байыту саласын дамыту. Тау кен байыту саласы Зыряндық тау кен байыту кешені «Казцинк» ЖШС ұсынылған, ол түсті металлдар өндіру және рудалар байытуды іске асырады.

Зыряндық тау кен байыту кешені , құрамына Малеевск кеніші, Греховск кенішінің Александровск бөлімінің өндірімділігі жылына 70,0 тонна руданы құрайды (жалпы өндіруден 3%).

Малеевск кен орнының өтеудің болашақтағы жоспарына сәйкес кеніштің өндірімділігі жылына 2250 мың тонна 2015 жылға дейін ғана сақталады, сосын, 2016 жылдан бастап оның өндірімділігі жылына 2120 мың тоннаға дейін төмендейді, жылына 2000 мың тонна, және тауарлық өнімдер мен металдар шығарудың ахаюына тиісті.

Қорлардың артуына байланысты, ескі қуаттың орнына «Казцинк» ЖШС жаңа кен орындарын жүргізеді, атап айтқанда, қазіргі уақытта Кресовка телімінде геологобарлау жұмыстары жүргізіледі (руда басқару), Соловьево блогының Жаңахайрузовка рудалық аймағында жұмыстар жүргізілуде.

Геологиялық барлау жұмыстарын қамтамасыз ету үшін жыл сайын 4-5 млн S жұмсалады. «Қазмырыш» ЖШС екі барлау жұмыстарын жүргізгені жеткіліксіз, жер асты кенішінің құрылысының бағдарлы мерзімі барлаудан бастап пайдалануға енгізу 8-10 жылды құрайды, сонда 2015 жылдан бастап Малеевка кенішінің өнімділігі төмендейді.

Осыған байланысты Қазақстан Республикасының арнайы геологиялық Комитетімен бағыттар бойынша бюджеттік қаражатты тарту есебінен барлау алаңдарын кеңейту қажет.

Зырян кен байыту кешенінің өнімдерін шығару деңгейін қолдау мақсатында қазіргі уақытта кәсіпорын мамандарымен байыту сатысында тауар өнімдерін қосымша алумен ӨМК және РЦЗ клинкерді және мыс шлагының әр түрлі техногенді минералының пайда болуымен, Зырян ауданының байыту фабрикаларында қайта өңдеу нұсқалары пысықталып жатыр.

Тәулігіне 76,9 тонна қорғасын ұнтағын қайта өңдеумен мыс өндірісінде қорғасын ұнтағын қайта өңдеу бойынша цех құрылды.

Зырян моноқаласын дамытудың кешенді жоспары аясында алтын мен күміс бөлумен техногендік шикізат өңдеу бойынша зәкірлік жоба фабриикасын салуды іске асыру жоспарлануда. Мәлімдеуші «Магма Вест» ЖШС.

Қорғасын, цинк, мыс, алтын, күміс және тағы басқа бағалы компоненттерді құрайтын кен орнындардан басқа, аудан табиғи құрылыс материалдарына (кесілген ағаш дайындамаларына және ағаш материалдарына) бай. Ауданда сонымен қатар құрылыс материалдарын, металлдық конструктор , ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдейтін, ағаш өңдейтін және тағы басқа өндірістер жүзеге асырылады.

Өңдеуші өнеркәсіп. Өңдеуші өнеркәсіптің негізін төменгі салалар құрайды: сусындарды қосқанда азық- түлік өндірісі. Онда 24 кәсіпорын, оның ішінде 21 шағын, 2 ірі және 1 орташа кәсіпорын жұмыс істеп жатыр.

Қайта өңдейтін өнеркәсіптегі негізгі кәсіпорын – цемент өндіретін «Бұқтырма цемент компаниясы » АҚ болып табылады.

«Серебрянск бейорганикалық өндіріс зауыты» ЖШС (тыныс алу органдарын қорғау құралдар өндірісі) Қазастандағы тыныс алу органдарын қорғаудың жекелей құралдар өндірушілерінің бірі болып табылады, ұзақ уақыт ағымында өндіріс қызметінің тоқтау қаупі бар.

Кәсіпорынның қызметін сауықтыру және жаңарту мәселесі ШҚО әкімінің және ҚР Үкіметінің бақылауында.

Ағаш өңдеу аталмыш салада кесілген ағаш дайындамалары және ағаш материалдары өндірісімен шұғылданатын кәсіпорындар жұмыс істейді. Негігі кәсіпорын «Қазақстан»ӨК және «Фаворит»ЖШС болып табылады. Жиһаз және ағаш шебері бұйымдарынөндірумен шағын бизнес субъектілері шұғылданады, олар жиһаздар, есік және терезе блоктарын, үй салу үшін дөңгелек бөренелерді дайындаумен, кесілген ағаш дайындамалары және тағы да басқа өндірісінде мамандандырылуда.

Ағаш өңдейтін өнеркәісіп саласы ағаш шикізатының ағаш дайындаушыларға бекітілген барлық көлемді өңдеу үшін өндірістік әлуеті бар. 2011 жылы «Фаворит»ЖШС «Пучинді карточка өндірісінің , фанера өндірісінің қуаттылығын арттыру»жобасын іске асыру жоспарланып отыр, өндіріс көлемі 2,5 есе өсетін болады.

Азық- түлік өнімдерін өндіру, сусындарды қосқанда 11 бағытты қамтиды, 78 кәсіпорын мен өндіріс жұмыс істейді.

Ауданның жетекші азық- түлік өнеркәсіп кәсіпорындары: Шқжық өндіру бойынша «Зырян шұжық» ЖШС, «Хорс» ШҚ, сүт өңдеу бойынша (Зырян сүт комбинаты» ЖШС(құрылтайшысы «Восток-Молоко» ЖШС) және «Үлкен Нарын май зауыты» ЖШС , Сыра және алькогольсіз сусындарды өндіру бойынша «Зырян –Қайнар» ЖШС болып табылады.

Азық- түлік және қайта өңдейтін өнеркәсіп салаларында шағын кәсіпорындар иеленеді, олар үй- жайларға орналасқан және бейімделген, бұрынғы, ескірген және істен шығып қалған өндірістік және технологиялық құрал-жабдықтарды пайдаланып жұмыс істеп жатыр.

Азық- түлік және қайта өңдейтін өнеркәсіпте гі негізгі проблемалар өндірістік үдерістің механикалық және автоматты деңгейі төмен, ол халықаралық стандартқа көшуге және бәсекелестікке қабілетті өнімдерді шығаруға мүмкіндік бермейді.

Электр энергиясын, газды және суды бөлу мен өндіруді негізінен Зырян қаласындағы, «Серебрянка қаласындағы жылу орталығы» МКК , «Промтепло» ЖШС, «Бұқтырма жылу энерго» ЖШС, Зырян қаласындағы «Су арнасы» МӨ, «Серебрянка қаласындағы Су арнасы» МККқұрайды.

Электр энергиясын өндіру Серебрянка қаласына жақын жерде орналасқан Зырян және Серебрянка қалаларында ЖЭО жылу энергиясы Бұқтырма су электр энергиясы кешенінде «Қазмырыш» ЖШС өндіріледі.

Ауданда электр энергиясын өткізумен «Шығысэнерготрейд» ЖШС, электрді берумен – «ШҚ АЭК» АҚ айналысады. Ауданда барлық елді мекендер электр энергиясымен қамтамасыз етілген.

Коммуналдық қызмет көрсететін ауданның мемлекеттік кәсіпорындары қызметі шығынды. Шығындар сомасы 2011 жылға млн.теңгені, 2012 жылға млн.теңге құрады.

Электр энергиясына, жылуға, материалдарға бағаның өсуі залалды қайтаруды қамтамасыз етпейтін тарифтің өсуі озық жүреді. Табиғи монополиялар субъектілерінің тиімді жұмыстары үшін өмірді қамтамасыз ететін кәсіпорындар тұрақтылығы, коммуналдық кәсіпорындар қызметінің тарифы жыл сайын өсуде.

2014-2016 жылдарға моноқаллаарды дамыту бағдарламасы аясында перспективаға гидроэнергетикалық кешен алу жоспарланды. Мәлімдеуші «EcoEnergy»ЖШС.

Әлуетті қалыптастыру және АӨК дамыту. Агроөнеркәсіп кешені аудан экономикасының негізі болып табылады, ауданның азық-түлігін қамтамасыз ететін, оның дамуына барлық деңгейлерді орындау жағынан жоғары түрде көңіл бөлінеді. Оның дамуына қаржы құралдарын тарту бойынша үнемі жұмыс жүргізіледі,олар жылдан жылға артуда. АӨК әріректе дамыту және қойылған міндеттерін шешу үшін «Агробизнес 2020» мемлекеттік бағдарламасына қаржы құралдары берілді.

Ауданның ауыл шаруашылығы өзінің мамандандыруы бойынша дамыған мал шаруашылығының өсімдік шаруашылығының бағыты бар. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы құрылымында өсімдік шаруашылығы 64% құрайды.

Ауданның мал шаруашылығының ерекшелігі ол көпсалалы сипаты. Аудандағы табиғи-климаттық жағдайлар мен шаруашылық қызметінен байланысты сүтті және ет шаруашылығы, қой шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, жылқы шаруашылығы, құс шаруашылығы, марал шаруашылығы және бұғы шаруашылығы, омарта шаруашылығы дамуда.

Берілген мал шаруашылығы белгілі деңгейде сақталған. Соңғы жылдары маралдар мен бұғылар басы 0,9-1,0 мың бапен сақталған. Пантылық марал шаруашылығымен ауданның 2 шаруашылығы айналысады.

Омарта шаруашылығы тұрақты емес, себебі аралар инфекциялық ауруларға ұшыраған, ол олардың сақталуына маңыззды түрде әсер етеді. Омарта шаруашылығының сақталуына сондай-ақ қолайсыз ауа райы талаптары әсер етеді. Соңғы жылдары омарта отбасы 7,5 тен 8,0 мың омарта отбасын құрады.

Етті мал шаруашылығын дамытуды талдау ауданда ол сала экстенсивті түрдее дамуда немесе мал басының есебінен дамуда.

Алынған өндірілген өнімдер ауданда жалпы мал шаруашылығы өнімдерімен халықтың қапжеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. өсімдік шаруашылығы өндірісі 2 егнішлік аймақтарда іске асырылады.

Саланы жүргізу негізінен қолдан суарылмаған егіншілікпен іске асырылады, негізгі таратушылар дәнді-дақылды,ірі бұршақты және май дақылдар өндірісін алды.

Барлық шаруашылық санаттарында ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс алаңдары құрылымында неегізі үлесі дәнді (53,7%), және майлы дақылдар (29,3%) келеді, осыған байланысты дәнді дақылдардың себу алаңдары құрылымында 75,9% бидай иеленеді. Соңғы үлесі жемшөп (9,06%), картоп (2,6%) және көкніс-бақшалық дақылдар алады.

Ауданда өндірілетін күн бағыс май дәндері толығымен өсімдік майын халықтың қажеттілігін қамтамасаыз етеді, өнімдердің маңызды бөлігін (70%) аудан шегінде өндіріледі.

Ауданда АӨК дамыту үшін келесі шаралар қаралды және қолданылады:

• 
  шағын шаруа қожалықтарын ірілендіру және үдемелі агротехнологиялар өндірісін енгізу фермерлерін ынталандыру бойынша мақсатқа бағытталған жұмыстар жүргізу;
  
• 
  ұрықтандыруды дамыту және оны демеу қаржыландыру;
  
• 
  Ауыл шаруашылық құрылымдардың машино-тракторлық жиынтығын жаңарту және осы негізде ауыл шаруашылығы дақылдарын егудің ылғал сақтау технологияларын енгізу;
  
• 
  Жыртылған жерлердің құнарлығын арттыру;
  
• 
  Жыртуға жарамды жерлерді айналымға тарту есебінен ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс алаңдарын ұлғайту.
  

Агроөнеркәсіп кешенінде перспективаға күнбағыс майын өңдеу «Янтарь Май» ЖШС іске асырылады, тәулігіне 50 тоннаға дейін кәсіпорынның өндірістік қуатын арттыруды қарайды.

2013 жылға арналған ауданның тірек ауылдарын дамыту жоспары инвестициялық жобалар қатарын іске асырады.

Жұмыспен қамту бағдарламасының «Ауылда кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесу» екінші бағыты бойынша өзін-өзі қамту, шағын қамтамасыз ету, жұмыссыздарды шағын несиелеу жолымен ауылда кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесу бойынша жұмыс жалғасуда.

«НұхҚазАгро» АҚ қаржы институттары есебінен қаржыландырылатын 2 инвестициялық жобаларды 328,0 млн.теңге жалпы сомасына іске асыру жоспарлануда.

Шірікқайың ауылында«МТФ қайт ажаңғырту және сауын аллаңын салу» ЖШС «Средигорненский».

Көлік-логистикалық жүйені дамыту. Шығыс Қазақстан облысының географиялық орналасқан тиімді жері Қытай мен ресей Федерациясынан жолынан көлік-логистикалық жүйе құруға мүмкіндік береді, экономиканы құратын логистикалық даму элементерінің бірі сияқты.

Зырян ауданының «тұйыққа тірелу» мәслесін шешу және транзиттік әлуетін дамытуды шешу және Майқапшағай елді мекенімен Қытаймен шекаралам Зырян қаласын қосатын 423 км ұзақтығы, Зырян-Майқапшағай теміржолдарын қосатын құрылыс есебінен мүмкін.

Туристік-рекреациялық әлеуетті дамыту. Табиғаттың берген бірегейлігі экологиялық, мәдени- тану, емдеу-сауықтыру,жағажайлық, тау шаңғылы туризм туризмнің туристік бәсекеге қабілетті өнімінің негізгі сапасында бөлуге мүмкіндік береді.

Ауданда 3 туристік агенттік «Дилер-Восток», «Валентина» туристік фирмасы, «Авто-1» ЖШС тіркелді,16 қонақ үй бар, 1000 астам уристік базалар әрекет етеді. Ауданның тұрғындары мен қонақтарына ШҚО турбазалары мен демалу аймақтарында демалу және емделу ұсынылады, балалар демалысы мен Қытай шоп-турлар ұйымдастырылған (Үрімші қаласы). «Орел» тау шаңғы кешені әрекет етеді.

Қазіргі уақытта Бұқтырма су қоймасының жағалауында 450 орынға арналған «Көгілдір бұғаз» демалу үйі орналасқан, 300 орынға арналған «Алтайская бухта»,38 орынды қонақ үй кешені «Порт-Фортуна»,30 орынды «Русалочка»(Бұқтырма стансасы), Жаңа Бұқтырма кентінде 40 орынды «Гелиос» қонақ үй кешені, 1000 астам ведомстволық және жеке демалу базасы және туризмі, маусымдық пайдалану бақшалары.

Тартымды туристік имиджді құруда аудан облыстық, туристік көрмелерде, жәрмеңкелер, инвестициялық форумдарға қатысады.

Экономиканың одан әрі өсуі үшін жағдайлар салық және бюджет саясаты құралдары арқылы қамтамасыз етілетін болады.

Бюджеттік және салық саясатының негізгі міндеттері:

әлеуметтік-экономикалық дамуға бағытталған бюджетік шығындарды шоғырландыру;

бюджеттік қаражаттарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

мемлекеттік шығындар инвестициялық белсенділік пен жиынтық сұраныстың қолдауды қамтамасыз етумен деңгейде қамтамасыз етілетін болады.

Бюджетаралық қатынастарды әріректе жетілдіру аясында, өңірлердегі әлеуметтік-экономикалық даму мәселесін шешудегі әкімдердің эуономикалық ынтасын күшейту мақсатында бюджетаралық трансферттер жүйесі жаңғыртылады.

«2014-2016 жылдарға республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қалалардың бюджеттеріне, астаналар арасындағы жалпы сипаттағы трансферттер деңгейі туралы» Заңының жобасына сәйкес жергілікті бюджеттің шығындар базасына тұрақты сипаттағы шығындар табысталады. Ол республикалық бюджеттен ағымдағы нысаналы трансферттер есебінен қаржыландырылады.

Экономиканың одан әрі өсуін қамтамасыз ету мақсатында бюджет саясаты орта мерзімді кезеңде мыналарға:

халықтың әл-ауқатын арттыруға;

экономиканы жаңғыртуға және әртараптандыруға;

мемлекет тарапынан ішкі сұраныстың қажетті деңгейін қолдауға бағытталатын болады.

Шығыстар саясаты да бюджет қаражатының бекітілген көлемін пайдалана отырып, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларында көзделген тікелей нәтижеге қол жеткізу қажеттігіне сүйене отырып, бюджетті әзірлеу және атқару жолымен мемлекеттік шығыстардың тиімділігі мен нәтижелілігін арттыруға бағытталатын болады.

Осы мақсатта тиімділік пен нәтижелілік индикаторларына негізделген бюджетті қалыптастыру және атқару жүйесі, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың қызметтерінің тиімділігін жыл сайын бағалау жүйесі жұмыс істейтін болады, бұл жетекшілік ететін салада/жүйеде/өңірде стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу, тікелей, түпкілікті нәтиже көрсеткіштеріне және тиімділік көрсеткіштеріне қол жеткізу (жеткізбеу) дәрежесін айқындауға мүмкіндік береді.

Экономикада жағдай өзгерген кезде бюджет саясатын, оның ішінде бюджет параметрлерін түзету бойынша жедел және икемді шаралар қабылданатын болады.

Елбасының «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси курсы» халыққа Жолдауында қойған тапсырмаларының есебімен 2014-2016 жылдарға арналған бюджет шығыстарының негізгі басымдылықтары мыналар болып табылады:

Халықты жұмысспен қамту ауданда жаңа жұмыс орындарын құру, уақытша жұмыспен қамтуды арттыру және жұмысқа орналастыру және жұмыссыздарды орналастыру есебінен іске асырылады. Ауданда алынған мамандары бойынша оқу орындарының түлектерінің тәжірибесін алуға бағытталған «Жастар саясаты» жобасы әрекет етуді жаоғастырады. Нысаналы топтардан жұмыссыздарды қосымша әлеуметтік қорғау мақсатында «Әлеуметтік жұмыс орындары» кіші бағдарламасы қаралған. Жұмыссыздардан әлеуметтік қорғаудың белсенді нысанының бірі кәсіби дайындау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру болып табылады.

Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасын іске асыру шеңберінде бюджеттік шығыстар азаматтарды дайындау және қайта даярлау, ауылда шағын кредит беруді дамыту және азаматтарды төмен экономикалық әлеуеті бар елді мекендерден экономикалық өсу орталықтарына көшіру жөніндегі іс шараларды қаржыландыруға бағытталатын болады.
Өңірлік дамыту

Моноқалаларының экономикасын әртараптандыруға бағытталған моноқалаларды дамыту бағдаламасын жүзеге асыру шеңберінде инвестициялық жобаларды жүзеге асыру, еңбек ресурстарының жұмылдырғышығын артыру, кәсіпкерлікті дамыту үшін республикалыққ бюджет есебінен трансферттер бөлінеді.

Өңірлік дамытудың басқа бағыты Тірек ауылдарын дамыту бағдарламасын жүзеге асыру болып табылады. Бағдарлама шеңберінде экономкалық өсудің орталығы болатын 3 елді мекенді дамыту бойынша шаралар қолданылады.

Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту жергілікті маңызы бар мәселелеерді шешу бойынша толық деңгейде өкілдікьерді іске асыру үшін қаржы-экономикалық талаптар құрылады. «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы шеңберінде ауылдардың инфрақұрылымын дамыту және абаттандыру үшін жергілікті өзін-өзі басқару қаржыландырылады.

Қазақстан Республикасында 2011 – 2020 жылдарға арналған Тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту, 2010 – 2014 жылдарға арналған «Жасыл даму», 2011 – 2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламаларын іске асыру, өңірлерді дамыту басым болып табылады.

Ауданда көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу бойынша тұұрғын үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту бағдарлламасы іске асырылады, ол Зырян қаласында 19 үйлердің тұрғындары қатысты, Серебрянск қаласында 2 үй және Октябрьск кентінде 1 үй, аталған бағдарлама аясында ауданның көппәтерлі тұрғын үйлерін жөндеуге ағымдағы және күрделі жөндеу жүргізу жалғасуда.

Бұдан басқа, халыққа мемлекеттік қызметтердің қол жетімділігі мен сапасын жоғарылату бойынша оларды одан әрі электронды форматқа ауыстыру арқылы іс-шаралар қаржыландырылатын болады.

Экономиканы жаңғырту және әртараптандыру.

Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялды-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру экономиканы одан әрі әртараптандыру және жаңғыртудың басты құралы болып қалады.

Одан басқа, «Өнімділік 2020», «Бизнестің жол картасы 2020», Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялды-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы және энргетикалық, көлік және газ инфроқұылымдарын қамтамасыз етуді, арнайы экономикалық аймақ құруды қоса алғанда оны іске асыруда қабылданған басқа да салалық бағдарламалар басым қаржыландырылатын болады.

Агроөнеркәсіп кешенін қолдау жөніндегі іс –шараларды қаржыландыруға басты назар аударылатын болады.

Зырян ауданының 2011-2015 жылдарға арналған аумақтарды дамыту бағдарламасын іске асыру жалғастырылатын болады.

Шағын және орта биизнесті дамыту. Шағын және орта бизнесті дамытуды қоолдау мақсатында «Бизнестің жол картасы» бағдарламасының бағыттары аясында мемлекеттік қолдау көрсету жалғасады.

Алдағы кезеңге арналған бюджеттік инвестициялық саясат Елбасының 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңарту – Қазақстанның дамуының басты бағыты» және 2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Қазақстан-2050»Стратегиясы» -қалыптасқан мемлекеттің жаңа эконоомикалық курсы» халыққа Жолдауында берілген стратегиялық және бағдарламалық құжаттар мен тапсырмаларда айқындалған мақсаттар мен міндеттерді іске асыруға бағытталады.

Орта мерзімді перспективада мемлекеттің бюджеттік инвестицияларының негізгі бағыттары мына салаларда болады:

Әлеуметтік саланы жаңғырту. Бірінші кезектегі тәртіпте 2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» Денсаулық сақтауды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы және Қазақстан Республикасы білімді дамыту, 2010-2014 жылдарға арналған «Балапан» және Жұмыспен қамту 2020 бағдарламаларын қаржыландыру жүзеге асырылатын болады.

Денсаулық сақтау жүйесін дамытуда бюджеттің негізгі мақсаты Зырян қаласында перзентхана салу және денсаулық сақтау нысандарына күрделі жөндеу жүргізу болып табылады.

Білім беру саласында мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесін кеңеейту, апат жағдайдағы мектептерді жою бойынша жұмыс жалғасады.

Экономиканы әртараптандыру және инфрақұрылымды дамыту. Индустрияландыру бағдарламасы экономиканы жаңғыртудың басты бағдары болып табылады.

Осы бағдарлама аясында ГПФИИР іске асыруға қабылданған, энергетика және көлікті қосқанда «Өндірімділік 2020», «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламаларының іс-шараларын қаржыландыру, содай-ақ басқа да салалық бағдарламалар басымды түрде қаржыландырылады.

Халықтың өмір сүру жағдайын жақсарту, қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, тұрғын үй құрылысын жаңарту арқылы, тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету, сумен қамту және су бұру жүйесін дамыту.Осы бағыт шеңберінде Қазақстан Республикасында 2011 – 2020 жылдарға арналған Тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту, 2011 – 2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламаларын іске асыру, өңірлерді дамыту басым болып табылады.

Өңірлік даму. Зырян ауданының 2011-2015 жылдарға арналған аумағын дамыту бағдарламасын іске асыру жалғасады.

Моноққалалар бағдарламасын іске асыру арқылы моноқалалар мәселесін шешу қарастырылады, соның ішінде халықтың оңьайлы санының есебіндегі моноқалалардың әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын басымды дамыту.

2014-2018 жылдарға арналған

Зырян ауданының әлеуметтік-

экономикалық даму болжамына

1 қосымша

Көрсеткіштер атауы	2013 жыл	2014 жыл	2015 жыл	2016 жыл
	(баға)	болжам
Аудан бюджеті
Түсімдер	8857985	4095608	4151147	4261627
Кірістер (трансферттер есебінсіз)	2214014	2248683	2364542	2486973
Салық түсімдері	2177061	2207248	2322556	2444342
Салық емес түсімдер	13710	16905	17456	18101
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер	23243	24530	24530	24530
Трансферттер түсімдері (субвенциялар)	1460746	1846925	1786605	1774654 ,
Бюджеттік несиелерді өтеу	2180	2750	3320	3890
Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түскен түсімдер
Шығындар	8857985	4095608	4151147	4261627

Одобрен

Зыряновского района

от 30 октября 2013 года

№ 2136