1 практикалық ЖҰмыс конструкциялық материалдары
жүктеу/скачать 66.04 Kb.
|
|
1 ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС КОНСТРУКЦИЯЛЫҚ МАТЕРИАЛДАРЫ 1.1 Жұмыстың мақсаты Құрылымдық материалдардың қасиеттерін зерттеу. 1.2 Негізгі теориялық ережелер Барлық құрылымдық материалдарды шартты түрде біртекті және композициялық, металлдық және металл емес деп бөлуге болады (1-сурет). Металдар - бос күйінде атомдар арасында металл байланысы бар қарапайым заттар түзетін химиялық элементтер. Конструкциялық материалдар, күштік жүктемені қабылдайтын конструкциялардың (машиналар мен құрылыстардың) бөлшектері жасалатын материалдар. https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/064/053.htm Сурет-Құрылымдық материалдардың жіктелуі Конструкциялық материалдар темір (шойын және болат), мыс (қола және жез), қорғасын және қалайы негізіндегі металл қорытпалары. Авиациялық техниканың дамуы жоғары температурада ұзақ уақыт жұмыс істеуге жарамды никель және кобальт негізіндегі жаңа ыстыққа төзімді қорытпаларды, болаттарды, титан, алюминий, магний қорытпаларын жасауды қажет етті. Дамудың әр кезеңінде технологияны жетілдіру к.м. - ге (температураға төзімділік, тозуға төзімділік, электр өткізгіштігі және т. б.) жаңа, үнемі күрделене түсетін талаптар қойды. К. М. мыналарға бөлінеді: материалдардың табиғаты бойынша — сол және басқа материалдардың оң қасиеттерін біріктіретін металл, металл емес және композициялық материалдарға; технологиялық орындалуы бойынша — деформацияланған (илектеу, соғу, штамптау, престелген профильдер және т. б.), құйылған, жентектелетін, қалыпталатын, желімделетін, дәнекерленетін (балқыту, жарылыс, диффузиялық тұтасу және т. б.); жұмыс шарттары бойынша — төмен температурада жұмыс істейтін, ыстыққа төзімді, коррозиялық -, қабыршақты -, тозу -, отын -, мұнай төзімді және т. б.; беріктік критерийлері бойынша-үлкен икемділік қоры бар шағын және орта беріктік материалдарына, орташа икемділік қоры бар жоғары беріктікке. Жеке сыныптар қ. м. өз кезегінде көптеген топтарға бөлінеді. Мысалы, металл қорытпалары: қорытпалар жүйелері бойынша — алюминий, магний, титан, мыс, никель, молибден, ниобий, бериллий, вольфрам, темір негізіндегі және т. б.; беріктендіру түрлері бойынша — қатайтылатын, жақсартылатын, ескіретін, цементтелетін, цианирленетін, азотталатын және т. б.; құрылымдық құрамы бойынша — аустениттік және ферриттік болаттар, жездер және т. б. Металл емес қ. м.изомерлік құрамы, технологиялық орындалуы (Сығылған, тоқылған, оралған, құйылған және т. б.), толтырғыштардың түрлері (арматуралық элементтер) және оларды орналастыру және бағдарлау сипаты бойынша бөлінеді. Кейбір қ. м., мысалы, болат және алюминий қорытпалары құрылыс материалдары ретінде пайдаланылады, ал керісінше, кейбір жағдайларда құрылыс материалдары, мысалы темірбетон, машина жасау құрылымдарында қолданылады. Металлды Қ. М. өнеркәсіп шығаратын Болат маркаларының көпшілігін қамтиды. Конструкциялардың күштік элементтерінде пайдаланылмайтын болаттар ерекшелік болып табылады: құрал-саймандық болаттар, қыздырғыш элементтер үшін, қоспа сымдар үшін (дәнекерлеу кезінде) және ерекше физикалық және технологиялық қасиеттері бар кейбір басқалар. Болаттар техникада қолданылатын К. М. негізгі көлемін құрайды. Олар беріктіктің кең диапазонымен ерекшеленеді — 200-ден 3000 Мн/м2-ге дейін (20-300 кгс/мм2),болаттардың икемділігі 80% жетеді, тұтқырлығы-3 МДж/м2. Шойын машина жасауда кеңінен қолданылады, диірмендер, иінді біліктер, редукторлар, ішкі жану қозғалтқыштарының цилиндрлері, тотықтырғыш ортада 1200 °C температурада жұмыс істейтін бөлшектер және т.б. шойындардың беріктігі допингке байланысты 110 Мн/м2 (шойын) - ден 1350 Мн/м2-ге дейін (легирленген магний шойын). Никель қорытпалары мен кобальт қорытпалары 1000-1100 °с дейін беріктігін сақтайды. Олар авиациялық және зымыран қозғалтқыштарында, бу турбиналарында, агрессивті ортада жұмыс істейтін аппараттарда және т. б. қолданылады. Алюминий қорытпаларының беріктігі: 750 Мн/м2 дейін Деформацияланатын, 550 Мн/м2 дейін құйылатын, меншікті қаттылығы бойынша олар болаттан едәуір асып түседі. Магний қорытпалары жоғары үлес көлемімен ерекшеленеді (болатқа қарағанда 4 есе жоғары), беріктігі 400 Мн/м2 дейін және одан жоғары; негізінен ұшу аппараттарының конструкцияларында, автомобиль жасауда, тоқыма және полиграфия өнеркәсібінде және т. б. Құю түрінде қолданылады. Титан қорытпалары болаттармен және алюминий қорытпаларымен бірқатар салаларда сәтті бәсекеге түсе бастайды, олардың беріктігі, коррозияға төзімділігі және қаттылығы жағынан асып түседі. Қорытпалардың беріктігі 1600 Мн/м2 дейін және одан жоғары болады. Олар авиациялық қозғалтқыштардың компрессорларын, химия және мұнай өңдеу өнеркәсібінің аппараттарын, медициналық құралдарды және т. б. өндіру үшін қолданылады. Қ.М ға сондай-ақ техниканың әртүрлі салаларында қолданылған мыс, мырыш, молибден, цирконий, хром, бериллий негізіндегі қорытпалар жатады (бериллий қорытпаларын, мыс-никель қорытпаларын, Молибден қорытпаларын қараңыз). Металл емес К. М. пластмассалар, термопластикалық Полимерлі материалдар (полимерлер), керамика, отқа төзімді заттар,шыны, резеңке, ағаш. Термореактивті, эпоксидті, фенолды, кремнийорганикалық термопластикалық шайырлар мен фторопласттарға негізделген пластмассалар шыны, кварц, асбест және басқа да талшықтармен, маталармен және ленталармен нығайтылған (қатайтылған) ұшақтар, зымырандар конструкцияларында, энергетикалық, көліктік машина жасауда және т. б. қолданылады. Термопластикалық Полимерлі материалдар-полистирол, полиметилметакрилат, полиамидтер, фторопласттар, сондай - ақ реактопластар электр және радио жабдықтарының бөлшектерінде, әртүрлі ортада жұмыс істейтін үйкеліс түйіндерінде, соның ішінде химиялық белсенді: отындарда, майларда және т. б. қолданылады. Шыны (Силикат, кварц, органикалық), оларға негізделген триплекстер Кемелерді, ұшақтарды, зымырандарды жылтыратуға қызмет етеді; керамикалық материалдардан жоғары температурада жұмыс істейтін бөліктер жасалады. Кордты маталармен нығайтылған әртүрлі каучуктарға негізделген резеңкелер ұшақтар мен автомобильдердің шиналарын немесе монолитті дөңгелектерін, сондай-ақ әртүрлі жылжымалы және қозғалмайтын тығыздағыштарды өндіру үшін қолданылады. Ұшу аппараттарының конструкцияларының массасын азайту үшін, мысалы, жеңілдік, қаттылық және беріктікті біріктіретін көп қабатты құрылымдар қолданылады. Металл жабық көлемдерді (шарлар, баллондар, цилиндрлер) шыны пластикпен сыртқы арматуралау металл конструкциялармен салыстырғанда олардың массасын едәуір азайтуға мүмкіндік береді. Техниканың көптеген салалары үшін конструкциялық беріктігін жоғары электрлік, жылу қорғағыш, оптикалық және басқа да қасиеттермен үйлестіретін К.М. қажет. жүктеу/скачать 66.04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|