Зоонозды ифекцияллардың қоздырғыштары

ЗООНОЗДЫ
 
ИФЕКЦИЯЛЛАРДЫҢ 
ҚОЗДЫРҒЫШТАРЫ
 
ОРЫНДАҒАН: Арын Диана 
ТОБЫ:210 А
 
ТЕКСЕРГЕН:ЖАҢЫЛ МАКСУМ
 

1
 
2
3 4 
 
 
 
 
 
 
 
МАЗМҰНЫ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
КІРІСПЕ 
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
ҚОРЫТЫНДЫ 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР 

КІРІСПЕ
 
ЗООНОЗДЫ ИНФЕКЦИЯ
 
 
З
ООНОЗДАР-БҰЛ ТАБИҒИ ЖАҒДАЙДА АДАМДАР МЕН ЖАНУАРЛАРҒА ТӘН 
ИНФЕКЦИЯЛАР (ДДҰ, 1991). ОТАНДЫҚ МЕДИЦИНАЛЫҚ ӘДЕБИЕТТЕРДЕ ЗООНОЗДАР 
АДАМНЫҢ ЖҰҚПАЛЫ ЖӘНЕ ИНВАЗИВТІ АУРУЛАРЫНЫҢ ҮЛКЕН ТОБЫ БОЛЫП 
САНАЛАДЫ (190-НАН АСТАМ НОЗОЛОГИЯЛЫҚ ФОРМАЛАР), ОНДА ҮЙ, СИНАНТРОПТЫ 
ЖӘНЕ ЖАБАЙЫ СҮТҚОРЕКТІЛЕР МЕН ҚҰСТАРДЫҢ ӘРТҮРЛІ ТҮРЛЕРІ ИНФЕКЦИЯНЫҢ 
РЕЗЕРВУАРЫ ЖӘНЕ КӨЗІ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ОЛАР БИОЛОГИЯЛЫҚ ТҮР РЕТІНДЕ 
ПАТОГЕННІҢ БОЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ. АДАМ АҒЗАСЫ ЗООНОЗДАРДЫҢ 
ҚОЗДЫРҒЫШТАРЫ ҮШІН СПЕЦИФИКАЛЫҚ ЕМЕС ХОСТ РЕТІНДЕ ҚЫЗМЕТ ЕТЕДІ, ОНЫҢ 
ИНФЕКЦИЯСЫ ЭПИЗОДТЫҚ ТҮРДЕ ЖҮРЕДІ ЖӘНЕ, ӘДЕТТЕ, АДАМ ОЛАР ҮШІН 
БИОЛОГИЯЛЫҚ ТЫҒЫРЫҚҚА АЙНАЛАДЫ. КЕЙДЕ АДАМ ИНФЕКЦИЯ КӨЗІНЕ 
АЙНАЛАДЫ, БІРАҚ ЕШҚАШАН ЗООНОЗДЫ ҚОЗДЫРҒЫШТАРДЫҢ РЕЗЕРВУАРЫ БОЛА 
АЛМАЙДЫ. АДАМДАРДЫҢ БІРҚАТАР ЖҰҚПАЛЫ АУРУЛАРЫ ЭПИДЕМИЯЛЫҚ 
ПРОЦЕСТІҢ ӨЗДІГІНЕН ӘЛСІРЕУІМЕН ҚОЗДЫРҒЫШТЫҢ ӨЛІМІМЕН АЯҚТАЛАДЫ
 

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
 
ЗООНОЗ ИНФЕКЦИЯСЫНЫҢ ТИПТЕРІ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(бруцеллез, оба, туляремия, 
кампилобактериоз, 
лептоспироз, сальмонеллез, 
сібір жарасы, риккетсиоз, 
хламидиоз, боррелиоз);
 
 
(геморрагиялық қызба, 
құтыру)
 
 
(скрепи, губка тәрізді 
энцефалопатия)
Бактериялық
Вирустық
Прион

ЗООНОЗ ИНФЕКЦИЯСЫ
 
ЖҰҒУ ЖОЛДАРЫ
 
 
АЛИМЕНТАРЛЫ
 
 
ЖАНУАРЛАР ӨНІМДЕРІ 
АУА ТАМШЫ
 
ШАҢ ТОЗАҢ АРҚЫЛЫ 
КОНТАКТІЛІ
 
жАРАҚАТ АРҚЫЛЫ,НАСЕКОМДАР АРҚЫЛЫ 
ТРАНСМИССИВТІ
 
кЕНЕЛЕР,МАСАЛАР,БҮРГЕЛЕР 
04
 
03
 
01
 
02
 

ОБА
 
ҚОЗДЫРҒЫШЫ
 
 
 
 
 
 
Оба қоздырғышы ( иерсиниялары)
Оба ( лат. pestis) – Yersinia pestis 
тудыратын 
ауыр 
интоксикациямен, 
жоғары 
қызбамен, 
лимфа 
жүйесінің 
зақымдалуымен, 
септицемиямен 
сипатталатын жоғары қатынасты жұқпалы 
ауру. Оба қоздырғышын 1894 жылы А. 
Иерсен және С. Китазато ашқан.
Таксономиясы
. 
Y. 
pestis 
Gracilicutes 
бөлімі, 
Enterobacteriaceae тұқымдасына, Yersinia 
туыстығына жатады.

РЕЗИСТЕНТТІЛІГІ
 
 
 
Күн 
және 
ультра 
күлгін 
сәулесі, 
кептіру, 
жоғары 
температура 
мен 
дезинфекциялық 
заттар 
(лизол, фенол, хлорамин және 
басқалары) Y.pestis-ті тез арада 
жояды.

МОРФОЛОГИЯСЫ МЕН
 
ТИНКТОРИЯЛДЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ.
 
 
Y.pestis – полиморфты ұсақ 
сопақша таяқша, талшықтары 
жоқ, 
спора 
түзбейді, 
капсуланы 37°C түзе алады, 
грамтеріс, 
патологиялық 
материалдардан 
алынған 
жағындыларда 
биполярлы 
боялады.

ЖАНУАРЛАРДЫҢ 
СЕЗІМТАЛДЫҒЫ
 
Оба қоздырғышына кемірушілер (тарбағандар, 
суырлар, 
құрсуырлар, 
сарышұнақтар, 
егеуқұйрықтар, үй тышқандары) сезімтал. Түйелер, 
ақбөкендер, мысықтар, түлкілер, кірпішешендер 
сезімтал болады. Зертханалық жануарлардың 
ішінде ақ тышқандар, теңіз шошқалары, ор 
қояндар және маймылдар анағұрлым сезімтал. 
Қазақстан Республикасында арнайы обаға қарсы 
мекемелер 17 автономды ошақтан тұратын оның 6 
табиғи ошағына эпидемиологиялық қадағалауды 
қамтамасыз 
етеді. 
Қазақстаннан 
38% 
территориясында 
обаның 
табиғи 
ошақтары 
орналасқан.

МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ 
ДИАГНОСТИКАСЫ.
 
 
Барлық зерттеулер арнайы зертханаларда, 
қорғаныш 
киімдерімен жүргізіледі. 
Зерттеу 
материалы бубон құрамы, қақырық, қан, нәжіс, 
мәйіттер мен өлген жануарлар ағзаларының 
бөлшектері болып табылады. Жағындылардың 
бактериоскопиясы кезінде алдын-ала диагноз 
қоюға мүмкіндік беретін биполярлы боялған грам 
теріс сопақша таяқшалар анықталады.

САЛЬМОНЕЛЛЕЗ
 
(SALMONELLESIS)
 
 
 
 
 
 
 
 
САЛЬМОНЕЛЛЕЗ - АС ҚОРЫТУ ОРГАНДАРЫНЫҢ 
ГАСТРИТ, 
ГАСТРОЭНТЕРИТ, 
ЭНТЕРОКОЛИТ 
ТҮРІНДЕГІ ИНТОКСИКАЦИЯ СИНДРОМЫ МЕН 
СУЛЫ-ЭЛЕКТРОЛИТТІК 
БҰЗЫЛУЛАРДЫҢ 
ДАМУЫМЕН 
СИПАТТАЛАТЫН 
ЖЕДЕЛ 
ЗООАНТРОПОНОЗДЫ ІШЕК ИНФЕКЦИЯСЫ, СИРЕК
 
- ІШ СҮЗЕГІ НЕМЕСЕ СЕПТИКОПИЕМИЯЛЫҚ АҒЫМ.
 

 
ЭТИОЛОГИЯСЫ
 
ҚОЗДЫРҒЫШТАР-ENTEROBACTERIACEAE
 
 
ТҰҚЫМДАСЫНЫҢ SALMONELLA ТҰҚЫМДАСЫНЫҢ 
ГРАМ 
ТЕРІС 
ҚОЗҒАЛМАЛЫ 
ТАЯҚШАЛАРЫ. 
САЛЬМОНЕЛЛАЛАРДЫҢ 
СЕРОЛОГИЯЛЫҚ 
НҰСҚАЛАРЫНЫҢ 
КӨПТІГІНЕ 
ҚАРАМАСТАН, 
САЛЬМОНЕЛЛЕЗ АУРУЛАРЫ МЕН АДАМДАРДА 
ТАСЫМАЛДАУ ЖАҒДАЙЛАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ БӨЛІГІ 
СЕРОВАРЛАРДЫҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҮРДЕ АЗ 
САНЫНА 
БАЙЛАНЫСТЫ
(10-12).
 
САЛЬМОНЕЛЛАЛАРДЫҢ 
СОҢҒЫ 
КЛАССИФИКАЦИЯСЫ (1992) 2 ТҮРДІ АЖЫРАТАДЫ:
 
 
- S. ENTERICA;
 
- S. BONGORI.
 

 

ҚОРЫТЫНДЫ
 
Аса қауіпті зоонозды жұқпа қоздырғыштары табиғи жағдайда адам және жануар үшін жалпы болып 
табылатын инфекциялар, медициналық әдебиеттерде зооноздар резервуар көзі ретінде үй және жабайы 
сүтқоректілер, құстар болып табылатын жұқпалы аурулар тобы.Зооноздар қоздырғыштарының қатарына 
микроорганизмдердің көптеген түрлері – бактериялар, вирустар, риккетсиялар, саңырауқұлақтар, 
қарапайымдар, құрттар, паразиттік жәндіктер жатады.аралуы жағынан белгілі бір тұрақты аймақтармен 
шектелетін зооноздарды табиғи ошақтық инфекциялар деп атайды. Зооноздар қоздырғыштары 
эволюциялық даму барысында белгілі бір жануарлар организмінде паразиттік тіршілік етуге бейімделген. 
Кейбір аурулардың қоздырғыштары адамдар мен жануарлардың организмінде тұрақты айналыста болып, 
түр ретінде сақталуға бейімделген. Ондай қоздырғыштар ауруларын антропозооноздар немесе 
зооантропоноздар дейді (дене сарғаю қызбасы, африкалық және америкалық трипаносомоз, тениоидоз, 
описторхоз, т.б.). Зооноздар адамнан адамға сирек жағдайда жұғады (мысалы, оба ауруы кезінде), көбінесе, 
адамдарға жануарлардан жұғады. Жануарлардың биологиялық ерекшеліктеріне (мысалы, саршұнақтардың, 
кенелердің көктемгі-жазғы белсенділігінің күшеюі) байланысты зооноздардың маусымдық таралуы 
байқалады (мысалы, оба індеті, кене энцефалиті, т.б.). Қоздырғыштар сүт, сілекей, несеп, қи арқылы тарайды. 
Зооноздар ауырған жануарлардың өзінен немесе олардан алынған өнімдерден дайындалған азық-түліктен, 
ауру малдың қи-несебімен, ласталған судан, жемнен, қорадан, жайылым топырағы арқылы, сондай-ақ маса, 
бүрге, сона, шыбын-шіркей, кене шаққанда жұғады. Бұл ауруларға қарсы күрес жүргізуде санитарлық- 
малдәрігерлік шаралар: ауырған малды дер кезінде анықтау, оларды сау малдан оқшаулау; ауру малдың 
сүтін сатуға және ветеринарлық бақылаудың рұқсатынсыз союға тыйым салу, малды алдын-ала егу, т.б. 
басты рөл атқарады. Залалсыздандыру шараларын жүргізудің және жеке бастың тазалық ережелерін 
сақтаудың маңызы зор 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
 
 
 
 
 
 
О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, 
Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, 
Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу 
және сақтандыру бойынша 
орысша-қазақша 
терминологиялық сөздік. 
Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. 
ISBN 9965-752-06-0 
Рамазанова 
Микробиология