-биік бұталар (биіктігі 3-5м);
-орташа бұталар (биіктігі 1-2м);
-аласа бұталар (биіктігі 1м дейін);
Биік бұталарға чубушник, бересклет, ракитник, бузина жатады. Бұл бұталарды жол бұрылыстарын жабу үшін отырғызады. Сонымен бірге кулисті отырғызу түрінде және артқы жоспардағы аз пейзажда қолданылады. Жұпаргүл, жиде, бөріқарақат, қарағанды кеңістікті жабу үшін, көлеңкелеу, бекіту және қоршау үшін пайдаланады.
Орташа бұталарды орман астары мен ағаш шоғырының жиегіне, көгал шөптегі бұта шоғырын ұйымдастыруға, жол қиылыстарына және су қоймаларына жақын (дейция, гортензия, тобылғы, снежноягодник) отырғызу керек.
Аласа бұталарды жол жиегіндегі биік әрі аласа қоршау ретінде пайдаланылады. Олардың ішінде ерекше бағалылары
жатаған өсетіндер (казацкий аршасы) мен төселіп өсетін (сібір аршасы) әдемі гүлдейтін өсімдіктермен көркем композиция береді.
Бақ-саябақ композициясында жылдам-өсетін ағаштар мен бұталарды баяу өсетіндермен қосып отырғызса, қысқа мерзімде әсем құрылымдар пайда болады. Уақыт өте келе баяу өсетіндер, жылдам өсетіндерді (балқарағай мен самырсын, шынар мен жөке) ығыстырып шығарады.Көгалдандырылатын аумақта қысқа мерзімде пайдалану үшін, баяу өсетін үлкен ағаштармен қатар, жылдам өсетін әрі қысқа ғұмыр кешетін өсімдіктерді пайдаланса, уақытша тік жасыл және топтасқан құрылым құрылады. Болашақта ұзақ жасайтындарға ауыстыруға болады.
Жылдам өсетін түрлерді жасыл құрылыста келесідей кеңістіктерді жақсы көркейтуге пайдалануға болады:оларды ағаш тобы мен шоғырының шетіне орналастырса, композицияға кедергі келтірмей, болашақта сол ағаштардың орнын басады. Бұл түрлерді уақытша басты түр ретінде ағаш шоғыры мен пейзажды топтарда (мысалы, терек) пайдалану кезінде, олар баяу өсіп ұзақ жасайтын түрлерге көлеңке түсіріп, өсуіне кедергі келтірмейтін жерге отырғызады.
Кәдімгі қарағай-Сосна обыкновенная – Pinus sylvestris L.
шілік пішіні Қылқанды ағ
Тір аш
көлемі Биіктігі 20-45 м, дің диаметрі 1 м
желегі Арасы ашық, жас кезінде кең конусты, кәрі ағаштар жұмыртқа тәрізді шашыраңқы,
Сурет 3. Pinus жsyеlлvеeгsіtrбisас жағында қалады
қылқаны ине тәрізді, ұшы үшкір,үстіңгі жағы қою
жасыл, төменгі жағы сұр-жасыл, ұзындығы 4-7 (10) см бір бірікпеде 2 қылқаны бар
Гүлдеуі мамырдың аяғя , маусымның басы
Бүрі жұмыртқа- конус пішіндес қоңыр түсті ұзындығы 2,5-7 см, ені 2-3,5 см
Өсу ерекшелігі жылдам өседі. Жылдық өскіні биіктігіне 40
см, еніне 30 см
Өмір сүру ұзақтығы Қатыстылығы:
350-600 жыл
жарыққа Жарықсүйгіш
топыраққа Талғампаз емес
ылғалға құрғақшылыққа төзімді
желге Желге өте төзімді
температураға Аязға төзімді
Басқа қасиеттері ауанытазалап, эфир мен
фитонцидтертолтырып, оны иондайды Декоративтілігі Әдемі желегімен қылқанының түсі Қолданылуы Топтасып отырғызуларда,
массивтерде,саябақ отырғызуларында
Сурет 4. Шренк шыршасы-Ель Шренка, тянь-шанская – Picea Schrenkiana Fisch. Et Mey.
Сурет 5. Тікенекті шырша Ель колючая (ф. голубая) – Picea pungens Engelm.
Тіршілік пішіні
|
Қылқанды ағаш
|
Көлемі
|
Биіктігі 40-45
диаметрі 2 м
|
м
|
и
|
оданда
|
жоғары, дің
|
Желегі
|
Тығыз, конус тәрізді, тар конусты немесе
цилиндр тәрізді
|
Қылқаны
|
Тікенекті, ұшы үшкір, ашық-жасыл немесе
көгілдір жасыл,ұзындығы 2-3 см
|
Гүлдеуі
|
Мамырда
|
Бүрі
|
Ұзын цилиндрлі, ұзындығы 10-12 см в ені 3
см қоңыр
|
Өсу ерекшелігі
|
Баяу өседі. Жылдық өскіні биіктігіне 20-25см,
еніне 15 см
|
Өмір сүру ұзақтығы
|
400 жыл
|
қатыстылығы
|
– жарыққа
|
Көлеңкеге төзімді. Жас кезінде күнге күйіп
кету қаупі бар
|
– топыраққа
|
аса қажет етпейді
|
– ылғалға
|
Орташа
|
– желге
|
отраша төзімді
|
– температураға
|
Аязға төзімді
|
|
Басқа қасиеттері
|
Қылқанының фитонцидтері ауру тарататын микробтарды және бактерияларды жоятын
қабілеті бар
|
Декоративтілігі
|
Әдемі желегімен қылқанының түсі
|
қолданылуы
|
Жеке отырғызулар,декоративті топтар,
аллеялар
|
Тіршілік пішіні
|
Қылқанды ағаш
|
Көлемі
|
Биіктігі 40-45
диаметрі 2 м
|
м
|
и
|
оданда
|
жоғары, дің
|
Желегі
|
Тығыз, конус тәрізді, тар конусты немесе
цилиндр тәрізді
|
Қылқаны
|
Тікенекті, ұшы үшкір, ашық-жасыл немесе
көгілдір жасыл,ұзындығы 2-3 см
|
Гүлдеуі
|
мамырда
|
Бүрі
|
Ұзын цилиндрлі, ұзындығы 10-12 см в ені 3
см қоңыр
|
Өсу ерекшелігі
|
Баяу өседі. Жылдық өскіні биіктігіне 20-25см,
|
|
еніне 15 см
|
Өмір сүру ұзақтығы
|
400 жыл
|
қатыстылығы
|
– жарыққа
|
Көлеңкеге төзімді. Жас кезінде күнге күйіп
кету қаупі бар
|
– топыраққа
|
аса қажет етпейді
|
– ылғалға
|
орташа
|
– желге
|
отраша төзімді
|
– температураға
|
Аязға төзімді
|
Басқа қасиеттері
|
Қылқанының фитонцидтері ауру тарататын микробтарды және бактерияларды жоятын
қабілеті бар
|
Декоративтілігі
|
Әдемі желегімен қылқанының түсі
|
қолданылуы
|
Жеке отырғызулар, декоративті топтар, аллеялар
|
Сурет 5. Picea pungens
Виргиндік арша-Можжевельник Виргинский– Juniperus virginiana L.
Сурет 6. Juniperus virginiana
Тіршілік пішіні
|
қылқанды ағаш
|
көлемі
|
Биіктігі 20 м, дің диаметрі 1,5 м
|
желегі
|
Жіңішке жас уағында колонналы, кейінірек жкең колонналы, салбыраған бұтақтарымен
|
қылқаны
|
Қылқаны ұсақ ұзындығы 0,1-0,2 см, қабыршақ тәрізді немесе ине тәрізді, қою жасыл
|
Гүлдеуі
|
мамыр
|
Бүрі
|
бүржемісті көлемі 5-8 мм, алдымен ашық- жасыл,піскеніне қарай қою жасыл тозаң қабатты.
|
Өсу ерекшелігі
|
баяу өседі. Жылдық өскіні биіктігіне 20 см жанына қарай 10 см
|
Өмір сүру ұзақтығы
|
Екпе түрінде–350-400, өз отанында 1000ж
|
Қатыстылығы:
|
|
– жарыққа
|
Күн және жартылай көлеңке
|
– топыраққа
|
Талғамайды
|
– ылғалға
|
құрғақшылыққа төзімді
|
– желге
|
Желгетөзімді
|
– температураға
|
Аязға төзімді
|
Басқа қасиеттері
|
кесуді-шырпуды жақсы көтереді. Фитонцидті белсенділігі жоғары
|
Декоративтілігі
|
Жыл бойы декоративті, қылқанының ерекше түсімен круглый год формой кроны и
|
|
необычной окраской хвои
|
қолданылуы
|
газондарда жеке отырғызулар,тірі
|
Батыс туясы-Туя западная – Thuja occidentalis L.
Тіршілік пішіні
|
ағаш немесе бұта
|
Сурет 7. Thuja occidentalis
көлемі
|
Биіктігі 12-30 м, дің диаметрі 0,5-1 (1,8) м
|
желегі
|
тарконусты, пирамидальді немесе кең конусты
|
қылқаны
|
қою-жасыл, ұсақ, ұзындығы 4 мм, қабыршақ тәрізді, ромб тектес
|
Гүлдеуі
|
сәуірдің басында
|
Бүрі
|
Сопақша- жұмыртқа тәрізді, ұзындығы 10-15 мм
|
Өсу ерекшелігі
|
өте баяу өседі.Жылдық өскіні биітігіне 25-30 см, жанына 10 см
|
Өмір сүру ұзақтығы
|
ұзақ жасайды, 1000 жылға дейінде оданда көп
|
Қатыстылығы:
|
|
– жарыққа
|
Көлеңкесүйгіш
|
– топыраққа
|
талғампаз емес
|
– ылғалға
|
талғампаз емес
|
– желге
|
Желден қорғауды қажет етеді
|
– температураға
|
Суыққа төзімді
|
Басқа қасиеттері
|
ауаны иондайды және тазалайды.Сүрегі шірімейді с
|
Декоративтілігі
|
Жыл бойы декоративті қылқанымен желегі түсі ерекшеленеді
|
қолданылуы
|
жеке отырғызулар, декоративті топтар, тірі
қоршаулар, алле
|
Қотыр қайың-Береза повислая – Betula pendula Roth.
Сурет 8. Betula pendula
Тіршілік пішіні
|
Жапырақты ағаш
|
көлемі
|
Биіктігі 25-35 м, дің диаметрі 06-0,9 м
|
желегі
|
Кең, жұмыртқа-конусты, салбыраңқы
|
жапырағы
|
Ромб-жұмыртқа пішнді, шеттері аратісті, ащық-жасыл, күзде ашық-сары,ұзындығы 4-7 см
|
Гүлдеуі
|
Сәуір-мамыр,жапырақтары бірмезгілде ашылады,сырғасы 5 см
|
Бүрі
|
Сопақ –эллипс,қанатты жаңғақты,сырғасына жинақталған
|
Өсу ерекшелігі
|
Жылдам өседі.Жылдық өскіні биіктігіне 50 см, жанына 30-40 см
|
Өмір сүру ұзақтығы
|
120-150 жыл
|
Қатыстылығы:
|
|
– жарыққа
|
Жарық сүйгіш
|
– топыраққа
|
Талғампаз емес
|
– ылғалға
|
Құрғақшылыққа төзімді
|
– желге
|
желге төзімді
|
– температураға
|
Аязға төзімді
|
Басқа қасиеттері
|
Қайың 20-25 жасында жапырағынан 70 шелекке дейін суды буландыра алады
|
Декоративтілігі
|
діңімен әдемілігімен иілген желегімен декоративті
|
қолданылуы
|
Жалғыз ағаш ретінде, топтасып
|
отырғызуларда, аллеяларда, куртинада, тоғай ретінде
Достарыңызбен бөлісу: |
