Қ. Т. Абаева, А. Ж. ҚОжабекова
Көгал түзу учаскесіне топырақ дайындау
жүктеу/скачать 5.76 Mb.
|
Көгал түзу учаскесіне топырақ дайындау.Кілт сөздер: топырақ, бір қалыпты шарттар, қажетті еңіс, аралас шөптер, суоты, бидайық, топырақ құрамы, тыңайтқыштар, топырақты жоспарлау,тығыздығы. Көгалды құру жұмыстары алдында маңызды: бірыңғайтелімніңнобайларын(жеке көгалдар немесе оның бөлімдері) аса немесе кем бірдей өсімдікпен және оныңөсіп- жетілуініңшарттарымен (жиісоқпақтармен, қалыптасқан жолақшалармен, коммуникацияларменнемесежер бедердіңэлементтерімен) бөліп алу. -телімдергегеоботаниялықзерттеу жүргізу, яғни аралас шөптердің геоботаникалыққұрамын,оныңқоюлығын, аудан бойынша бөлінуін анықтайды. Жердің (ащылығын, гумустың мазмұнын, нәрлі заттарды және басқа да агрохимиялық көрсеткіштеріанықтайды) сараптамасын (анализ) жүзеге асырады, топырақтың және өсімдік жамылғысының ауыр металдармен және мұнай өнімдерімен ластану дәрежесінбәр мезгілде анықтаған жөн. Содан басқа гидрологиялық режимді сараптайды (топырақ судың деңгейі, жауын-шашындар, шатыр және асфальттың жабындыларынан кейінгі ағын). Жер бетінің және релефтің бағасын береді. аумақтың мәдени-техникалық жағдайына бағалау жүргізу: тастың, шұқанақтардың, томарлардың, тал-шыбықтардың, бұталардың, техногенді қосулардың, құрылымдардың, ғимараттардың болуы. Сонымен қатар бұл ретте аумақтан алынып тасталатындарды сілтеп кетукерек. жерүсті және жерасты коммуникациялар, жұмыс үшін қауіпті жерлерді мінездеп және белгілеп кету керек. суғару үшін ықтимал су көздерін нұсқау. Жұмыс басында томарларды қопсыту қажет (оларды пайдалану жоспарланбаса оны декоративтік мақсаттарда пайдалану). Бұдан әрі келтірілген тәсілдердің бірімен арам шөп-шалаң өсімдіктерді жою керек: механикалық тәсіл – біржылдық және көпжылдық арамшөптің кесегімен немесе өскелең өркендерінен суырып алу. Сосын барлық қалған өсімдіктерді қиып тастау немесе арам шөптерді шөптеу керек. химиялық тәсіл (ең тиімді) –өскен шөп-шалаң өсімдіктерді тұтас әрекеттің гербицидімен өңдеу: раундап – 0,4 – 0,8 мл/м.кв. Осы препарат бірденшірімейді және өзінің әрекеті барысында бірнеше күн сақталады, сол себептен егісті әрбір препараттың ұсынылған уақытында жүргізу керек. Орташа есеппен бүркеуден кейінгі 3-4 аптадан кейін жүргізіледі. Гербицидтің ашпасын биіктігі 10-15 см артықөскен өсімдіктерге енгізеді. Гербицидті енгізу алдында өсіп кеткен шабындық шөптерді қопсытып жояды. Бұл ретте тұтас жүйелі гербицидтер тал-шыбықтар мен бұталарды, соның ішінде жеміс өсімдіктерін де жоятынын естен шығармау керек. Гербицидпен өңдеу жаңа көгал отырғызуға 3-4 күн қалғанда жүзеге асады. Жерді қазу барысында тастарды, сүректі өсімдіктің және көпжылдық арамшөптің түптерін, жердің кесектерін ұқыпты бөлу қажет. Соған қарамастан құрылыстық жұмыстарда кейде құрылыстық телімдерде қоқыстар үймектерімен бітеді және көбіне ол жердің жіңішке қабатымен себелей түсуге тырысады. Сондықтан газонды дайындауды осы қоқысты тазалаудан бастау қажет. Содан тазаланған жерді қайта қазып және көпжылдық арам шөптердің тамырларын алып тастау қажет. Қоқысты жерге көмуге болмайды. Себебі шөптің өсуіне жағымсыз жағдай жасалады. Мынадай жерлерде өскен өсімдіктер қыстан әрен шығуы, ауру бөлып өспей қалуы мүмкін. Жердің гранулометриялық құрамы. Ұзақ жылға төзімді көгалды алу үшін топырақ қабатын ұқыпты әзірлеу керек, оған үйлесімді ауаның ылғал өткізгіштігін, сонымен қатар су ұстағыш қабілетін, қолайлы шарттарды үшін топырақ микро ағзасының тіршілік әрекеті үшін және нәрлі заттың жетерлік сан мазмұнын калыптастыру керек. Көпжылдық газон шөптің көпшілігі тәуір өседі және механикалық құрамға орта жақсы жерлерде дамиды. Газон қоспаларда көгалдар үшін пайдалану және балшықты, немесе шалғынды торфты жерлерде өсімдіктер белсенді өседі. Топырақтың гранулометриялық құрамынан су өткізгіштік, өзектестік, жылуөткізгіштік және басқада физикалық қасиеттері, сонымен қатар жерде болып жатқан биологиялық және химиялық қасиеттері тәуелді болады. Гранулометриялық құрамнан топырақтағы жоғары қол жетімді құнарлы заттар да тәуелді болады. Тығыз топырақтың биологиялық және химиялық үдерістің бағытына қарай тығыз, құрылымсыз жерлер кері әсерін тигізеді. Сонымен қатар жоғары сапалы көгал құру үшін топырақты ауаныңүйлесімдіболуы, су өткізгіштігімен, су ұстағыш қасиеттерімен, микроағзаның тіршілік әрекетінің қолайлы шарттарымен, нәрлі заттың меңгеру пішінінің зарарлы химиялық зат және құралымы болмағандығын сипаттайды. Жақсы көгалдар 0,8-1,2 г/см.куб салмақ көлемінде топырақта қалыптасады. Өте жұқа жиілікте ылғал тігінен және бүйірінен түзілуіне ұшырайды (топырақ қатты құрғап кетеді), ал тығыздығы 1,2 см.кубтан асып кетсе шамадан тыс ылғалданып кету қаупі бар, мұндай топырақтарда төменгі сапалы көгал шөп қалыптасады. Көгал шөпті құруда орташа балшықты борпылдақ топырақ, сонымен бірге шымтезек қордалар қолайлы болады. Үйілген жердегі жеңіл топыраққа балшықты араластырады. Топырақтың құралымын жақсарту. Сазды және жабысқақ топырақты ірі түйіршіктелген құм (100 м.кв.ге 2 м.куб) және қарашірік (100 м.кв.ге 0,7-1 м.куб) енгізу арқылы сапасын жоғарлатуға болады. Құмайт және құмды топырақты жақсарту үшін қоспа жасайды: ауыр балшық (аумақта 1 бөлігі) және 3 бөлікте қарашірік. Бұл қоспаның 5м. текшесіне 3-5 кг фосфорлы ұн қосады. Бұндай қоспаны 5 см қалыңдықта топырақпен араластырмай жер бетіне жаяды, себебі сусіңгіш жүйенің қызметін ең соңында өзі орындайды. Сазды топырақты қопсыту үшін көлемді құрылыстық құмды пайдалану керек. 100-250 гр/м.кв мөлшерде қолданылатын ұнтақталған гипсті (кальций суперфосфаты) сазды топырақтың құрылымын жақсартуда пайдалануға болады. Құмдақ топырақ пен сазды топыраққа да органикалық тыңайқышты қосу керек, себебі құмдақ топырақты кеуекті, ал сазды топырақты борпылдақ етеді. Ауыр сазды топырақтарда топырақ құрамын жақсарту үшін құм (10-15 кг/м.кв.) қосады. Құмайт топыраққа шымтезек (10-15 кг/м.кв.) қосады, ол оның ылғалдылығын жоғарлатады. Топырақтың ащылығы. Әкті енгізу. Көгал шөпті өсімдіктердің негізгі бөлігі топырақ ортасының азқышқылды реакциясында, ылғалмен жақсы қамтамассыз етуде және минералды заттардың элементтері арқылы өсе алады. Мұндай көгал шөп, шабындық қоңырбас, шабындық бозот, жайылымдық райграс, нейтралды, аз қышқылдық, сілтісі аз топырақтарда жақсы жетіледі. Негізгі шым түзуші шөптер топырақтың нейтралды әсерінен үйлесімді дамиды. Теріс нәтижеге тап болмас үшін, себу алдында топыраққа сараптама жасау керек, себебі шөптің жақсы өсуі үшін жоғарғы қышқылдық мағызды рөл атқарады. Қышқыл топыраққа әк төгу қажет. Тыңайтқышты енгізу жүйесі. Минералды тыңайтқышты енгізгенде құрамында азот жоқ тығайтқышты қолданбаған жөн (суперфосфат, калий тұзы т.б.). минералды тыңайтқышты бума сыртындағы көрсетілген мөлшерде жерді жыртуға 1-2 күн қалғанда енгізеді. Минералды тыңайтқышты енгізгенде көктемде кешендік - құрамында азот, фосфор, калий немесе үш компонентті қоспасы бар тыңайтқышты қолданған жөн. Кешендік тыңайтқышты қолданған жақсы, құрамында азот, фосфор және калий бар. Ол тыңайтқыштың 20-30 г/м.кв қажет. Балғын көң қолдануға болмайды, себебі онымен бірге арам шөптердің тұқымдарын енгізеді, содан көгал шөпті құруды бірнеше айға кейінге қалдыруы мүмкін. Топырақты өңдеу негізі. Көгал шөп орналастыратын аумақты күзден бастап дайындайды. Балшықты және басқа құнарлы топырақты қорда қоспамен ағаш күлі қоспасымен қоспасымен тыңайтады және топырақ ұшымен қазады, қоқыс қалдығы және көпжылдық арамшөптердің тамырынан тазартады. Терең сүдігер жырту немесе топырақты күздік өңдеу топырақтағы ұрықтарды және арам шөптердің өсуін сонымен қатар ылғалды сақтауға мүмкіндік береді. Алдын ала күздік жыртуда немесе егіс алдындағы аумақты қазуда тек оның тырмауышпен жұмсарту немесе терең емес қопсыту қажет. Осындай өңдеу тұқымның өнуіне ғана мүмкіндік беріп қана қоймай, топырақты көктемде дайындау уақытын қысқартады, ертерек шөпті себуге мүмкіндік береді. Жердің қазу топырақты борпылдатуға мүмкіндік береді, негізгі тыңайтқышты жердің сырттың қабатымен араластыра отырып, арам шөптермен және шыммен түкпірге қарай жылжыту, арам шөптің басуы, өсімдік ауруларының қоздырғышының дамуын алдын алады. Жерді қайта қазуда төменгі топырақ қабығы жер бетіне шығып кетпеуіне көңіл бөлу қажет. Жер қазуда жұмысты жеңілдету мақсатында қопсытқышты пайдалануға болады. Оның бірден-бір, бірақ байыпты кемшілігі – жұмысы төмен сапалы. Жердің жоғарғы қабатын 25 см терең қазбау керек. Шұрай қабат 10-15см кем болмау керек, спорт алаңшықтарда осы қабатты үлкейту керек. Қазғаннан кейін топырақ тұнып қалу керек. Тұқымды күз айында себетін болса, онда кесек кесек топырақты бөлу жерді қазғаннан кейін 3-4 күде орындалады. Егіс қарсаңында топырақ өңдеу. Себу алдында топырақты қопсыту қажет емес, әсіресе үлкен тереңдікте. Осындай өңдеуде топырақпен егісті аласаруға үлгермейді. Осындай жағдайда және ақырғы жоспарлау негізгі нәтижені бермейді, ал тез арада кейін көктеудің бітуі мынадай жердің теңесуі бұзылады, онда ретсіз жоғарлау және төмендеу пайда болады. Топырақты тігінен жоспарлау. Жоғары сапалы көгалды құру үлкен еңбекті қажет етеді. Жасылдандыратын аумақтың биік сәулетін қамсыздандыруы үшін, ең бастысы телімнің тік жоспарларын жасау қажет. Бұдыр-бұдыр телімдерде жерді қырқады, ал төмендеуін ұйықтайды. Айрықша түбегейлі телімнің бетінің көгал үшін түзеу маңызды. Жер бетіңің дайындығында жіберілетін қателерді кейін жөндеу қиын, себебі көгалдар он жылдан артық декоративтік қолданыстағы игерушілігінде болады. Топырақ бетін түзерту күн сәулесі астында жүргізеді. Арам шөп өсімдіктерді жою. Жаңа көгалды жаратқанда бірнеше аптаға созылатын топырақтың бу астында болғаны маңызды. Осы агротехникалық әдісті көктемде жүргізген жақсы. Осы кезге телімде ештеңе өсірілмейді, ал топырақ құрамында болатын шөп-шалаң өсімдіктің өсуін тұқымның қорынан азғыртады. Арамшөптің көктеуінің көбейіп кетпеуі үшін, телімді мол сумен суғарады. Арамшөптерден деген әдемі және еркін шымды жабынды асыралу болмайды, сыртқы топырақ қабатында шөп-шалаң өсімдіктің жасампаз тұқымдары өсіруге болмайды. Арам шөптерді жоюдың бірнеше тәсілдері бар. Біріншісі аса көп уақыт алады және ай сайынғы барлық жаздың телімнің суғарылуымен бекітіледі. Бұл ретте кетпенді пайдаланады, ал кейін арам шөптерді тырмалармен борпылдатады. Үшіншісі ең оңай тәсіл. Жердің үстіңгі қабаты нығыздалғаннан кейін барлық тұқымдарға өсу мүмкіндігін беру керек, сосын тұқымды себуге 2- 3 күн қалғанда топырақты жаппай пайдаланудағы гербицидтермен өңдеу керек. жүктеу/скачать 5.76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|