Алкандар мен алкендердің гомологтық қатарлары

С
5
Н
12
пентан 
С
5
Н
10
пентен (амилен) 
С
6
Н
14
гексан 
С
6
Н
12
гексен (гексилен) 
С
7
Н
16
гептан 
С
7
Н
14
гептан (гептилен) 
С
8
Н
18
октан 
С
8
Н
16
октен (октилен) 
С
9
Н
20
нонан 
С
9
Н
18
нонен (нонилен) 
С
10
Н
22
декан 
С
10
Н
20
децен (децилен) 
Қарапайым алкендерді атағанда, кейде тривиальді атаулар қолданып сәйкес алканның 
–ан жұрнағын –илен жұрнағына алмастырады: этанға сай алкен –этилен, пропанға сай 
– пропилен және т.б. 
Халықаралық номенклатура бойынша атағанда, сейкес алканның –ан жұрнағы –ен 
жұрнағына алмастырылады: алкан-алкен, этан-этен, пропан-пропен және т.с.с. 
Алкендерге изомерленудің бірнеше түрі тән: 
1.Алкендерде қаныққан көмірсутектердегі сияқты көміртек қаңқасының изомерлері 
болады. Мысалы, бутеннің (С
4
Н
8
) изомерлерін қарастырайық: 
СН
2
= CH- CH
2
– CH
3
СН
2
= C - CH
3
бутен-1 CH
3
2-метилпропен-1 
2.Еселі байланыстың орнына қарай изомерлену. Бутен молекуласындағы еселі 
байланыстың орнына сәйкес екі түрлі изомерлері болады. Қос байланыс шеткі 
көміртек атомында немесе ортаңғы көміртек атомында орналасуы мүмкін: 
СН
2
= CH- CH
2
– CH
3
СН
3
– CH = CH – CH
3
бутен-1 бутен-2 
3.Класаралық изомерлену.Алкендер мен циклоалкандардың жалпы формулалары 
бірдей 
С
n
Н
2n.
Бутеннің С
4
Н
8
класаралық изомерлері – циклобутан және метилциклопропан: 
Н
2
С – СН
2
СН
2
Н
2
С – СН
2 
Н
2
С – СН – СН
3 
4.
Кеңістіктік изомерлері (геометриялық немесе цис-, транс- изомер деп те аталады). 
Қаныққан көмірсутектердің молекулаларында көміртек атомдары σ-байланыстың 
айналасында еркін айнала алады. Ал алкендерде көміртек атомдары өзара қос (σ-және π-) 
байланыс арқылы жалғасқан жағдайда π-байланыс үзілмейінше еркін айналу мүмкін емес. 
Қос байланыспен жалғасқан көміртек атомдары осы байланыс осі арқылы еркін айнала 
алмайды. Сондықтан бутен-2-нің орынбасушылары –метил топтары кеңістікте екі түрлі 
жағдайда орналаса алады. Бірдей орынбасушы топтары қос байланыстың бір жағында 

орналасқан қосылыс цис-изомер деп, ал екі жағында орналасқаны транс- изомер деп 
аталады. 
Н Н Н СН
3
С = C C = C
CH
3
CH
3
CH
3
H 
цис-бутен-2 транс-бутен-2 

жүктеу/скачать 1.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: