1 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Өндіріс бөлімшелерін және шаруашылық орталықтарын
жүктеу/скачать 5.11 Mb. Pdf көрінісі
|
| 5.7.Өндіріс бөлімшелерін және шаруашылық орталықтарын
ұйымдастыру Көптеген ірі шаруашылықтарды ұйымдастыруда шаруашылық құрылысдарын келесі типтерге білуге болады: 1) территориялық 2) салалық 3) аралас Құрылым бөлімшелері ретінде реформаға дейінгі болған бөлімшелерді, өндіріс учаскелерін, бригадаларды, цехтарды және реформадан кейінгі: құрылған арендалық және командиттық басқару және аралас құрылымдарды алуға болады. Аралас құрылымдар дегеніміз бұрыңғы традициялық және жаңадан пайда болған құрылымдардың аралас қолданылуы Құрылымдар екі-үш сатылы болуы мүмкін: 1.ауылшаруашылық мекемесі - өндіріс учаскелері (бөлімшелер) – бригадалар; 2.ауылшаруашылық мекемесі - цехтар – бригадалар; 3.кооперативтер; 4.кіші өндірістер; 5.арендаторлар тобы. Бөлімшелерге тек қана осы бригадаларда жұмыс істейтін жұмысшылардың жері және мүлкі ғана кіріп қоймай, басқа да салаларда жұмыс істейтін адамдардың жер біліктері кіруі мүмкін (өндіріс және қоғамдық цифраструктураларды). Шаруашылықтағы өндіріс бөлімшелерінің саны, мөлшерлері, мына көрсеткіштерге әсерін тигізеді: -шаруашылық орталықтарын салуға, пайдалануға эксплуатация жұмсалатын қаржының мөлшеріне; -басқаруға ыңғайлылығына; -әкімшөліктік басқару аппаратына жұмсалатын қаржының мөлшеріне; -адамдарға дұрыс мәдени-тұрмыстық жағдай жасауға. Сондықтан бұл мәселені шешер алдында елді мекендердің санын, оларда қанша адамдар тұратындығын, су мен қамтамасыздығын, транспорт және байланыс жүйелерінің дамығандығын, транспорттың іту жағдайлары жақсылап зерттеуге тиіс. Өндіріс бөлімшелері тым үлкен, немесе тым кіші болмай, көптеген өндірістік факторларға байланысты ең үлкен экономикалық нәтиже беретін 150 мөлшерде жобаланулары тиісті. Өндіріс бөлімшелерінің мөлшеріне көп факторлар әсер етеді Кесте 1 - Өндіріс бөлімшелерінің жобамен тиімді мөлшерлері. № Бөлімшелердің өндірістік типтері (түрлері) Ауылшаруашылық алқаптардың мөлшері, мың га Жыртылған жер барлығы о.і. негізгі дақылд. (мал басы) 1. Дәнді-дақылдық: - Қазақстан далаларында 5-12 - басқа зоналарда 3-5 2. Кікініс 2.5-3 0.6-1 3. Қызылша 1.0-1.6 0.4-0.6 4. Мақта 1.4-2 0.9-1.3 5. Күріш 2-3 1.2-1.8 6. Темекі 1-1.5 0.2-0.3 7. Бау-бақша, жүзімдік 0.5-1 0.3-0.5 Мал шаруашылықтық бөлімшелер Қой шаруашылық 20-50 1.4 10-20 мың бас қой Ірі қара мал 16-18 2-5 Шошқа љсіру 1-5-7 1-4.5 ІҚМ (КРС) мал басы 20-400 Молодняк 400-800 Шошқа 80-100 свиноматки Откорм (шошқа) 1500-4000 бас Қой 3-5 мың бас Әртүрлі типті және зонада орналасқан шаруашылықтар үшін бөлімшелердің саны 3-5 болуы ұсынылады. Кестеде көрсетілген бөлімшелердің мөлшері тек қана мысал ретінде берілген. Әр нақтылы табиғи және экономикалық жағдайға байланысты өндіріс бөлімшелерінің мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Бөлімшелердің мөлшерін, санын анықтағанда онымен қатар бөлімшелердің айнала-сатып мамандығы да белгіленеді. Ол шаруашылықтың өндірісінің типтері байланысты болады. Егер шаруашылықта табиғи жайылым және жақсартылған мал азықтың алқаптар көп болса, мал қоралар, олардың баланстық құны жоғары, іздегі сиымды болса, квалификациялы кадрлар болса, су болса мал өсіруге болады. Мысалы қой, жас ірі қара мал, жылқы. Ал шошқаны өсіру үшін оған көп концентратты жем керек, сондықтан бұл жағдайда а/ш алқаптарының құрамында жыртылған жер көп болуы керек. Шөлді далада көбінесе қой өсіріледі. Қой шаруашылықтарының жерлерінде аз болады. Өйткені қой көбінесе жайылымда болады. Геоботаникалық зерттеу жүргізіле отырып, жайылымның өнімділігі анықталады, жаздың қыстық орындары белгіленеді. Әр бөлімшенің жерлерінің шегарасы, қойшылардың бригадаларының орталықтары анықталады. |