1 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Жерді бағалаудың экономикалық көрсеткіші
жүктеу/скачать 5.11 Mb. Pdf көрінісі
|
| 7.2.Жерді бағалаудың экономикалық көрсеткіші
Жерді пайдаланудың экономикалық тиімділігі жағдайында басқару деңгейі түсініледі. Ол аудан бірлігінен өнім шығарумен және оның өзіндік құнымен сипатталады. Жекелеген аймақтар, аудандар және басқа бірліктер үшін ауыл шаруашылығында жерді пайдаланудың экономикалық тиімділігін объективті бағалау үшін оның экономикалық бағалау деректерін ескеру қажет. Ауыл шаруашылығында жерді пайдаланудың экономикалық тиімділігі көрсеткіштер жүйесімен анықталады. Олардың ішінде негізгі дақылдардың өнімділігі мен өнімнің өзіндік құнын пайдалануға болады. Алайда, осы көрсеткіштерді қолдана отырып, жерді пайдаланудың экономикалық тиімділігіне жалпылама баға беру мүмкін емес. Ол үшін шығындар көрсеткіштері қолданылады: 1.егіншіліктің жалпы өнімі; 2. жалпы табыс; 3. таза табыс немесе 1 га ауыл шаруашылығы алқаптарына есептегенде; 4. өндіріс шығындарының бірлігіне жалпы өнімнің шығуы. Жерді пайдалану деңгейін объективті салыстырмалы бағалау үшін егіншіліктің нәтижелеріне - жердің сапасына әсер ететін жүздеген маңызды факторларды ескеру қажет. Сондықтан жерді пайдаланудың экономикалық тиімділігі туралы мәліметтер оның экономикалық бағасын ескере отырып түзетіледі. Жерді пайдалану деңгейін салыстыру кезінде қосымша көрсеткіштер ретінде: 1. жалпы жер алаңындағы ауыл шаруашылығы алқаптарының үлес салмағы; 2. ауыл шаруашылығы алқаптарының құрамындағы егістіктің үлес салмағы; 3. егістік алаңындағы егістіктердің үлес салмағы қолданылады. Ауыл шаруашылығы алқаптарының, егістік жерлердің, жалпы жер алаңындағы егістіктердің үлес салмағының өсуі жерді пайдалануда маңызды 107 мәнге ие, егіншіліктің ілгерілеуін көрсетеді. С. Н. Сушкова барлық көрсеткіштерді үш негізгі топқа бөлді: I. шаруашылық аумақты пайдалануды сипаттайтын көрсеткіштер: 1. Жер алқаптарының құрылымы-жекелеген жер түрлерінің алқаптардың жалпы ауданына пайыздық арақатынасы; 2. Ауыл шаруашылығы алқаптарының құрылымы-егістік үлесінің ауыл шаруашылығы алқаптарының жалпы алаңына пайыздық қатынасы; 3. Егіс алқаптарының құрылымы-дақылдардың жекелеген түрлерінің егіс алаңының жалпы егіс алаңына пайыздық қатынасы; II. Жерді пайдалану деңгейінің көрсеткіштері: 1. 100 га егістікке есептегенде астық өндіру-жалпы астық өндірісінің және егістік алаңының 100-ге көбейтілген қатынасы; 2. 100 га егістікке есептегенде картоп өндіру; 3. 100 га ауыл шаруашылығы алқаптарына есептегенде сүт өндіру- жалпы сүт өндірісінің және ауыл шаруашылығы алқаптарының 100-ге көбейтілген ауданының қатынасы; 4. Дәнді дақылдар егісінің 100 гектарына есептегенде жұмыртқа өндіру-жұмыртқаның жалпы өндірісінің және дәнді дақылдар егісінің 100 гектарға көбейтілген алаңының қатынасы; III. Жерді пайдаланудың экономикалық тиімділігінің көрсеткіштері: 1. Шығындарды өзін-өзі ақтауы : ВПтек - ағымдағы бағалардағы жалпы өнім; Пз - өндірістік шығындар. 2. Аудан бірлігіне шаққандағы жалпы өнімнің үлесі : Sс/х - ауыл шаруашылығы дақылдарының ауданы. 3. Аудан бірлігіне шаққандағы жалпы кірістің үлесі : Вд - жалпы табыс. 4. Аудан бірлігіне шаққандағы пайда үлесі : 108 Вр - өнімді, жұмыстарды, қызметтерді сатудан түскен түсім; Зп - затраты производства. жүктеу/скачать 5.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|