1-билет Гольджи аппаратының құрылысы жǝне қызметі, оның синтездегі, сеĸрет шығарудағы жǝне ĸлетĸаға басқа заттарды өтĸізудегі рөліне анықтама беріңіз
Рибосоманың құрылысы, түрлеріне анықтама беріңіз
жүктеу/скачать 161.36 Kb.
|
| 2. Рибосома. Электрондык микроскоптын кемегімен ашылган органоидтардын бірі рибосомалар - тыгыз белшектер, Паладтыц гранулалары дел аталады. Рибосомалар - прокариоттар мен эукариоттардын клеткаларында болатын диаметрі 15-25 нм оте усак жумыр болшектер. Эукариоттар клеткаларында рибосомалардын екі популяциясы байкалады: гранулалык эндоплазмалык тордын мембраналарынын бетіне бекінген жане цитоплазмада бос орналаскан. Гранулалык эндоплазмалык торы нашар жетілген клеткаларда (эпидермистін базальдык клеткаларында, кок бауыр мен лимфа бездерінін плазматоциттерінде кобінесе цитоплазмада бос орналаскан рибосомалар кездеседі. Гранулалык эндоплазмалык торы жаксы жетілген клеткаларда рибосомалар кобінесе мембраналармен байланысты болып келеді. Рибосомалар ядро кабыкшасынын сырткы бетіне бекіп туруы да мумкін. Ядролык рибосомалар оздерінін физика-химиялик жоне метаболизмік ерекшеліктері жагынан цитоплазмалык рибосомалардан озге. Рибосомалар митохондриялар мен хлоропластларда да болады. Аталан бул органоидтардагы рибосомалар усак болы келеді жане бактерилык клеткалардын рибосомаларына уксас болады. Осімдіктер мен жануарлардын жоне микроорганизмдердін турлі клеткаларынан белініп алынган рибосомалардын химиялык курамы, молекулалык массасы мен седиментация константлары уксас болатыны аныкталган. клетканын РНК-сыным 80-90% курмаца. ун елек ала ДНК баи ктрыы аныкаль. Рибосомалы реак болады. Рибосомаларда Mg*+, рибонуклеазамен бірге дезоксирибонуклеаза, лейцинаминопептидаза, В-галактозидаза, кышкыл жоне сілтілі фосфатазалардын болатыны жонінде маліметтер де бар. Рибосоманын курамына кіретін белоктар мен РНК магнийдін комегімен зара сутегі байланысымен байланысады. Рибосомалардын курылысы мен сырткы турі Mg.-дын болуы мен онын концентрациясына тауелді.Рибосомалар клетка белоктарын синтездейтін клетканын компоненті больш саналады. Белокты синтездеу процесінде рибосомалардын барі бірдей белсенділік корсете бермейді. Белокты синтезду процесіне «белсенді». рибосомалардын 10%-не жуты бір мезгілде гана катысады. Зерттеушілердін кепшілігінін маліметтері бойынша белоктын синтезі жеке рибосомалардан кері полирибосомалар, немесе полисомалар деп аталатын рибосомалар тобында кобірек журеді. Полисомалар озара мРНК-нын молекулаларынын жінішке жіптермен байланыскан 5-70 рибосомалардан турады. Рибосомалар белшектерінін улкендігін ультрацентрифугада болшектер шогуінін жылдамдырын сипаттайтын седиментация константасынын (S-Сведберг бірлігі) комегімен белгілейді. Болшектер негурлым салмакты болса, согурлым тез шегеді. Ультрацентрифуганы тунгыш рет ойлап шыгарган жане ультрацентрифугалаудын гылыми негізін калаган швед галымы Сведберг. Молекулалык массасы алты миллион «тутас» рибосомаларды 100 рибосомалар деп атайды (Сведбергтін 100 бірліктері). Прокариоттар рибосомаларынын седиментация коэффициенті 70S, зукариоттардікі 80S тен. Митохондриялар рибосомаларынын седиментация коэффициенті рибосомалардын 70S класына жатады. Хлоропластардікі 67-708 тен. Рибосомалар ядрошыкта тузіледі деп есептеледі. Рибосомалар улкендігі эр турлі екі курылымдык суббірліктен куралган улкеп жане кіші. Рибосомалардын суббірліктері РНКмен белоктан турады. Улкен суббірлігі эндоплазмалык тордын липопротеидтік мембранасына рибосомалардын бекуіне катысады. Улкен бірліктернпін курамында 30 жуык турлі белоктар, ал кіші бірліктерінде 20 жуык белоктар болады. Усак белшектері оздіктерінен белокты синтездей алмайды; белокты 70S жане 80S - беліктер гана синтездейді. Бактериялардан суткоректілерге дейінгі организмдердін бэрінін рибосомалары улкендігі, курылысы жане химиялык курамы жагынан уксас. Клеткадагы рибосомалардын саны мен концентрациясы ондагы РНК- нын мелшері мен цитоплазманын базофилисына байланысты. Эргастоплазмасы (базальдык заты) бар клеткалардын бэрінде, мысалы, без клеткаларынын базальдык белігінде, плазмалык клеткаларда, бауырдын клеткаларында, нерв клеткаларыны Нисель денешіктерінде, осімдіктер мен жануарлардын тез осуші клеткаларында жане бактерияларда, белоктарды жедел синтездейтін клеткаларда рибосомалар кеп болады. Ересек жане карі клеткаларда рибосомалар жокка жуык немесе болмайды. Рибосомалар унемі козгалыста болады. Рибосомалар митохондрилардын, Гольджи кешенінін мембраналарына, плазмалык мембранага бекімейді, лизосомалардын мембраналарына да жанаспайды. жүктеу/скачать 161.36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|