1-билет Гольджи аппаратының құрылысы жǝне қызметі, оның синтездегі, сеĸрет шығарудағы жǝне ĸлетĸаға басқа заттарды өтĸізудегі рөліне анықтама беріңіз
Гольджи аппаратының құрылысы мен қызметіне сипаттама беріңіз
жүктеу/скачать 161.36 Kb.
|
| 2 . Гольжи аппаратын (кешені) 1898 жылы италияндык галым Камила Гольджи нерв клеткасынан тапты. Кейін ол барлык клеткалардан табылды (эритроцит пен сперматозоидтарда ол жок). Осімдіктерде де электрондык микроскоппен зерттеу кезінде Голдьжи аппараты бар екені далелденді. Оны жарык микроскоппен анык коруге болады. Голдьи аппараты тор торізді турі ядро манында центриольдарды коршап орналасады. Диктиосомалык Гольджи аппараты цитоплазманын эр жерінде орналасады. Диктиосомалардын проксимальді жане дистальды белімдері болады. Диктиосомалар цистерна, жазык капшыктан, олардын шетінде орналаскан усак кепіршік (вакуольдерден) турады. Аткаратын манызды кызметтері: секрет болу, липидтер тузу, жинау, сініру, акуызды секрециялау. Сперматозоидтарда Гольджи аппаратынан акросома калыптасады. Эндоплазмалык тор мембранасымен байланыскан, лизосома Гольджи аппаратынын вакуольнен тузіледі. Гольджи апаратынын цистерналарындаты май копіршіктерінде алгашкы секрет жасалып, ірі вакуольга тусіп, сонда пісіп жетілген сон, вакуоль клетка шетіне рысып, секреті сыртка шыгарылады. Гольджи аппараты эндоплазмалық тор мен жасуша қабықшасының арасында орналасқан және жиі эндоплазмалық тордың жалғасы болып көрінеді, ол сәл кішірек және тегіс. Гольджи аппараты бүкіл жасушадағы әртүрлі органеллаларды әртүрлі жасуша өнімдерімен қамтамасыз етеді. Гольджи аппараты өнімдерді белгіленген жерге жеткізу үшін идентификатор ретінде қызмет ететін ақуыздар мен қант молекулаларымен таңбалауда да маңызды. Торлы және диктиосомалық Гольджи аппараты. Электрондық микроскоп Гольджи аппаратының мембраналар қосындыларының тұратын кішірек аймақ екенін анықтайды. Осы мембраналардың шоғырланған аймағын диктисома деп атайды. Бұл аймақ тегіс мембраналардың қапшықтарынан құралған үйінді немесе цистерна түрінде байқалады. Ал мембраналардың ара қашықтығы 20-25 НМ шамасындай. Қатар орналасқан құыстардың саны 5-10-нан аспайды, кейбір бір клеткалы организмді оның саны 20-ға жетеді. Мембраналармен шектесіп топтаса орналасқан құыстардың немесе жазық қапшықшалардың (цистерналардың) қалындығы өзгеріп отырады, егер олардың қалындығы орта шенінде 25 нм болса, шет жағында кеңейген жері немесе қампаймасы болады. Осы шет аймақтарында қампаймадан бөлінген вакуольдер орналасады. Диктиосомма аймағын екі бөлікке ажыратуға болады: біріншісі-ішкі (проксимальдо), екінші клеткадан алшақ орналасқан (дистальды) бөлік. Проксимальды бөлік ядро мен цитоплазмаға, дистальды бөлік клетканың үстіне қараған беті болып табылады. Неготивті контраст әдісі бойынша диктиосома аймағын зерттегенде проксимальды бөліміне тор тәрізді құыстаран туратын мембраналардан келіп түйісетіні айқындалды. Бұл эмдоплазмалық тормен Гольджи аппаратының қосылысқан аймағы дистальдо бөлікте ішіне секрет жинаған үлкен вакуольдер болады, олардың қалындығы 10 НМ-ға жетеді, ал просималь бөлікте вакуоль қалыңдығы 6-7 НМ-ғана. Гольджи аппараты эндоплазмалық тормен тығыз болғандықтан, эндоплазмалық торда цинтезделген заттар аппарат құыстары мен қапшықшаларына түсіп, одан тығыздалып, толық синтезделіп секрет түрінде клеткадан бөлініп шығады. Бұл аппаратта белоктар, майлар, көмірсулар синтезделеді және мезасома оргонойды осы Гольджи кешенінен бөлініп жеке шығады. Гольджи аппаратының атқаратын қызметі. Гольджи аппаратының секрет шығаруындағы қызметі қарын асты безінің эндокрин бөлігіндегі клеткаларында жан-жақты тексерілді. Бұл клеткалар көп мөлшерде зимоген секреттерінің түйіршіктері болады. Олардың негізінде қапшықтармен түтікшелерде жиналып, секретке толған вакуольдер түрінде бөлініп шығады. Зимог,ен секретінің химиялық құрамы әр түрлі ферменттерден тұрады: протеазалар, липазалар, нуклиазалар, карбоамуразалар сонымен Гольджи аппараты өзіне түскен заттарды тасмалдауда және клеткадан шығаруда үлкен роль атқарады. Гольджи аппаратының аймағында зат алмасу процесі де жүреді. Өсімдіктер клеткаларының Гольджи аппаратында клетка қабатының матриксы полисахариттер синтезделеді. (гемицелюлозалар, пептиттер). Мұнда сөлдер мен муциндерді синтездеуде оларды шығаруда диктисомалар үлкен қызмет атқарады. Плазматикалық мембрананың бетіне болатын целюлоза арнаулы ферменттер жүйесінің комплексі арқылы синтезделеді. Ал бұл ферменттер жүйесі осы Гольджи аппаратының вакуольдерімен келеді. Гольджи апаратының атқаратын қызметіне қарай ьоның мембраналарына да плазма лемамен тікелей байланыста болады. Клеткалардың бөліну барысында Гольджи аппараты диктисомаға дейін бөлшектеніп кетеді. Клеткалар өскенде диктисомалардың саны да өседі, бірақ бұлардың қалай өсетіне әлі толық анықталған жоқ. Ядро қабаты Гольджи аппаратын мембраналары арасындағы байланысын зерттей келе кейбір оқымыстылар оның ядро қабатынан бөлінген мембраналарынан пайда болады деп жорамалдайды… жүктеу/скачать 161.36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|