1. ДӘрістер: оқу сабағының формасы, оның мақсаты логикалық формадағы пәннің ториялық сұрақтарын қарастыру болып табылады

Дивидент түсінігі компания табысының бір бөлігін акция иеленушілерге төленуі ретінде қабылданады.

Қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәйкес, дивидент дегеніміз акционерлік қоғамның акционерлеріне олардың құзырындағы акция санына сәйкес төленетін таза табысының көлемі.

Дивидент ұлттық заңнамалармен реттелетін белгілі бір мерзімділікпен төленеді. Мысалы, Германияда дивидент жылына бір рет төленді. Көптеген елдерде дивидент төлеу стандартты түрде болады және бірнеше сатылардан өтеді.

Дивидентті хабарлау күні- бұл директорлар кеңесі дивидентті төлеу туралы шешімді қабылдаған күн,көптеген компаниялар оны қаржылық-ақпараттық мақалаларда жариялайды.

Санақ күні- хабарланған дивиденттерді алуға құқығы бар акционерлерді тізімін жазу күні. Мұндай тіркеудің қажеттілігінің басты себебі бағалы қағаздар нарығындағы акция айналысымен байланысты акционерлер құрамы үнемі өзгеріп отырады. Тіркеу күндері көбінесе дивидентті төлеу алдында 2-4 апта бұрын жүргізіледі.Кімнің дивидент алуға құқылы екенің анықтау үшін экс-дивиденттер мерзімі белгіленеді. Осы мерзімге дейін акцияны сатып алған тұлғалар мұндай құқыққа ие болмайды. Экс-дивиденттік күн дивидент төленгенге дейінгі 4 күн бұрын белгіленуі мүмкін. Төлеу мерзімі акционерлер дивиденттік төлемді алуға мүмкіндігі бар күн.

Ресей заңдарына сәйкес акционерлік қоғамдар дивидент төлеуді квартал бойынша, жарты жылда немесе бір жылда 1 рет төлеуіне болады. Аралық дивиденттерді төлеу туралы шешім акцияларды формасы мен көлеміне байланысты директорлар кеңесінің ( бақылау кеңесінің қабылдануы мүмкін). Осыған ұқсас шешімдер жылдық дивиденттер бойынша директорлар кеңесінің нұсқуымен акционерлердің жиналысында қабылдануы мүмкін.

Жылдық дивиденттердің көлемі директорлар кеңесі ұсынған көлемі мен аралық дивиденд көлемінен жоғары болмады және аралық дивиденд көлемінен төмен болмауы қажет. Осыдан, көріп отырғанымыздай, дивиденд төлеу фактін анықтағанда директорлар кеңесі маңызды ролі ойнайды.

Артықшылығы бар акция иелеріне төленбеген немесе толығымен төленбеген жағдайда, олар осы дивиденд толығымен төленгенге дейін акционерлер жиналысында дауыс беру құқығына беру ие болады.

Қоғам төлем туралы шешімдерді (дивидендтерді хабарлау) келесі жағдайларда қабылдай алмайды:

А) қоғамның жарғылық капиталы толығымен төленбегенде ;

Б) қоғам меншігін толық көлемінде сатып алмағанда;

В) дивиденд төлеу уақытында қоғам банкротқа ұшыраса немесе оны төлегеннен кейін

Г) қоғамның таза активтерінің құны оның жарғылық капиталы мен резервтерін қоры қосындысы сомасынан келе болмауы қажет.

Көптеген елдерде, сонымен қатар Ресейде де дивиденд көлемі салықтарды есептеусіз хабарланады. Дивиденд акцияның номиналдық құнына процент ретінде немесе бір акцияға ұлттық валюта түрінде белгіленеді. Дивидентер ақша түрінде немесе жарғыда белгіленуі бойынша басқа да мүлік (акция, облигация және тауар) түрінде төленуі мүмкін. Дивидендті акционерлік қоғам немесе агент – банк төлеуі мүмкін. Дивиденд чектермен, төлем тапсырысымен немесе пошталық аударымдармен төленеді. Төленбеген және алынбаған дивидендтер бойынша пайыз белгіленбейді.

Дивидендтік төлем түрлері және оладың көздері.

Дивидендтік төлем көзі - өткен жылдағы қоғамның таза пайдасы, ал артықшылығы бар акциялар бойынша дивидендтер төлеу үшін арнайы қорлар құрылуы мүмкін. Сондықтан теория жүзінде коммерциялық ұйым ағымдағы дивиденттер бойынша есеп беру периодындағы табыстан артық болатың соммадағы жалпы төлемді төлей алады. Бірақ базалық нұсқа болып ағымдағы уақыттың таза пайдасын бөлу табылады. Заң бойынша дивиденд төлеу үшін өткен жылдың бөлінбеген пайдасын пайдаланбау туралы айтылмағандықтан, директорлар кеңесінің жауапкершілігін артырады.

Акционерлерде есептік кезеңдегі таза пайданы белгілеу бағытында да тұрақты болуы керек, яғни 1 жыл өткеннен кейін өз ойын өзгертіп бұрын реинвестицияланған табыстың бір бөлігін дивиденд ретінде төлеуге болмайды. Бұл шектеу белгілі-бір денгейде меншік иелерінің құқықтарын бұзады, яғни меншік қаражаттарын бұзады қолдану мүмкіндігіне қатысты. Бухгалтерлік есепте және кейбір нормативтік құжаттарда анық немесе жанама түрде "резервтік капитал"және"резервтік қор" ұғымдарын атап өтеді. Резервтік капитал ашық акционерлік қоғамдарда міндетті түрде құрылады, сонымен қатар оны қолдану бағытты заңда белгіленген, әсіресе ол дивиденд төлеуге қолданылмайды. Дегенмен, қоғам артықшылығы бар акциялар бойынша дивидендтерді төлеуге қолдану үшін таза пайданың есебінен арнайы(резервтік)құруы мүмкін. Кез-келген компанияның таза табысының көлемі үнемі ауытқып тұрады және ол шығынмен де шығуы мүмкін. Кез-келген жағдайда, дивиденд мөлшерін белгілеу туралы шешім қабылдау оңай іс емес. Біріншіден, нарық жағдайында өндіріс қуаттылығын кеңейту мүмкіндігі бар немесе жаңа инвестициялық жобаларға қатысу мүмкіндігі бар. Екіншіден, дивидендті төлеу тұрақсыздығы немесе оның тез өзгеруі акция құнының курсының төменденуіне әкеледі.

Дивидендтік саясаттың қосымша аргументеріне "клиентура эффектісі" деп аталатын феноменді жатқызуға болады. "Клиентура" деген ұғым дәл осы компанияға қызығушылық тудырған жиынтық инвесторларды білдіреді.

Табысты бөлудің қалыптасқан алгоритіміне келетін болсақ, әлемдік тәжірибиеде дивиденд төлеудің көп түрі ойлап табылған.

Пайданы бөлудің тұрақты пайыздық методикасы.

Таза табыс артықшылығы бар акциялар (Дтм) бойынша дивиденд төлеуге жұмсалатыңдығы белгілі және табысқа жай акциялардың иелері де (Ксs) қол жеткізе алады. Соңғысы, өз кезегінде акционерлер жиналысында жай акциялар бойынша дивиденд төлеу және бөлінбеген пайда (RP) талқыланып, шешіледі.

Дивидендтік саясатты сипаттайтын негізгі аналитикалық көрсеткіш болып "дивидендтік шығыс" коэффициенті табылады.

Табысты бөлудің тұрақты пайызының дивиденттік саясатты дивидендті төлеу коэффициенті мәнінің өзгермеуін болжайды, басқа сөзбен айтқанда фирма оның мақсатты мәндерімен бағдарланады:

Дсs= K%=const.

Бұл жағдайда, егер коммерциялық ұйым жылды шығынмен аяқтаса онда дивиденд мүлдем төленбеуі мүмкін.

Бұл бағыттың негізгі артықшылығы болып жай акциялар бойынша дивиденд мөлшерінің айтылғандай мұндай ауытқушылықтар акцияның нарықтық құны төмендеуіне әкеледі. Әйтсе де мұндай дивидендтік саясатты кейбір фирмалар қолданғанымен, көпшілік теоретиктер мен практиктер бұл әдісті қаржылық менеджмент облысында қолдану ұсынбайды.

Тіркелген дивидендтік төлем методикасы. Бұл саясат акцияға дивиденті өзгермейтін мөлшерде ұзақ мерзімге созылатын уақыт аралығында тұрақты төлеп туруды ұсынады. Егер фирма сәттілікпен дамып келе жатса және кейбір жылдарда акция табыстылығы тұрақты және белгілі деңгейден өспесе, онда дивиденд мөлшері жоғары болуы мүмкін, яғни бұл екі көрсеткіштердің арасында белгілі бір байланыс бар. Берілген методика белгілі-бір деңгейде психиологиялық фактордың әсерін азайтып, акция бағасының курстық ауытқушылықтарын жаңартуға мүмкіндік береді.

Кепілдікпен минимумды және экстра – дивиденттерді төлеу методикасы. Бұл методика алдағы методиканың дамушысы болып табылады. Компания тұрақты тіркелген дивидендтерді төлейді, бірақ сәтті қызмет жағдайында, акционерлерге қосымша экстра-дивидендтер төленеді. Экстра ұғымы тұрақты дивидендтерге есептелген премияны білдіреді және ол 1 реттік қолдану сипатында болады, яғни оны келесі жылда беруге етпейді. Сонымен қатар, бұл жерде премияның психологиялық әсерін де ескеруді ұсынады – ол өте жиі төленбеуі керек, себебі бұл жағдайында ол күтілетін болады да экстра – дивиденд өз құндылығын, мазмұның жоғалтып алады.

Қалдықтық принцип бойынша дивиденд төлеу методикасы.

Бұл методика Батыс елдерде көп тараған болып саналады. Бұл методика бойынша дивиденттер компанияның барлық инвестициялық сұраныстары қанағаттандырылғаннан кейін ең соныңда төленеді. Осы бойынша іс-әрекеттің орындалу тәртібі белгілі.

А) капиталдың оптиталды бюджеттін құрайды.

Б) бюджетті орындау үщін қажетті қаржылық көздерінің оптималды құрылымын анықтау.

В) дивидендтер тек қана инвестицияны қаржыландырумен сұралмаған табыс қалған жағдайда ғана төленеді.

Дивидендті акциямен төлеу методикасы

Бұл формада есеп айырасу үшін акционерлер ақша акция пакетің алады.Оны қолдану себептері әртүрлі болуы мүмкін.Мысалы, компанияның белгілі-бір проблемалары бар және оның қаржылық жағдайы тұрақсыз болғанда,акционерлерді қанағаттандыру үшін компания деректоратты қосымша акция ұсынады.

Екінші нұсқасы :компанияның қаржылық жағдайы тұрақты, ол жылдам темппен өсіп келеді, сондықтан оның дамуына қосымша қаражат қажет олар компанияға бөлінбеген пайда ретінде түседі.

Сонымен қатар қаражат көздерінің құрылымын өзгертуді қалаумен, сәтті жұмыс атқаратың персоналды акциямен қуанту үшін де дивиденд акция түрінде төленуі мүмкін.

Дивидендті акция түрінде төлеу бір уақытта жарғылық капитал мен валюта балансын өсіруіне немесе валюталық балансын өсуруінсіз меншікті қаражаттардың көздерін жай қайта болумен қатар жүруі мүмкін.

Экономикасы дамыған елдерде, көбінесе 2-ші нұсқасы қолданылады.Бұл жағдайдай өткен жылдық бөлінбеген пайдасы және эмиссиондық табыстың азаюы есебінен жарғылық капиталдың өсуіне әкеліп соқтырады.

Акцияның курстық бағасы және дивиденттік саясат бір-бірімен тығыз байланысты, бірақ алдын-ала анықталған тәуелділік екеуінің арасында жоқ.. Тиімді дивидендтік саясаттың акцияның курстық бағасының ауытқуын төмендететілгендігі туралы жоғарыда көрсетілген. Курстық баға түрлі кездейсоқ факторлардың әсерінен қалыптасады. Қаржылық менеджментте төленетің дивидендтерге әсерін тигізетін курстық бағаны жасанды реттейтің кейбір әдістер жасалынған.

Оған бөлшектеу, консолидация және акцияны сатып алу жатады.

Акцияны бөлшектеу методикасы

Акцияны бөлшектеу операциясы, тарылту деп аталады, дивидендті төлеу формасына жатпайды, дегенмен ол дивиденд көлеміне де акцияның курстық құнына да әсер етеді. Әдебиетте көрсетілген жағдайда акцияны бөлшектеу акция өтімділігінің артуы ретіндегі компанияның капитализацияланған құнының өсуіне әкеледі, сәйкесінше, потенциялды акционерлер саны жоғарлады.

Акцияны бөлшектеуді, көбінесе гүлденген компаниялар жүргізеді. Көптеген компаниялар акцияларының бағасының кетуін болдырмауға тырысады, өйткені ол акция өтімділігіне әсер етуі мүмкін. Бөлшектеу техникасы келесідей осы операцияны жүргізуге акционерлерден рұқсат алғаннан кейін директорат акцияның нарықтық бағасына байланысты бөлшектеудің анағұрлым тиімді масштабын анықтайды: мысалы, ескі 1 акция орнына 2 жай акция шығару, 1 акциядан 3 жаңа акция шығару және т.б. Бұдан ары бағалы қағаздарды ауыстыру жүзеге асырылады. Бұл жағдайда валюта балансы, сонымен қатар меншікті капитал өзгермейді, тек қана жай акциялардың саны ғана артады.

Керісінше процедура да жүруі мүмкін, яғни бірнеше ескі акциялар 1 жаңа акцияға айырбасталады. Бұл процесс акция консалидациясы деп аталады.

Меншікті акцияны сатып алу барлық елдерде рұқсат етілмеген , мысалы, Германияда рұқсат етілмейді. Оның негізгі сбебі – компанияның жалпы активтерінің көлемін асыра сілтеп өсіруді болдырмау. Ол баланс активінде бейнеленуі есебінен жүргізілуі мүмкін.

Компанияның өз меншік акцияларын сатып алудың әртүрлі себептері болуы мүмкін. Әсіресе, портфельдегі акциялар өз компаниясының жұмысшыларының акционерлерге айналу мүмкіндігін береді, компания иелерінің санын азайту үшін т.б.. Белгіленген денгейде бұл операция акционерлердің жиынтық табысына әсер етуі мүмкін.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Дивиденттер немесе капиталдың өсiмiнен табыс- инвестордың артыкшылығы неде?
   
2. 
   Артыкшылықты дивидендтердiң үш теориясы айтып беріңіз. Дивидендтердiң тұрактылығы мен практикада дивидентiк саясатты калыптастыру жүзеге қалай асады?
   
3. 
   Дивиденттердi қайта инвестициялау жоспары, акцияларды сатып алу жайлы айтып беріңіз.
   

1. Практикум по финансовому менеджменту: учебно-деловые ситуации, задачи и решения./Под ред. Е.С. Стояновой.-3-е изд. доп. и. перераб.-М.: Перспектива, 2000.-139с.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.
9 тақырып. Капиталдың құны.

Практикалық сабақтар:

1. 
   Капиталдың құрамдас бөліктері және олардың құны.
   
2. 
   Капиталдың құрамдас бөліктері және олардың құны.
   
3. 
   «Қарыз капиталы» деректесінен құны деректемесі.
   
4. 
   «Артықшылықты акциялар» деректемесінің құны. Капитал безбенделген құны.
   
5. 
   Капиталдың шекті құны.
   

Кез-келген коммерциялық ұйым ағымдағы операцияларын жүргізу үшін де өзінің қызметтің қаржыландыру үшін ақша қаражаттарын қажет етеді. Белгілі бір тұрақты формасында болу ұзақтығына байланысты компания активтері, олардың пайда табу көздері сияқты ұзақ мерзімді немесе қысқа мерзімді болып бөлінеді.

Қаржыландыру көздерінің бірін немесе екіншісін тартуы компанияның белгілі бір шығындарымен байланысты: акционерлерге дивидент төлеу керек, банктерге несие белсені үшін пайызда, ал инвесторларға инвестиция салғаны үшін пайыз, т.б. Төленуге тиісті жалпы қаражаттар соммасын және процентпен көрсетілген белгілі бір қаржылық ресурстар көлемі капитал құны (cost of capital) деп аталады. Ережеге сәйкес ағымдағы активтер қысқа мерзімді қаражат көздерімен, ал ұзақ уақыт қолданылатын қаражаттар – ұзақ мерзімді көздер арқылы қаржыландырылады. Осыған сәйкес қаржы тарту бойынша шығындардың жалпы соммасы оптимизацияланды.

Жоғарыда көрсетілгендей, нарықтық экономиканың терминалогиясы көптеген бөлімдер бойынша тұрақталған жоқ. Әсіресе, отандық әдебиеттерде қарастырылып отырған түсініктің басқа да атауларын кездестіруге болады, дәлірек оны капитал "бағасы" немесе капитал "құндылығы" деп те атайды. Осы аталған атаулардың барлығы да шарты және кемшіліктері жоқ дейге болмайды, себебі бұл жағдайда капиталдың өзіндік құны туралы айтқан жөн.

Капитал құны деген терминді алған дұрыс деп біз келесі аргументерге байланысты шештік.

Ең алдымен берілген көрсеткіштің атауы оның шығындық табиғатын көрсету керек, себебі бұл мәжбүрлі шығындар (нақты немесе потенциялды).

Құндылық термині шығындық емес, табыстық сипатта болғандықтан, оны бұл жерде қолданған орынсыз. Ал енді "баға" және "құн" терминдерінің ішіндегі тандауға келетін болсақ, біз олардың арасындағы 8 бөлімде (қаржылық активтерді бағалау әдістерін қарастырған бөлімінде) көрсетілген қатынастар негізінде тоқталдық.

Шығынымен де кез-келген шығындардың көздері мен оларды сақтау қатынасы құбылмалы және стохастикалы: көп жағдайда олар шарты түрде ғана бағалануы мүмкін,әсіресе әңгіме барлық көздерге қатысты жиынтық баға туралы болса. Басқа жеке көздер туралы айтатын болсақ ,онда нарық конъюктурасына және қызметтің сәттілігіне тәуелді кейбір жай акциялар және бөлінбеген пайда сияқты көздерінің құны өзгеруі мүмкін, яғни шығындардың салыстырмалы бағалауы көпмәнді және басқа көздерге қатысты біршама шарты болады.

Осыған байланысты банктен несие алу кезінде оның ұсынатын пайыздық ставкасын дәл табу мүмкін емес , себебі ол банк саясаты немесе қарыз алушының несие қабілетіне байланысты біршама өзгеруі мүмкін . Осындай себептерге байланысты ұйымның шығынын болжау да, облигациялық заемды жақтау да стохастикалық.

Қаржылық менеджер үшін капитал құрылымы немесе белгілі бір көзді сақтап тұруға арналған шығындар көрсеткіші апорестиорлық бағалау позициясымен салыстырғанда априорлық бағалау позициясының мәні зор .

Пайда болған шығындар белгілі бір мән-мағынаға ие екені сөзсіз, бірақ осындай бағалаудың ең басты арнамы – компания даму перспективалары позициясы бойынша шекті (моржинальды) көлемін есептеуге негіз болу. Егер екі сарапшыға бір фирманың орташа есептік капитал құнын бағалап беруді ұсынсақ, онда олардың бағалары әр түрлі болады..Осы барлық оргументтер «капитал құны» терминін қолданған ең орынды екенін көрсетеді.

Жоғарыда көрсетілгенде «капитал» ұғымының да әр-түрлі интерпритациясы болады. Осы бөлімде біз капитал ұғымы ретінде ұзақ мерзімді қаражат көздерін аламыз,дәл осы көздер қатынасында есептеу алгоритмі көрсетіледі.

Капитал құны концепциясы капитал теорисының негізі болып табылады. Ол тек қана қаржы көздерін бергендерге ақша төлемдерін төлеумен ғана байланысты емес, сонымен қатар, өзінің нарықтық құнын жоғалтпау үшін ұйым ұстап тұратын инвестииялық капиталдық тұрақтылығын «табыстылығының» деңгейін сипаттады.

«Фирма капиталы құны», «капиталды бағалау», «фирма құны» сияқты т.б ұғымдарды бір-бірінен ажырата білу қажет. Бірінші жағдайда, credsme көздерінің спецификалық мінездемесі туралы айтылады. Мұндай мінездеме жеке көрсеткішке қатысты немесе олардың жиынтығына қатысты берілуі мүмкін. Мұндай жағдайда,капиталдың орташа құны ұғымы пайда болады. Екінші жағдайда сөз әр-түрлі абсолютті құнды көрсеткіштер жөнінде боады, мысалы, меншікті капиталдың баланстық немесе нарықтық бағалануы көлеміне, тартылған қаражат көлеміне, фирма бағалаудың жиынтық құнына және т.б. байланысты.

Толығырақ бұл ұғымдарға осы бөлімнің соңында тоқталып, қарастырылады, бірақ айта кететін бір жайт, олар сапалық жағынан ғана емес, сонымен қатар сандық жағынан да тығыз байланысты. Солай егер компания инвестициялық жобаға қатысса және оның табыстылығы капитал құнынан аз болса, онда компания капитализацияланған құны осы жоба соңында азаяды. Сонымен, капитал құны инвестициялық сипаттағы шешімдерді қабылдау теориясы мен тәжірибиесіндегі ең маңызды элемент болып табылады. Қаржы көздері және оларды өзгерту әдістері туралы 3,12 тарауларда неғұрлым тереңірек айтылып кеткен, ал осы тарауда біз оларды басқарудың бір түрін ғана- қаражат көзінің құнын қарастырамыз. Сонымен қатар бұл жерде әңгіме ең алдымен мобилизациямен ұстап түруы тұрақты шығындармен байланысты болатын қаражат көздері туралы болады. Капитал құнын анықтау өзіндік мақсат болып табылмайды. Біріншіден бұл көрсеткіш компания қызметін ұзақ мерзімді перспектива позициясынан сипаттайды. Солай меншікті капитал құнын комерциялық ұйымның бірлескен қатысушы болуға мүмкіндігі бар потенциялды инвесторларды тартудың көрсеткіші, кейбір қосымдық қаражаттар құны коммерциялық ұйымның ұзақ мерзімді капиталды тарту мүмкіндігін сипаттайды (мысалы,әр-түрлі компанияларда «облигациялық заем» көздерінің құны әр-түрлі болуы мүмкін және бұл,әрине табыс пен пайда табуға өз әсерін тигізеді). Екіншіден фирманың капиталының орташа өлшенген құны капитал құны-капитал құю бюджетін құрудағы ең маңызды көрсеткіштердің бірі.

Кез-келген компания бір уақытта әр-түрлі көздерден қаржыландырылуы мүмкін.

Берілген қаржы көздерінің әрбіреуінің құны әртүрлі болғандықтан, коммерциялық ұйымның капитал құнын орташа арифметикалық өлшеуіш формуласы бойынша есептеледі. Көрсеткіш процентпен көрсетіледі және ережеге сәйкес жылдық мәліметтер бойынша есептеледі. Есептеудегі негізгі қиыншылық ол белгілі қаражат көздерінен алынған капитал бірлігінің құның есептеумен байланысты. Кейбір көздермен үшін бұл көрсеткішті оңай табуға болады (мысалы банк несие құны), ал кейбір көздер үшін есептеу өте қиын болады және дәл есептеп шығару мүмкін емес. Сонда да салыстырмалы талдау дәл жүргізілуі үшін бұл шаманы жуықтап алуға да болады. Талдауды дәл жүргізу өз қызметіндегі қаражатта аванстау эффектілігімен қатар оның өзіндік инвестициялық саясатын жүргізуге маңызы зор.

Айта кететін бір жай, орташа арифметикалық өлшегіш формуласын қолдану, белгілі-бір қиыстыруларды қатар қойылғандығын жорамалдайды. Әсіресе есептеудің методолосиясы бойынша қатар қойылады. Осы жерде белгілі-бір қиыншылықтар туындайды: есептеуді қандай базада жүргізу керек- салыққа дейін немесе салықтан кейін. Бұл жағдайда барлық көздер бірдей болмайды. Солай, девиденттер түскен пайдадан төмендейді, яғни меншікті капитал көзінің құны салық төлегеннен кейінгі базамен есептелінеді. Керісінше, тартылған капиталдың кейбір түрлері бойынша пайыз төлеу өзіндік құннан алынады. Сондықтан тартылған қаражат мөлшеріне төленген қатысты пайыз сомасы бұл жерде салық төленгенге дейінгі база негізінде есептелген көрсеткішіне жатады. Сәйкесінше, осы екі көрсеткішті орташа арифметикалық өлшегіш фомуласына енгізген методикалық тұрғыдан дұрыс емес. Осы қайшылықты неғұрлым дұрыс түсіну үшін, мынадай жағдайды түсінуге болады, яғни компания қосымша жүз мың руб. көмегіндегі қаржыны тарту қажет. Компания мұны қосымша акция шығару арқылы немесе банктен ставка бойынша ұзақ мерзімде несие алуы арқылы жасай алады деп ұйғарайық. Бірнеше, жағдайды берілген қаржы көзін ұстап тұру үшін компания қатысты шығындалады, яғни оның құны Ке дивидент денгейіне тең болады сондықтан да олар салықтан кейінгі базамен есептелген. Екінші жағдайда қатысты шығындар денгеі бір-біріне тең болады. Неғұрлым тиімді нұсқасын тандап алу үшін, әр қаражат көзі бойынша қатысты шығындардың мәнәң салыстыру қажет. Бірақ 1 г және Ке қатар қойылмайды. Капитал құны теориясында негіз ретінде салық төленгеннен кейінгі құны алынады, ал көрсеткіштерді қатар қою түріндегі алгоритмге келтіру оңай және келесідей болады:

Пайыздық өзіндік құнға жазылатындықтан, салықтан кейінгі базаға келтіру осы көлемдегі салықтан есептелініп алынатың пайыз ды төлеу бойынша жылдық шығындардың азаюына алып келеді.Капиталдың негізгі суммасынан пайыз ретінде алынған көрсеткіш осы көздің капитал құны ретінде қарастырылады.

Қаржылық менеджер әртүрлі себептер бойынша өз компаниясының капитал білуі керек. Біріншіден, меншікті капитал құны инвесторлармен компания қызметіне салынған қаражаттардың салымының қайтарылымының болып табылады.

Меншікті капиталды нарықты бағалауын анықтау үшін қолдануы мүмкін (мысалы Гордон моделі көмегімен) күтілген табыспен дидентің мәнінің өзгеруіне тәуелді фирма акциясының бағасының мүмкін болатың өзгерістерін болжау.

Екіншіден, заемға алынған қаражаттардың құны төленген пайыздармен көрсетіледі, сондықтан капиталды таратудың бірнеше нұсқаларының ішінен ең тиімді мүмкіндікті таңдай алу қажет.

Үшіншіден, фирманың нарықтық құнын максимилизациялау , бұл басқару персоналдарының алдында тұрған ең негізгі мәселе және бірінші факторлардың әрекеті салдарынан іске асады,соның ішінде барлық қолданатың көздердің құның минимилизациялау арқылы да бұған жетуге болады.

Төртіншіден, капитал құны инвестициялық жобаларды талдаудағы ең маңызды факторлардың бірі болып табылады.

Капиталдың негізгі 5 көзін бөліп көрсетуге болады. Олардың құның фирмадағы капиталдың орташа есептік құнын есептеу есептеу үшін қажет: банктік ссудалар мен займдар, облигациялық займдар,арнтықшылы бар акциялар,жай акциялар, бөлінбеген пайыз. Бұл әр көздер әртүрлі құнға ие,бірақ олардың құрылуы бірдей және жалпы түрде бұл барлығына белгілі осы түптегі қаржылық ресурстағы сұраныс пен ұсынысқа байланысты өрмек тәріздес модельмен түсіндіруге болады.

Теңдестік жағдайындағы нарық капитал көзінің құны осы нарықтық қатысушыларының әсер етуінің салдарынан стихиялы түрде белгіленеді. АВ қисығы осы типтегі капиталға деген ұсыныс қисығын көрсетеді, ұсыныс неғұрлым көп болса, потенциялды қолданушы төлеуге келіскен баға соғұрлым төмен болады. СД – 1 қисығы ол сұраныс қисығы, оның қолдануы ұсыныс қисығының өзгеруіне қарама-қайшы болып келеді, яғни қаржы ресурстарына деген сұраныс неғұрлым жоғары болса, осы ресурстарды сату үшін иелерінің сұрап отырған бағасы соғұрлым төмен болады. Қисықтардың қиылысу нүктесіне сәйке с келетін капитал құнының денгейі, осы уақыт мерзіміндегі капитал нарығында белгіленген нарық позициясындағы ағымдағы және оптималды мәнін сипатайды.