Бұлшықеттердің қозғалыс жұмысы. Бұлшықеттің қажуы,бірлігі. Қаңқа

126ЖМ Назарқұл Еркебұлан 
қысқарған кезде Күш бұлшық ет көтере алатын (динамикалық күш) ең үлкен жүк 
массасымен, изометриялық - ең жоғары кернеумен анықталады, ол дами алады 
(статикалық күш).Бұлшық ет жұмысы. 
Бұлшықеттің изометриялық және изотониялық қысқаруы кезінде жұмыс жасайды. 
Бұлшықеттердің қызметін бағалай отырып, әдетте олар жасаған Сыртқы жұмысты 
ескереді. 
Буындарда жүкті және сүйектерді жылжыту болатын бұлшық жұмыс динамикалық деп 
аталады. 
Қажу-бұл бұлшық еттердің жұмыс істеуінің уақытша төмендеуі. Оқшауланған 
бұлшықеттің шаршауы оны ритмиялық тітіркендірумен тудыруы мүмкін. Нәтижесінде 
қысқартулар күші үдемелі азаяды. Жиілігі, тітіркену күші және жүктеме шамасы 
неғұрлым жоғары болса, қажу тез дамиды.Қажыған кезде бір қысқартудың қисығы 
айтарлықтай өзгереді. Латентті кезеңнің ұзақтығы, қысқару кезеңі және әсіресе босаңсу 
кезеңі артады, бірақ амплитуд төмендейді. Бұлшықеттің қажуы неғұрлым күшті болса, 
соғұрлым осы кезеңдердің ұзақтығы көп. Кейбір жағдайларда толық босаңсу болмайды. 
Контрактура дамиды-бұл бұлшық еттердің ұзақ, еріксіз қысқаруы. 
Бұлшықеттердің жұмысы мен қажуы эргография арқылы зерттеледі. Өткен ғасырда 
оқшауланған бұлшықеттердің тәжірибесі негізінде бұлшықет шаршауының 3 теориясы 
ұсынылды. 
1. Шифф теориясы: қажу бұлшықеттегі энергетикалық қорлардың сарқылу салдары болып 
табылады. 
2. Пфлюгер теориясы: қажу бұлшықеттерде алмасу өнімдерінің жиналуымен байланысты. 
3. Ферворд теориясы: қажу бұлшық еттегі оттегінің жетіспеушілігімен түсіндіріледі. 
Шынында да, бұл факторлар оқшауланған бұлшықеттерде эксперименттерде қажуға 
ықпал етеді. Оларда АТФ ресинтезі бұзылады, сүт және пирожүзім қышқылдары 
жинақталады, оттегі құрамы жеткіліксіз. Алайда ағзада қарқынды жұмыс істейтін бұлшық 
еттер қажетті оттегі, қоректік заттар алады, жалпы және өңірлік қан айналымын күшейту 
есебінен метаболиттерден босатылады. Сондықтан қажудың басқа теориялары ұсынылды. 
Атап айтқанда, шаршауда нерв-бұлшықет синапсы бар. Синапстағы қажу нейромидиатр 
қорының сарқылуына байланысты дамиды. Алайда, қозғалыс аппаратының қажуындағы 
басты рөл орталық жүйке жүйесінің мотор орталықтарына тиесілі. Өткен ғасырда И. М. 
Сеченов егер бір қолдың бұлшық еті қажыса, онда олардың жұмыс қабілеттілігі басқа 
қолмен немесе аяқпен жұмыс істегенде тезірек қалпына келгенін анықтады. Ол қозу 
процестерін бір қозғалыс орталықтарынан басқасына ауыстырумен байланысты деп 
санайды. Н басқа бұлшық топтары қосылған демалыс белсенді деп атады. Қазіргі уақытта 
қозғалыс қажуы нейрондардағы метаболикалық процестер нәтижесінде тиісті жүйке 
орталықтарының тежелуімен, нейромидиатр синтезінің нашарлауымен және 
синоптикалық берілістің тежелуімен байланысты екені анықталды. 
Бұлшық ет қызметінің нервтік реттелуі 

126ЖМ Назарқұл Еркебұлан 
Көптеген қозғалыстар көптеген бұлшықеттер қатысады, және де бұлшықеттердің түрлі 
топтарының қысқаруы мен босаңсуы белгілі бір тәртіпте және белгілі бір күшпен жүреді. 
Қозғалыстың мұндай келісімділігі қозғалыс координациясы деп аталады. Ол жүйке 
жүйесімен жүзеге асырылады. Скелетті бұлшықеттер жүйке жүйесінің соматикалық 
бөлімімен иннерленеді. Әрбір бұлшық етке оның қалыңдығына кіретін және бұлшық ет 
талшықтарына жететін көптеген ұсақ өсінділерге тарайтын бір немесе бірнеше жүйке 
келеді. Нервтер арқылы бұлшықеттердің ОЖЖ — мен байланысы жүзеге асырылады, ол 
кез келген қозғалыс актілерін (жүру, жүгіру, тағам қозғалысы және т.б.) және 
бұлшықеттердің ұзақ уақыт кернеуі-кеңістіктегі дененің белгілі бір жағдайын қолдайтын 
тонус. Бұлшықет қызметі рефлекторлы сипатта. Бұлшықет рефлексі бұлшықет немесе 
сіңірінде орналасқан рецепторлардың тітіркенуінен, немесе көру, есту, иіс сезетін, ОС 
міндетті рецепторлардың тітіркенуінен іске қосылуы мүмкін. 
Сөзсіз рефлекторлық қозғалыстарды реттеуге мишық қатысады. Ол қозғалысты 
үйлестіруді, бұлшық ет тонусын реттеуді жүзеге асырады, тепе-теңдік пен дене қалпын 
ұстап тұруға ықпал етеді. Мидың зақымдануы кезінде оның реттегіш қозғалтқыш 
функциялары бұзылады. 
Қысқара отырып, бұлшық ет иінтірекке әсер етеді және механикалық жұмыс жасайды. 
Бұлшықет жұмысын жүзеге асыруға бұлшық ет жасушасына келіп түскен Органикалық 
заттардың ыдырауы мен тотығуы нәтижесінде пайда болатын энергия жұмсалады. Негізгі 
энергия көзі АТФ болып табылады. Қан бұлшық етке қоректік заттар мен оттегі жеткізеді 
және пайда болатын диссимиляция өнімдерін жояды (көмірқышқыл газы және т.б.). Ұзақ 
уақыт жұмыс істегенде қанмен жабдықтау мен қоректік заттар мен оттегідегі сұраныстың 
артуы арасындағы сәйкессіздіктен туындайтын бұлшықеттің шаршауы мен жұмысқа 
қабілеттілігінің төмендеуі туындайды. Жүйелі бұлшық ет жұмысы тінтуір мен 
сүйектердің қан айналымын күшейтеді. Бұл бұлшық ет массасының ұлғаюына және 
сүйектердің күшеюіне әкеледі. Күшті бұлшықеттер денені дұрыс қалыпта ұстап, омыртқа 
қисаюының дамуына қарсы тұрады. 

жүктеу/скачать 1.43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: