1. Физиологияның ғылым ретінде жалпы сипаттамасы
Бұлшықет жиырылуының режимдері
жүктеу/скачать 1.43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 30. Жеке жиырылу. Тетанустық жиырылу, оның түрлері.
| 29. Бұлшықет жиырылуының режимдері.
Изотониялық режим - бұл бұлшықет кернеу пайда болмай қысқаратын шарт. Мұндай азайту сіңірдің қиылысуында немесе сынған кезде немесе оқшауланған (денеден шығарылған) бұлшықетке эксперимент жасау кезінде мүмкін. Изометриялық режим - бұл бұлшықеттің кернеуі артып, ұзындығы іс жүзінде қысқармайтын жиырылу. Мұндай азайту шамадан тыс жүкті көтеру кезінде байқалады. Тaбиғи жaғдaйдa тaзa изoтoниялық, нeмeсe тaзa изoмeтриялық, жиырылулaр кeздeспeйдi. Дeнeдe бұлшық eттiң eкi ұшы сүйeк рычaгынa бeкiгeн, сoндықтaн oл жиырылғaн кeздe өзi әсeр eтeтiн мүшeнiң сaлмaғынa тeң кeдeргiнi, нeмeсe aнтaгoнист eттeрдiң қaрсылығын жeңу кeрeк. Дeмeк, әрeкeт үстiндe eт тaлшығы әрi ширығaды, әрi қысқaрaды. Ауксотоникалық режим - бұлшықет кернеуі жоғарылаған сайын оның ұзындығы өзгеретін шарт. Жиырылудын бұл режимі адам еңбегін жүзеге асыру кезінде байқалады. Егер қысқарған кезде бұлшықет кернеуі жоғарыласа, онда бұл жиырылу концентрлік деп аталады, ал созылған кезде бұлшықет кернеуі жоғарылаған жағдайда (мысалы, жүктемені баяу төмендету арқылы), оны эксцентрік жиырылу деп атайды. 30. Жеке жиырылу. Тетанустық жиырылу, оның түрлері. Жеке жиырылу. Бұлшықетке моторлы нейрондардың жүйке импульстарының қысқа сериясы алынған кезде бір бұлшықеттің жиырылуы байқалады. Бұл бұлшықеттің электр 126ЖМ Назарқұл Еркебұлан қозғалысына өте қысқа (шамамен 1 мс) әсер етуінен туындауы мүмкін. Бұлшықеттің жиырылуы жасушалық кезең деп аталатын қозу басталғаннан бастап 10 мс дейінгі уақыт кезеңінен кейін басталады . Содан кейін қысқару (шамамен 30-50 мс) және босаңсу (50-60 мс) дамиды. Бұлшықет жиырылуының бүкіл цикліне орташа есеппен 0,1 сек уақыт жұмсалады. Бұлшықет талшығының мембранасындағы әсер ету потенциалы мен оның жеке жиырылуының динамикасын салыстыру кезінде әсер ету потенциалы әрдайым ертерек пайда болатындығы, содан кейін ғана мембраналық реполяризация аяқталғаннан кейін де қысқаратыны айқын көрінеді. Бұлшықет талшығының әсер ету потенциалының деполяризация фазасының ұзақтығы 3-5 мс құрайды. Осы уақыт аралығында талшықты мембрана абсолютті реакторлық күйде болады, содан кейін оның қозғыштығы қалпына келеді. Қысқарту ұзақтығы шамамен 50 мс болғандықтан, бұлшықет талшығының мембранасы қозғыштығын қалпына келтіруі керек және аяқталмаған фонда азайту арқылы жаңа әсерге жауап бере алатыны анық. Демек, бұлшықет талшықтарының мембранасындағы дамып келе жатқан жиырылу аясында жаңа қозу циклдері және одан кейінгі жиынтық жиырылуы мүмкін. Бұл тетанустық жиырылу (тетанус) деп аталды. Мұны бір талшықта және бүкіл бұлшықетте байқауға болады. Алайда, бүкіл бұлшық етке және жеке талшыққта-да тетаникалық жиырылу механизмінің ерекшеліктері бар. Тетанус - бұл бұлшықетке қызмет ететін моторлы нейрондардан оларға көптеген жүйке импульстарының келуінен туындаған оның қозғалтқыш бөліктерінің жиырылуының нәтижесінде пайда болатын бұлшықеттің жиырылуы. Көптеген қозғалтқыштардың талшықтарының жиырылуы кезінде жасалынған күштердің жиынтығы бұлшықеттің тетаникалық жиырылу күшін арттыруға көмектеседі және жиырылу ұзақтығына әсер етеді. Тісті және жазық тетанус бар. Экспериментте тісті тетанусты байқау үшін бұлшықеттер жиіліктегі электр тогының импульстарымен қозғалады, әрбір кейінгі ынталандыру қысқару фазасынан кейін қолданылады, бірақ релаксация аяқталғанға дейін. Тетаникалық жазық жиырылу жиірек тітіркендірумен дамиды, бұлшық ет қысқаруының даму кезеңінде келесі әсерлер қолданылатын кезде. Мысалы, егер бұлшықеттің қысқару фазасы 50 мс, релаксация фазасы 60 мс болса, онда тісті тетанус алу үшін бұлшықетті 9-19 Гц жиілікпен тітіркендіру керек, жиілігі кемінде 20 Гц болатын бұлшықетті алу керек. Егер бұлшықеттің жиырылуының әртүрлі режимдерінде дамыған амплитудалар мен күштерді салыстыратын болсақ, онда олар біртіндеп жиырылып, жеке жиырылуда минимальды, тісті тетануста ұлғаяды және жазық тетаникалық жиырылу кезінде максимум болады. Жиырылу амплитудасы мен күшінің өсуінің себептерінің бірі бұлшықет талшықтарының мембранасында PD түзілу жиілігінің жоғарылауы бұлшықет талшықтарының саркоплазмасында Ca2 + иондарының шығымдылығы мен жинақталуымен бірге жүреді, бұл қысқыарған ақуыздар арасындағы тиімді әрекеттесуге ықпал етеді. жүктеу/скачать 1.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|