Паўстанне 1830-1831 гг. на Беларусі і яго вынікі

У 1830-1831гг. успыхнула шляхецкае паўстанне, якое ахваціла Польшчу, Літву, Беларусь. Яно праходзіла пад лозунгам аднаўлення Рэчы Паспалітай. Царскі ўрад прадпрымала ўсе меры да таго, каб не дапусціць распаўсюджванні паўстання на беларускія, літоўскія і ўкраінскія землі. Яшчэ 1 снежня 1830 года яно абвясціла аб вайскоўцу становішчы ў заходне-беларускіх, украінскіх і літоўскіх губернях. На іх тэрыторыі павялічвалася колькасць войскаў, ствараліся склады харчавання і фуражу. У Гродзенскай губерні хуткімі тэмпамі ішло фармаванне войска, прызначанай для прыгнечання паўстання.

Адначасова ў Літве, Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне вялася канфіскацыя зброі, з дзяржаўных устаноў звальняліся службоўцы - палякі, уплывовыя польскія абшарнікі браліся пад хатні арышт. Але, нягледзячы на гэтыя меры, прадухіліць паўстанне ў Літве, Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне царызму не атрымалася. У студзені-лютым 1831 г. у Вільню быў створаны для кіраўніцтва паўстаннем у Літве і Беларусі Віленскі Цэнтральны паўстанцкі камітэт. Паўстанне пачыналася і працякала ізалявана ў асобных паветах. У канцы сакавіка-красавіка яно ахапіла Літву і Заходнюю Беларусь. Баючыся, "каб бунт з польскага не ператварыўся ў сялянскі", Мікалай I 3 красавіка 1831 г. выдаў указ, у якім абяцаў сялянам прабачыць ім удзел у паўстанні, калі яны добраахвотна пакінуць атрады і вернуцца дахаты. Шляхцічы, удзельнікі паўстання, паводле гэтага жа ўказу, прыцягваліся да суду, а іх маёнтка канфіскоўваліся. У сілу гэтага асноўным ядром паўстанцкіх атрадаў была польская або сполонизированная беларуская шляхта, навучэнка моладзь і афіцэры-палякі. Сяляне і мяшчане мабілізоўваліся ў атрады пераважна пад прымусам і не былі зацікаўленыя ваяваць без рашэння сваіх сацыяльных праблем.

Паўстанне было падаўлена расійскімі вайскамі..усадзьбы яго удзельнікаў адбіраліся(канфіскаваліся) і перадаваліся ў маёмасць дзяожаве або расійскім памешчыкам. Узмацніўся “разбор шляхты” – больш 10тыс.шляхцічэй былі пазбаўлены дваранскага тытула. Былі ўведзены расійскія загады і было спынена дзеянне Статута ВКЛ 1588г.(у 1831г. – у Віцебскай і Магілёўскай, у 1840 г. – у Мінскай, Гродзенскай і Віленскай губерніях). .царскі ўрад у пошуках падтрымкі сярод месных памешчыкаў першапачаткова пакравіцельствена аднёсся да каталіцкай царквы, веруюшчымі якой былі магнаты і шляхта. Аднак пасля шляхецкага паўстання 1830-1831гг.дзейнасць каталіцкай царквы была абмежавана. Адначасова ўрад быў накіраваны на ліквідацыю ўніяцкай царквы. Яе староннікаў(каля 80% усіх месных хрысціян) перавялі ў праваславіе.