1. Жалпы тіл білімі пəні: нысаны, мақсаты, міндеттері
жүктеу/скачать 1.14 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Антропоцентристік тіл білімі, мектептері, өкілдері, зерттелу барысы
| 90. Текстологиялық талдау
Текстологиялық дамудың ең маңызды міндеті, берілген мəтінді, тарихи тұрғысынан зерттеу жүргізіп, қарастырып, ғылымға белгілі барлық нұсқаулармен салыстыра отырып, автордың осы мəтін арқылы, бізге не жетуізгісі келіп жатқанын айқындап, ешқандай бояусыз, қоспасыз, шынайы тұрғыда көрсету болып табылады. Осы текстология ғылымының дамуына өз үлесін қосып, маңызды еңбектер жазып қалдырған ғалымдар қатарынан Б.В.Томашевскийдің еңбегін атамай кете алмаймыз. Жəне де, Д.С.Лихачевтің Текстология атты еңбектері бар. Абайдың қара сөздеріне бірқатар текстологиялық талдау жүргізген зерттеушілер болған. Мысалы, М.Мырзахметов, Ə.Қоңыратбаев, С.Қирабаев жəне т.б. Дəлірек айтқанда, Абайдың өзінің түпнұсқасы мен содан көшірілген нұсқаларға текстологиялық талдау жасалынған. Мысалы, отыз сегізінші сөзінің 1995 жылы көшірілген жинағында “дүниені танымақтық” дғген тіркес бар, ал бұл түпнұсқада “дүниені танымақлық” деп келеді. Жинақта “қуаты бірлəн көрмегіне” деп берілсе, түпнұсқада “қуатың бірлəн көрмегіңе” деп келеді. Ал соңғы жолдарында “кібік ғибраттанасың” десе, Абай жазған нұсқада “кеблік ғибраттансын” деп тұр. Оған қоса Абай қолданған діни сөздердің мəні де нақты емес, екі түрлі мағынаға ие болған. Мəселен, “таффакару фиғла иллəһи” дегғн тіркесті “Құдай жайында ойлану” деп аударылған. Ал Абай меңзеген мəн: “Құдай ісін ойланыңдар” екен. Жалпы осындай кемшін тұстар кейінгі басылымдарда көп кездеседі. Сонлықтан олар текстологиялық талдауды қажет етеді. 2. Антропоцентристік тіл білімі, мектептері, өкілдері, зерттелу барысы ХХ ғасырда жəне ХХІ ғасырдың басында Тіл екі парадигма аясында зерттелді. Біріншісі ― құрылым, екіншісі-антропоцентрлік.Қазіргі тіл білімінде антропоцентрлік парадигма Тілдерді зерттеуде басымдыққа ие. Бұл зерттеушінің мүдделерін таным объектілерінен субъектіге ауыстыру, яғни адам тілде жəне адамдағы тілде талданады. Қазіргі кезеңдегі тіл ғылымындағы антропоцентристік көзқарас-бұл тілдегі адам факторы мəселесіне қызығушылықпен біріктірілген бірқатар əртүрлі ғылыми бағыттар мен мектептер, лингвистикалық ілімдер мен тұжырымдамалар үшін шартты жалпылама атау. Дəл осы көзқарас антропологиялық лингвистиканың объектісі болып табылады. Э.Д. Сүлейменова мен Н.Ж. Шаймерденова мынадай тұжырымдамаға келді: aнтрoпoлoгиялық лингвистика – бұл "антропологиялық принципті " əдiснaмалық негіз ретінде алға тартатын жəне" тiл – aдaм " тілдік құбылыстaрды зерттейтiн лингвистикалық зерттеулер бағытының шартты атауы. Мысалы, тілді меңгеруді, оның білімі мен қолданылуын қамтамасыз ететін мидың күрделі инфрақұрылымын талдау негізінде тілдік қабілетті зерттеу; ана тілінде сөйлейтіндер мен лингвистің интуициясына жүгіну (интроспекция); тілдің танымдық қызметін əлемді бейнелеу формасы ретінде зерттеу; Тіл, адам жəне қоғам арасындағы қарым-қатынасты зерттеу; тілдің, халықтың рухани мəдениетінің, халық менталитетінің, халық шығармашылығының жəне т. б. байланысын зерттеу; тілге адамның қасиеттерін беру, нəтижесінде тіл-организм, тіл-жүйе, тіл-механизм жəне т. б. бейнесі жасалады; Өкілдері: Э.Сепир, В.Гумбольд Ф.Соссюр, В.Штейнталь, Э.Сепир, А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов, С.Аманжолов, Ж.Манкеева З.Ахметжанова, С.Исабеков , І.Кеңесбаев, А.Қайдар. жүктеу/скачать 1.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|