Кесте 6 - “Семей орманы” (МТОҚ) мемлекеттік табиғи орман қорының филиалдары туралы мәлімет (01.07.2003 жылғы орман қорын есепке алу мәліметтері бойынша)

Кесте 6 - “Семей орманы” (МТОҚ) мемлекеттік табиғи орман қорының филиалдары туралы мәлімет (01.07.2003 жылғы орман қорын есепке алу мәліметтері бойынша)

“Семей орманы” МТОҚ-ң конторы Семей қаласында орналасқан. Бұл аймақта үш қала орналасқан – Семей, Шар, Аякөз.

Орманды жалдар мен жайылмалы ормандар Ертіс өзенінің оң жағалауында, бұрынғы жануарлар әлемі мен орманды қорғау 9 мемлекетік мекемелерінің – Бөген, Бородулиха, Бөкебаев, Долон, Жаңасемей, Канонерка, Морозов, Жаңашүлбі және Семей филиалдарының аумағында, сонымен қатар Бесқарағай мен Бородулиха аудандандарының және Семей қаласы жерінің аумағында орналасқан.

Жарма филиалының аумағы алты әкімшілік ауданды және Семей қаласы жерін қамтиды. Жарма филиалының ормандары байрақты және өзен жағалаулы қайыңды және ырғайлы ормандары, аласа таулы ұсақшоқылардың оңтүстік қиыр шетін қамтиды.

Бұл аумақтың орман жамылғысының қоры 58,5 %-ды құрайды. Төменде ұсынылған карта-сұлбада осы аумақтың филиалдар бойынша орман қорының таралуы көрсетілген (сурет 1).

Алғашқы кездері бұрынғы Семей облысының барлық орманы СССР Министрлер Кеңесінің 18.09.46 ж. № 11292 бұйрығының негізінде, сонымен қатар “Орман шаруашылығын жақсарту шаралары туралы” Республика Үкіметінің 1959 жылғы 14 сәуірдегі № 313 қаулысы және ҚазССР ауылшаруашылығы Министрлігінің 1959 жылғы 26 мамырдағы № 377 бұйрығы бойынша су қорғау, егін және топырақ қорғау, санитарлық-гигиеналық, денсаулық сақтау және басқа да пайдалы функцияларды орындау барысындағы ормандар І топқа жатқызылды.

Өткен жылдар ішінде мемлекеттік орман қорының санаты ыңғайлы бір жүйеде анықталған жоқ.

Ертіс маңындағы қарағайлы орман жалдарын (ленточные боры) қорғау және қайта қалпына келтіру мақсатында ерекше экологиялық, ғылыми, мәдени және рекрациялық маңызы бар қорғау шаралары іске асырылды. Қазақстан Республикасы Үкіметі ормандарды санатына қарай “Ерекше құнды орман массивтері” (19.02.2001 ж. № 254) қаулысын қабылдады, одан кейін Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 22 қаңтардағы № 75 қаулысы бойынша “Семей орманы” мемлекеттік табиғи қорының барлық аумағы, мемлекетік орман қоры санатында, мемлекеттік табиғи орман қоры ретінде ерекше қорғалатын аумаққа жатқызылды.

Осы атап өтілген орман қорының аумағы негізінен, қарағайлы орман жалдары, сонымен қатар дала ормандары болып Жарма филиалының аумағында орналасқан.

Орман жалдары тарихи құрылымы Объ және Ертіс өзанаралық ежелгі құмды үйінділердің негізінде түзілген. Мұнда орман өсіру жағдайы өте қатаң. Айрықша орман жалдарының құндылығы, олар ормансыз далалы кеңістікте өсетіні және топырақ, климаттық жағдайларда өскенмен, сол климаттық жағдайды реттеуде, топырақты қорғауда және суды қорғауда ең негізгі функцияларды орындайды. Олардың шекаралары анықталған және іс жүзінде соңғы ондаған жылдар ішінде өзгеріссіз қалуда.

2002-2003 ж. аралығында орман жалдары қорының 32,4 мың га жерін орман өрті шарпып өтті, оның ішінде 15,2 мың га орман жамылғысы жерлері (барлығы 588 жағдай). Өртенген жерлер табиғи жолмен қайта қалпына келмейді. Соңғы жылдары орманды жеке меншік кесу жағдайлары да өсуде.

Үкіметтің қабылданған қаулысы бойынша орман жалдары резерватында ұйымдастыру, оның ландшафттық және биологиялық әртүрлілігін, дамуын және тепе-теңдікте пайдалануға, сақтауға және қайта қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

“Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы” (24 бап) Заңына сәйкес мемлекеттік табиғи қорлар маңында ені 2 км болатын, экологиялық жағдайға кері әсер ететін жұмыстар жүргізілмейтін күзет зонасы орнатылуы керек.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақта ағаштарды кесуге, елді-мекендер құрылысын орнықтыруға, өндіріс нысандарын, ауылшаруашылығы мақсатында және басқа да нысандарды осы ерекше қорғалатын табиғи аумаққа қатысы болмаған жағдайда жеке тұлғалардың пайдалануына болмайды. Сонымен қатар қорғалатын ландшафттардың табиғи кескінін өзгерту жұмыстарына немесе экологиялық жүйелердің тұрақты бұзылуына рұқсат етілмейді.

Орман қорының жалпы санаты бойынша орналасуы 2-кестеде берілген.
Кесте 7 – Резерват жерлерінің орман алқаптарының санаты бойынша таралуы Распределение земель резервата по категориям угодий

Орман алқабы санатының атауы	Ауданы, га	%
І. Орман алқабы
1. Орман жамылғысы, барлығы оның ішінде орман дақылдары	385423 63480	58,5 9,6
2. Тағам және басқа мақсаттарға арналған плантациялар	3
3. Қоршалмаған орман дақылдары	4822	0,7
4. Орман питомниктері	339	0,1
5. Ормансыз ашық жерлер а) кесінділер б) өртенген, жойылып кеткен ағаш егіндері в) прогалины г) сирек ормандар	19698 114317 72003 5302	3,0 17,4 10,9 0,8
Ормансыз жерлердің барлығы Орман алқабының барлығы	211320 601907	32,1 91,4
ІІ. Ормансыз алқаптар а) жыртылған жерлер б) шөп шабу в) жайылым г) жолдар, квартальные просеки өртке қарсы жарылымдар д) үй-жай (қора-қопсы) е) сулар ж) батпақтар з) құмдар и) т.б. орман алқаптары	1356 29023 10095 10094 1155 468 520 1469 2745	0,2 4,4 1,5 1,5 0,2 0,1 0,1 0,2 0,4
Ормансыз алқаптың барлығы Жер қорының жалпы ауданы	56925 658832	8,6 100,0