1 Қоршаған ортада химиялық процестерді зерттейтін біп қатар ғылыми пәндер кешені қазіргі заманда қалыптасқан. Оларды «Қоршаған орта химиясы» жалпы тақырыбымен біріктіреді. ҚО

 

4-тапсырма: тақырыптық тесттік бақылау.

 

Әдебиеттер:

1. Чибисова Н.В., Долгань Е.К. Экологическая химия: Учебное пособие / Калинингр. ун-т. - Калининград, 1998. - 113 с.

12 дәріс «Қоршаған орта сапасының стандарттары»

1. Экологиялық нормативтер арқылы қоршаған орта ластаушыларын шектеу.

2. Әр түрлі ортадағы зиянды заттектерді нормалау.

 

1. Экологиялық нормативтер арқылы қоршаған орта ластаушыларын шектеу. Қоршаған табиғи ортаның күйі барлық экожүйелердің (адамды қоса есептегендегі) қалыпты (физиологиялық комфортты) өмір сүруіне мүмкіндік жасайтындай болуы тиіс. Осыған байланысты қоршаған табиғи ортаның сапасы деген түсінік енгізіледі.

Қоршаған орта сапасы дегеніміз қоршаған ортаның барлық экожүйелер мен адамзат үшін өмір сүруге қолайлығы және технологиялық талаптарға сәйкес келуі.

Қоршаған орта сапасы адам денсаулығына әсеріне қарай таза (комфортты) және зиянды ортаға бөлінеді. Егер ортаның әсерінен адам денсаулығы қайтымсыз өзгеріске ұшыраса, онда мұндай орта экстремальды деп аталады.

Табиғатты қорғауға негізделген барлық іс-шараларды осы қоршаған орта сапасын нормалау принципі құрайды. Бұл термин адамның қоршаған ортаға шектік рауалы әсерінің нормасын (көрсеткішін) белгілеуді білдіреді. Экологиялық нормативтерді, яғни қоршаған орта сапасын анықтайтын нормаларды сақтау

• тұрғындардың экологиялық қауіпсіздігін;

• адамның, өсімдіктер мен жануарлардың генетикалық қорын сақтауды;

• орнықты даму жағдайында табиғат ресурстарын өндіру және тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.

Экологиялық нормалау жүйесі

• табиғатты пайдалану және қорғауға байланысты құқықтық қарым-қатынастарды реттеуге:

• қоршаған табиғи ортанының тұтас және жеке бөліктері күйінің нормаларын жасауға;

• табиғатты қорғау талаптары бойынша технологиялық процестерді ұйымдастырудың нормаларын құрастыруға (ШРТ, ШРШ, қалдықтарды орналастыру шегі және т.б.) бағытталған.

Экологиялық нормалау шетелдерде бірнеше онжылдықтан бері пайдаланылып келеді. Ал біздің елімізде экологиялық нормалау жүйесі даму кезеңдерінен өтуде. Экологиялық нормалау жүйесі әсіресе Германияда жақсы жетілген. Оларда стандарттау жүйесі, табиғи орта компоненттері – топырақ, су және атмосфера ауасы күйін үнемі бағалап отыруға бағытталған, заң негізінде қабылданған.

Мұндай бағалау Ресей Федерациясы мен біздің елде түрлі шектеулер көрсетілген нормативтік құжаттар негізінде реттеледі және келесі бөлімдер бойынша жүргізіледі:

• биотикалық компоненттер (топырақ, өсімдік жамылғысы және жануарлар әлемі) күйінің белгілі бір критерийлер бойынша аймақтық табиғи жағдайларға және аймақтың тарихи қалыптасқан табиғатты пайдалану дәстүріне сәйкес келуі ;

• тұрғындар денсаулығының қоршаған табиғи орта күйіне тәуелділігі.

Экологиялық нормаларды белгілеу негізіне табиғи ортаның өздігінен қалпына келу қабілетін сақтап қалуына дейінгі бүліну дәрежесі алынады. Соңғы жылдары экологиялық нормалау принциптері терең зерттелуде. Осындай зерттеулер көмегімен экожүйелердің әр түрлі дәрежеде бүлінуіне қолданылатын қоршаған ортаның күйін экологиялық бағалау белгілері ұсынылды, 1кесте.

Экологиялық нормалау кезінде ең басты ескерілетін мәселе тұрғындардың денсаулығы және тұрғындардың қоршаған ортамен әсерінен туындайтын корреляциялық байланыс болып табылады.

Кесте 1. Қоршаған табиғи орта сапасын экологиялық бағалау белгілері.