1. Педагогикалық психология пәні, мақсаты, міндеттері
-сұрақ Білім беру процесі субъектілерінің өзара әрекеттестігі
жүктеу/скачать 375.48 Kb.
|
| 70-сұрақ Білім беру процесі субъектілерінің өзара әрекеттестігі.
Педагогикалық өзара әрекеттесу дегеніміз - мұғалімдер мен оқушылардың мектептегі қарым-қатынас процесінде өзара әрекеттестік, ынтымақтастық. Қазіргі уақытта бұл педагогиканың негізгі ұғымдарының бірі және білім берудің негізінде жатқан ғылыми ұстаным. Білім беру процесі - бұл оған кіретін барлық пәндердің өзара әрекеттесу процесі. Нақты педагогикалық практиканы үстірт талдаудың өзі де өзара қарым-қатынастың кең ауқымына назар аударады: «оқушы - студент», «студент - ұжым», «студент - мұғалім», «студенттер ассимиляция объектісі» және т.б. Негізгі қатынас педагогикалық процесс бұл «педагогикалық қызмет - тәрбиеленушінің іс-әрекеті». Алайда, оның нәтижесін анықтайтын бастапқы нәрсе «тәрбиеленуші - ассимиляция объектісі» қатынасы болып табылады. Педагогикалық өзара іс-қимыл - бұл тәрбие жұмысы барысында тәрбиеші мен тәрбиеленуші арасында болатын және баланың жеке басын дамытуға бағытталған процесс. Педагогикалық өзара әрекеттесуді жеке процесс (мұғалім мен тәрбиеленуші арасындағы), әлеуметтік-психологиялық (ұжымдағы өзара әрекет) және интегралды (белгілі бір қоғамдағы әр түрлі тәрбиелік ықпалды біріктіретін) ретінде қарастыруға болады. Өзара әрекеттесу ересектер (мұғалімдер, ата-аналар) тәлімгер ретінде әрекет еткенде педагогикалық сипатқа ие болады. Педагогикалық өзара әрекеттің әртүрлі түрлерін, демек қатынастарды ажырату әдетке айналған: педагогикалық (тәрбиешілер мен тәрбиеленушілер арасындағы қатынастар); өзара (ересектермен, құрдастарымен, кәмелетке толмағандармен қарым-қатынас); пән (тәрбиеленушілердің материалдық мәдениет объектілерімен қарым-қатынасы); өзіне деген қарым-қатынас. Тәрбиелік өзара іс-қимыл тәрбиеленушілердің қатысуымен және тәрбиешілердің қатысуынсыз туындайтынын атап өту маңызды күнделікті өмір адамдармен және олардың айналасындағы заттармен байланысқа түсу. Мектеп ұжымындағы мұғалімдер мен оқушылардың өзара әрекеттесуі бір уақытта әр түрлі жүйелерде жүреді: оқушылар арасында (құрдастары, үлкендер мен кішілер), мұғалімдер мен оқушылар арасында, мұғалімдер арасында. Педагогикалық өзара әрекеттесу модельдері. Педагогикалық өзара әрекеттің екі жағы бар: функционалды-рөлдік және жеке. Басқаша айтқанда, мұғалім мен оқушылар өзара әрекеттесу процесінде, бір жағынан, бір-бірінің функциялары мен рөлдерін, ал екінші жағынан, жеке, жеке қасиеттерді қабылдайды. Мұғалімнің жеке және рөлдік қатынастары оның мінез-құлық әрекеттерінде көрінеді, бірақ олардың кез-келгенінің басымдығы оның жеке басының оқушыға тиісті әсерін анықтайды. Мұғалімнің оқушымен өзара әрекеттесуінің функционалды-рөлдік жағы педагогикалық процестің объективті шарттарымен анықталады, мысалы, студенттер қызметінің нәтижелерін бақылау. Бұл жағдайда мұғалімнің жеке басы, өзара әрекеттесуден шығарылады. Педагогикалық процестің ең жақсы нұсқасы - бұл мұғалімнің функционалды-рөлдік және тұлғалық өзара әрекеттесуге бағыттылығы, егер оның жеке ерекшеліктері рөлдік мінез-құлық арқылы пайда болса. Педагогикалық өзара әрекеттің функционалды-рөлдік жағы негізінен оқушылардың танымдық сферасын түрлендіруге бағытталған. Бұл жағдайда мұғалімнің табысты іс-әрекетінің критерийі студенттердің жетістіктерінің көрсетілген стандарттарға сәйкестігі болып табылады. Педагогикалық өзара әрекеттің жеке жағы оқушының мотивациялық-семантикалық саласына едәуір дәрежеде әсер етеді. Бұл жағдайда ғылыми білім мен білім беру мазмұны осы саланы түрлендіру құралы ретінде әрекет етеді. Мұғалімнің оқушыға әсері әдейі және байқаусызда болуы мүмкін. Педагогикалық өзара әрекеттесу категориясы ескерілетінін ескеру қажет жеке сипаттамалары өзара іс-қимыл субъектілері және сенім мен шығармашылық, паритет пен ынтымақтастық принциптеріне негізделген әлеуметтік дағдылардың дамуын және өзара трансформацияны қамтамасыз етеді. Педагогикалық өзара әрекеттің гуманистік технологиясы қарым-қатынасты тұлға дамуының маңызды шарты және құралы ретінде таниды. Қарым-қатынастың екі түрі бар: • 1. Әлеуметтік бағдарланған байланыс (дәріс, баяндама, шешендік сөз, телевизиялық қойылым және т.б.), оның барысында әлеуметтік маңызды міндеттер шешіледі, әлеуметтік қатынастар жүзеге асырылады, әлеуметтік өзара әрекеттестік ұйымдастырылады. • 2. Іскерлік, бірлескен қызметтің қандай-да бір түріне бағытталған немесе қызметпен байланысты емес жеке қатынастарға байланысты болуы мүмкін жеке бағытталған байланыс. ... Педагогикалық қарым-қатынаста қарым-қатынастың екі түрі де қатысады. Практикалық тәжірибе мұғалім мен студенттер арасындағы қарым-қатынастың бірнеше типтік модельдерін анықтауға мүмкіндік береді. Педагогикалық қарым-қатынас модельдері деп мұғалім мен студенттер арасындағы өзара әрекеттің жеке-типологиялық ерекшеліктері түсініледі. Педагогикалық қарым-қатынас модельдерінің жалпы қабылданған классификациясы оларды авторитарлық, демократиялық және үйлесімді деп бөлу болып табылады. Нақты оқыту практикасында көбінесе «аралас» байланыс модельдері кездеседі. ... Педагогикалық қарым-қатынастың қарастырылып отырған стильдерімен қатар оларды сипаттаудың басқа тәсілдері де бар. Осылайша, В.А.Кан-Калик мұғалімдер мен студенттердің бірлескен шығармашылық қызметіне деген ынта-жігерге негізделген қарым-қатынас сияқты педагогикалық қарым-қатынас стилдерін орнықтырды және сипаттады; достық бейімділікке негізделген байланыс; байланыс-қашықтық; коммуникация-қорқыту; байланыс-флирт. 1. Субъекті және объект-субъекті бойынша: тұлға – тұлға (оқушы – оқушы, мұғалім – оқушы, мұғалім – мұғалім, мұғалім – ата-ана және т.б.); команда – команда (жасөспірімдер командасы – үлкендер командасы, сынып – сынып, студенттер командасы – педагогикалық ұжым және т.б.). 2. Әсер ету бағыты бойынша: тура және жанама. 4. Мақсаттың болуы немесе болмауы бойынша: мақсатты, стихиялы. 5. Бақылану дәрежесі бойынша: басқарылатын, жартылай басқарылатын, басқарылмайтын. 6. Қарым-қатынас түрі бойынша: «тең жағдайда», көшбасшылық. 7. Өзара әрекеттесу сипаты бойынша: ынтымақтастық, диалог, келісім, қамқоршылық, басу, немқұрайлылық, қарсы тұру, жанжал. Сонымен қатар, бөліңіз кездейсоқнемесе әдейі, жеке немесе қоғамдық, ұзақ немесе қысқа, вербалды немесе вербалды емес өзара әрекеттесу, өнімді және өнімсіз. Өзара әрекеттестіктің әрбір түрі өзара әрекеттесуші тараптардың психологиялық жағдайына сәйкес әсер етеді. Сонымен, өнімдіөзара әрекеттестік қанағат әкеледі, ашықтыққа, шынайылыққа, ашықтыққа жетелейді. Өнімсіз- жағымсыз эмоциялармен бірге жүреді: қорқыныш, алаңдаушылық күту, дүрбелең, сенімсіздікке, құпиялылыққа, дұшпандыққа әкеледі жүктеу/скачать 375.48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|